ΚΑΪΤΕΝ: ΙΑΠΩΝΙΚΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΤΟΡΠΙΛΛΕΣ

Γιατί το υπερήφανο επιθετικό όπλο δεν "έσωσε" το Αυτοκρατορικό Ιαπωνικό Ναυτικό. 

 

Περί Αλός

Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου

Συγγραφεύς – Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας

Μέλος Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.)

 

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς», τ. 949, σ.61

ΟΚΤ. 2012, εκδ. ΕΘΕ (Ελληνική Θαλάσσια Ένωση) / ΓΕΝ.



Στο ιαπωνικό πολεμικό μουσείο

Yakasuni στο Τόκιο εκτίθεται

μια Kaiten type 1.

. ΦΩΤΟ: en.wikipedia.org

Μετά από την καταστροφική αεροναυμαχία στο Μίντγουεϊ και την ήττα στο Γκουαλντακανάλ, οι Ιάπωνες επιτελείς διαπίστωσαν ότι οι μελλοντικές πολεμικές επιχειρήσεις στον Ειρηνικό θα είχαν αυξανόμενο αμυντικό χαρακτήρα. Η βιομηχανική παραγωγή και τα ανεξάντλητα αποθέματα πρώτων υλών των ΗΠΑ θα έγειραν την πλάστιγγα σε βάρος της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας, οι δυνάμεις της οποίας μάχονταν με αξιοσημείωτο πείσμα με στόχο όχι να νικήσουν, αλλά να μην ηττηθούν. Στα τέλη του 1943 ωρίμασαν οι ιδέες για την χρησιμοποίηση ως έσχατο μέσο ανάσχεσης της συμμαχικής προέλασης προς τα ιαπωνικά νησιά των ειδικών μονάδων αυτοκτονίας. Το Αυτοκρατορικό Ναυτικό προέκρινε δύο κύριες μεθόδους επίθεσης, με αεροσκάφη σε αποστολές (σ.σ. όπως έγιναν ευρέως γνωστές) «καμικάζι» και επιθέσεις με κατευθυνόμενες από ανθρώπους τορπίλλες ειδικής σχεδίασης, που κωδικοποιήθηκαν ως  kaiten (Κάϊτεν). Οι εργασίες ανάπτυξης του νέου οπλικού συστήματος επίθεσης ξεκίνησαν τον Φεβρουάριο του 1944 και  τον Ιούλιο παρουσιάστηκε το πρωτότυπο. Η ανθρώπινη τορπίλλη σχεδιάστηκε από το Ιαπωνικό Αυτοκρατορικό Ναυτικό με Τακτικό ΑΝΣΚ (Αντικειμενικό Σκοπό) την προσβολή στόχων επιφανείας. Κατευθυνόταν από έναν χειριστή που χειριζόταν το όπλο μέχρι το τελικό στάδιο της επίθεσης, λίγο πριν από την πρόσκρουση.

Η τακτική σχεδίαση προέβλεπε την μεταφορά της kaiten μέσω υποβρυχίου (Υ/Β) φορέα (ενίοτε και πλοίου) στην Περιοχή Επιχειρήσεων. Από την στιγμή που εντοπιζόταν ο στόχος, αποχωριζόταν από το μητρικό υποβρύχιο.  Ο χειριστής  που ήταν τοποθετημένος σε μια ειδική κάψουλα, βάσει των στοιχείων που έπαιρνε από το Υ/Β, την οδηγούσε με την μέγιστη ταχύτητα, μένοντας σε κατάδυση σε βάθος περισκοπίου, έως ότου προσέγγιζε κοντά στον στόχο (περίπου στα 180 μ.). Τότε ο χειριστής εφοδίαζε το σύστημα διεύθυνσης της  kaiten με τα τελευταία στοιχεία, εγκλώβιζε τον στόχο, έφερνε την τορπίλλη εν πλήρη καταδύσει και στο τέλος την εγκατέλειπε για να σωθεί.

Όμως η διάσωση του πιλότου μιας kaiten  ήταν σπάνια. Αρχικώς η κάψουλα άνοιγε από μέσα. Αυτό όμως δεν εγγυόταν την διάσωση αφού ακόμα και στην περίπτωση που ο χειριστής εγκατέλειπε με επιτυχία την τορπίλλη , μετά από μια ισχυρή έκρηξη σε τόσο κοντινή απόσταση είχε ελάχιστες ελπίδες για να επιζήσει. Μεταγενέστερα, η κάψουλα τοποθετήθηκε μέσα στην τορπίλλη και έκλεινε απ’ έξω, οδηγώντας έτσι τον χειριστή σε αυτοκτονία, κατατάσσοντάς τον στην ίδια κατηγορία φιλοσοφίας με τους πιλότους των Καμικάζι.

 

ΕΠΙΛΟΓΗ, ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΙΛΟΤΩΝ ΚΑΪΤΕΝ

Η επιλογή ατόμων για να εκπαιδευτούν ως χειριστές τορπιλλών  kaiten πραγματοποιείτο κυρίως μεταξύ εκπαιδευόμενων πιλότων του Ναυτικού, αποκλειστικώς σε εθελοντική βάση.



Οι υποπλοίαρχοι Hiroshi Kuroki αριστερά και Sekio Nishina υπήρξαν οι

εφευρέτες των Kaiten, στα χειριστήρια των οποίων βρήκαν τον θάνατο.

Φώτο: http://online.sfsu.edu/amkerner/Kaiten/KaitenArchive.html

 

Περισσότεροι από 1.000 εθελοντές ανταποκρίθηκαν στην μυστική δήλωση συμμετοχής στο πρόγραμμα της βάσης εκπαίδευσης στο Τσουτσιούρα. Όμως οι εγκαταστάσεις, το προσωπικό και τα τεχνικά μέσα δεν επαρκούσαν για εκπαίδευση τόσο μεγάλου αριθμού υποψήφιων χειριστών με αποτέλεσμα μετά από την επιβολή αυστηρότατων κριτηρίων, να επιλεγούν  τελικώς μόνο 100 άτομα [1].

Την επίλεκτη ομάδα αποτελούσαν άνδρες νεαρής ηλικίας γύρω στα 20, με άριστη φυσική κατάσταση, δίχως οικογενειακές υποχρεώσεις και με πλήρη συνείδηση της αποστολής αυτοθυσίας για την πατρίδα και τον αυτοκράτορα.

Η επίλεκτη αυτή ομάδα «αυτοκτονίας» στέλνονταν στην Βάση Οτσουτζίμα όπου τύγχανε τελείως διαφορετικής αντιμετωπίσεως από τους υπόλοιπους εκπαιδευόμενους των υπολοίπων κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων της Ιαπωνίας. Η επιβολή αυστηρής πειθαρχίας απουσίαζε και παρά τις ελλείψεις αγαθών στη χώρα, οι χειριστές  kaiten λάμβαναν επιπρόσθετες μερίδες φαγητού, τσιγάρων και γλυκισμάτων.

Ένας εκ των εκπαιδευόμενων διηγείται:

«Κατά την άφιξή μας στη βάση οδηγηθήκαμε στο κτίριο, στο οποίο σε κανέναν δεν επιτρεπόταν η είσοδος, εάν δεν ήταν εφοδιασμένος με ειδική άδεια του Υπουργού Ναυτικών. Σε μια αίθουσα του κτιρίου και πάνω σε ξύλινα καβαλέτα ήταν τοποθετημένη μία ανθρωπο-τορπίλλη που σκόπιμα της είχαν δώσει το όνομα «Μουρού –Ρουνού Καναμόνο» ώστε εκείνοι που θα το άκουγαν –έξω από τη βάση- να μην μπορούσαν να μαντέψουν τον πραγματικό σκοπό της. Την εποχή εκείνοι εκπαιδεύονταν, εντατικά, περίπου 30 χειριστές χρησιμοποιώντας έξι kaiten . Η παραγωγή της ανθρωπο-τορπίλλης είχε επιταχυνθεί σημαντικά και όλοι μας περιμέναμε ότι πολύ σύντομα θα είχε ο καθένας μας στη διάθεσή του από μια kaiten .

Στην ομάδα μας απηύθυνε χαιρετιστήριο λόγο ένας νεαρός με μακριά μαλλιά για τον οποίο κανένας δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ήταν απόφοιτος της Ναυτικής Ακαδημίας του Ετατζίμα. Επρόκειτο για τον Σέικο Νισίνα, έναν από τους εφευρέτες της kaiten , ο οποίος από την αρχή μας πληροφόρησε ότι ο Κουρόκι – ο άλλος συνεφευρέτης – σκοτώθηκε τη δεύτερη μέρα της εκπαίδευσής του στο χειρισμό της ανθρωπο-τορπίλλης. Ο Νισίνα τόνισε στη συνέχεια ότι αποτελεί για εμάς εξαιρετικό προνόμιο να συνεχίσουμε το δύσκολο έργο που άρχισε ο φονευθείς Κουρόκι.

Στη Βάση Οτσουντζίμα επικρατούσε οικογενειακή ατμόσφαιρα απαλλαγμένη από τη συνήθη διαδικασία της ναυτικής πειθαρχίας. Οι παλιές έχθρες λησμονήθηκαν και αμέσως άρχισε να αναπτύσσεται αίσθημα φιλίας μεταξύ όλων μας. Οι εκπαιδευτές διατηρούσαν στενές σχέσεις με τους σπουδαστές προς τους οποίους ποτέ δεν παρέλειπαν να πουν: Και εγώ είμαι χειριστής της kaiten . Ενδέχεται να μου ανατεθεί αποστολή πριν από εσάς ή μαζί σας ή μετά από εσάς. Πάντως θα αναλάβω οπωσδήποτε την αποστολή» [2].

Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι συζητήσεις σχετικά με τον τρόπο διασώσεως του χειριστού μετά την ολοκλήρωση της αποστολής σκοπίμως παραλείπονταν, ενώ αντιθέτως εδίδετο έμφαση στο γεγονός ότι ο θάνατος κατά τη διάρκεια αυτής αποτελούσε εξαιρετική τιμή.

Εντυπωσιακή και άκρως «εύγλωττη» σκηνή μαζικής επίθεσης αμερικανικών

αντιτορπιλλικών κατά μιας Kaiten που έχει εντοπισθεί στο λιμάνι Ulithi

στις 20 Νοεμβρίου 1944. Πηγή: http://www.airgroup4.com/kamikaze.htm

 

Στο παρόν άρθρο, αποφεύγουμε την μακροσκελή καταγραφή της δράσης των kaiten  εφ΄ όσον σχετικές πληροφορίες και εκτενή άρθρα υπάρχουν σε αρκετές βιβλιογραφίες και παραπομπές. Μολαταύτα, κρίνουμε απαραίτητο να αναφέρουμε σε γενικές γραμμές ότι περίπου 150 kaiten αναπτύχθηκαν επιχειρησιακά και περισσότερες από 50 επιθέσεις εκτελέστηκαν από την πρώτη χρήση της (Νοέμβριος 1944) μέχρι και το τέλος του πολέμου (Αυτοκρατορική διαταγή για την παράδοση των όπλων 15 Αυγούστου 1945). Τα αποτελέσματα από τις επιθέσεις με ανθρωπο-τορπίλλες υπήρξαν τραγικά.

Μόνο επτά ή οκτώ εντόπισαν τους στόχους τους. Βύθισαν μόνο δύο πλοία [3]. Το αντιτορπιλλικό συνοδείας Underhill (DE 682)με απώλειες 113 επιβαινόντων και το πετρελαιοφόρο Mississineva (AO59) με απώλειες 63 [4], ενώ προκάλεσαν ζημιές σ’ ένα ακόμη αντιτορπιλλικό συνοδείας και σε τέσσερα μεταγωγικά. Από την πλευρά των Ιαπώνων 900 άνδρες απωλέσθησαν από την βύθιση οκτώ Υ/Β φορέων (Ι-34, Ι-44, Ι-48, Ι-56, Ι-65, Ι-361, Ι-368 και Ι-370)

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΧΕΙΡΙΣΤΩΝ KAITEN:

80 σε επιχειρήσεις, 16 κατά την διάρκεια εκπαιδεύσεως.

 

ΛΟΓΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΙΤΕΝ

Αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι παρά την αυτοθυσία των Ιαπώνων και την προσπάθεια τους να δημιουργήσουν το ιδανικό φονικό όπλο, εντούτοις, το μόνο που κατάφεραν ήταν να δαπανήσουν πολλά τόσο σε οικονομικό όσο και ανθρώπινο δυναμικό. Με μια, εν τάχει, εκτίμηση, αντιλαμβανόμαστε τους λόγους για τους οποίους οι ανθρωπο-τορπίλλες δεν κατόρθωσαν να εκπληρώσουν τις υψηλές προσδοκίες για τις οποίες κατασκευάστηκαν.

 

Α) ΣΕ ΤΑΚΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ:

Η μεγάλη ταχύτητα [5] που ανέπτυσσαν οι kaiten  – καθώς λειτουργούσαν με βάση το επιχειρησιακό πλεονέκτημα της τορπίλλης – τις καθιστούσαν δύσκολες στον χειρισμό, ενώ γίνονταν εύκολα αντιληπτές από τα απόνερα που δημιουργούσε το σύστημα πρόωσης κατά την διαδρομή τους προς τον στόχο. Έτσι έχαναν το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού, καθώς έδιναν στον αντίπαλο κυβερνήτη την ευκαιρία να χειρίσει αναλόγως, αποφεύγοντας το θανατηφόρο πλήγμα.

Υπέφεραν από σειρά μηχανικών προβλημάτων, τα οποία καθυστερούσαν ή ακύρωναν την άφεσή τους κυρίως από το υποβρύχιο φορέα. Πολλές φορές κατά την κατάδυση του Υ/Β φορέα, κάποιες από τις μεταφερόμενες kaiten αντιμετώπιζαν προβλήματα εισροής θαλασσινού νερού στο διαμέρισμα του κινητήρα. Επίσης παρατηρήθηκε η ανησυχητική τάση πρόκλησης πυρκαγιάς από ανεπιθύμητες διαρροές πετρελαίου. 

Η επιλογή επιθέσεων κατά στόχων ευκαιρίας που ναυλοχούσαν σε αγκυροβόλια και σε πολεμικά σκάφη που έπλεαν στα ανοικτά ακτών απόβασης, αποδείχθηκε ότι δεν ήταν η ιδανική συνθήκη για την βέλτιστη επιχειρησιακή αξιοποίηση του φιλόδοξου νέου όπλου.  Κύριος λόγος αποτυχίας ήταν η εγκατάσταση «συμπαγών» και επάλληλων μέτρων άμυνας από τους συμμάχους, όπως απέδειξαν, μεταξύ άλλων, και οι αποστολές αυτοκτονίες των ομάδων Kamitake και Tatara. Από την άλλη, η ανοιχτή θάλασσα ενδεχομένως να έδιδε περισσότερες ευκαιρίες στις kaiten  για την εύρεση στόχων με μικρή συνοδεία, αλλά τα προβλήματα χειρισμού ήταν πολύ μεγαλύτερα, καθώς το μικρό περισκόπιο σε ενδεχόμενο κυματισμό στον ωκεανό καθίστατο άχρηστο.

Τα σκάφη επίσης είχαν περιορισμένες δυνατότητες βάθους (λόγω ανθεκτικότητας) με συνέπεια να περιορίζουν και τον Υ/Β φορέα που τις μετέφερε προκειμένου να τις εξαπολύσει από μεγαλύτερο και ασφαλέστερο βάθος. Συνεπώς κινδύνευε και το μητρικό υποβρύχιο  να γίνει αντιληπτό από τα εχθρικά μέσα επιτήρησης, γεγονός που αποτυπώθηκε στις δυσανάλογα μεγάλες απώλειές τους.

Το μητρικό υποβρύχιο Ι370 πλέει στον Ειρηνικό μεταφέροντας αριθμό

 Kaiten επί των οποίων απαθανατίζονται οι χειριστές τους.

ΦΩΤΟ: http://online.sfsu.edu/amkerner/Kaiten/KaitenArchive.html

 

Β) ΣΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ:

Η μεγάλη αεροναυτική υπεροχή του εχθρού υπήρξε ο πλέον καθοριστικός παράγοντας που οδήγησε στην αποτυχία τις επιχειρήσεις των kaiten . Η συντριπτική υπεροπλία σε αεροσκάφη και πλοία παντός τύπου με συσκευές εντοπισμού και μέσα καταστροφής υποβρυχίων, επέφερε συντριπτικές απώλειες σε όσες kaiten  κατάφεραν να λειτουργήσουν και να αποχωριστούν με επιτυχία από το μητρικό υποβρύχιο. Οι Ιάπωνες διαπίστωσαν ότι τα πλεονεκτήματα που διέθετε ένα αεροσκάφος αυτοκτονίας δεν συμβάδιζαν με εκείνα που προσδοκούσαν από τις ανθρωπο-τορπίλλες. Η επιτυχής εφαρμογή των αποστολών αυτοκτονίας στο υγρό στοιχείο προϋπέθετε μια σχετική κάλυψη από επαρκείς αεροναυτικές δυνάμεις, γεγονός που στο β΄εξάμηνο του 1994 μέχρι και την τελική παράδοση δεν μπορούσε να επιτευχθεί. Η ανάπτυξη ισχυρότατων ναυτικών δυνάμεων με δεκάδες αεροπλανοφόρα (μάχης και συνοδείας) των ΗΠΑ επέφερε την απόλυτη κυριαρχία στον αέρα και κατά συνέπεια τον ευχερέστερο έλεγχο των θαλασσών, όπως συνέβη αντίστοιχα στο Θέατρο Επιχειρήσεων του Ατλαντικού με θύμα τα γερμανικά υποβρύχια. 

Ωστόσο οι kaiten μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν επιχειρησιακά με μεγαλύτερες ελπίδες επιτυχίας εάν ακολουθούσαν νωρίτερα μιαν άλλη τακτική στον τομέα της επιλογής στόχων.

Δέον να αναφέρουμε ότι τα ανώτερα κλιμάκια του Αυτοκρατορικού Ιαπωνικού Ναυτικού άργησαν πολύ να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα επιθέσεως με Υ/Β κατά των αμερικανικών πλοίων μεταφοράς στρατευμάτων και υλικού. Έπρεπε να χειροτερέψει η στρατηγική κατάσταση έως ότου αποφασιστεί να δοθεί άδεια να εκτελούν τα Υ/Β επιθέσεις κατά των αμερικανικών δικτύων θαλάσσιων μεταφορών. Ήταν ήδη πολύ αργά για τους Ιάπωνες όταν οι ελπίδες στράφηκαν στις kaiten , οι υφιστάμενες εκδόσεις των οποίων τελικώς αποδείχθηκαν ανεπαρκείς για να συμμετάσχουν σε εκτεταμένες επιχειρήσεις.  

Η kaiten ήταν το τελευταίο όπλο που χρησιμοποίησε η Ιαπωνία ως μία απεγνωσμένη προσπάθεια για να αντισταθεί στις ΗΠΑ.

Φυσικά δεν αποσκοπούσαν με αυτό στην νίκη. Ήταν γνώστες της δεινής καταστάσεως στην οποία είχαν περιέλθει και η επιλογή του ύστατου μέσου (επιθέσεις αυτοκτονίας) έγινε για να επιδείξουν την σημασία του σκοπού, του kokutai , (για τον οποίο ήταν πρόθυμοι να θυσιάσουν τον τελευταίο Ιάπωνα) με Τελική Επιθυμητική Κατάσταση να προτρέψουν τον εχθρό σε συνθηκολόγηση.

http://perialos.blogspot.gr/2012/11/blog-post_19.html
 

Χειριστές των Kaiten λίγο πριν αναχωρήσουν για την εκτέλεση αποστολής.

ΦΩΤΟ: http://online.sfsu.edu/amkerner/Kaiten/KaitenArchive.html

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Μεγάλο μέρος των υποψηφίων που απορρίφθηκαν από τις kaiten έγιναν δεκτοί ως πιλότοι Καμικάζι (Σωτήρης Βουρλιώτης: kaiten Οι ιαπωνικές ανθρωποτορπίλες, περιοδικό Ναυτική Ιστορία, τ. 10 ΑΠΡ-ΙΟΥΝ 2007, σελ. 44)
2. Από το άρθρο του Αντιναυάρχου ε.α. Ξενοφώντος Μαυρογιάννη ΠΝ «Ιαπωνικές ανθρωποτορπίλες Kaiten: Τα υποβρύχια φέρετρα», περιοδικό Ναυτική Ελλάς, τ. 986, Απρίλιος 2008 έκδοση Ελληνική Θαλάσσια Ένωση (Α΄μέρος), σελ. 44.
3. Σύμφωνα με τις πηγές των Η.Π.Α. καθώς ορισμένες ιαπωνικές πηγές διαφέρουν κατά πολύ ανεβάζοντας υπερβολικά τον πήχη επιτυχιών των kaiten.
4. Ενδέχεται, κατά ορισμένες πηγές, να έχουν βυθίσει κι ένα αποβατικό σκάφος.
5. Αναλόγως με τον τύπο kaiten η ταχύτητα κυμαινόταν στους 30 – 40 κόμβους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ / ΠΗΓΕΣ:

1. Υποβρύχια μετά το 1919 (1979): Ιστορία των Παγκοσμίων Πολέμων, τ. 3 εκδόσεις Σαμούχος.
2. Σωτήρης Βουρλιώτης (2007): ΚΑΙΤΕΝ Οι ιαπωνικές ανθρωποτορπίλες, περιοδικό Ναυτική Ιστορία, τ. 10 ΑΠΡ-ΙΟΥΝ, σελ. 42
3. Αντιναύαρχος ε.α. Ξενοφών Μαυρογιάννης ΠΝ (2008): «Ιαπωνικές ανθρωποτορπίλες Kaiten: Τα υποβρύχια φέρετρα», περιοδικό Ναυτική Ελλάς, Α΄ ΜΕΡΟΣ τ. 986, σελ. 40 Απρίλιος, Β’ ΜΕΡΟΣ τ. 987, Μάϊος, έκδοση Ελληνική Θαλάσσια Ένωση.
4. Φώτιος Ασημακόπουλος (2006): «Ιαπωνική Υψηλή Στρατηγική 1931 – 1945», διπλωματική εργασία Παντείου Πανεπιστημίου (Μεταπτυχιακό πρόγραμμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Ειδίκευση: Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές, Επιβλέπων: Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος)
5. Paul Kemp (1999): Underwater Warriors, Brockhampton Press, London,
6. Richard O’ Neil (1999): Suicide Squads, Salamander Books, London.
7. Jürgen Rohwer (1999): Axis submarine Successes of the World War Two, Greenhill Books, London.
8. Carl Boyd & Akihiko Yoshida (1995): The Japanese Submarine Force and World War II, Naval Institute Press, Annapolis.
9. Steven J. Zaloga (2011): KAMIKAZE Japanese Special Attack Weapons 1944-1945, Osprey Publishing.