ECJbX0hoe8zCbGavCmHBCWTX36c

Φίλες και φίλοι,

Σας καλωσορίζω στην προσωπική μου ιστοσελίδα «Περί Αλός» (Αλς = αρχ. ελληνικά = η θάλασσα).
Εδώ θα βρείτε σκέψεις και μελέτες για τις ένδοξες στιγμές της ιστορίας που γράφτηκε στις θάλασσες, μέσα από τις οποίες καθορίστηκε η μορφή του σύγχρονου κόσμου. Κάθε εβδομάδα, νέες, ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις θα σας κρατούν συντροφιά.

Επιβιβαστείτε ν’ απολαύσουμε παρέα το ταξίδι…


Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου
Συγγραφεύς - Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας




Δευτέρα 23 Μαρτίου 2015

1821 Οι Φράγκοι και ο καπετάν Φραγκιάς


Μια φήμη που μετετράπη σε ευφυές στρατήγημα

Περί Αλός

Ιωάννης Σ. Θεοδωράτος
Δημοσιογράφος – Αμυντικός αναλυτής
 
«Ιδού ότι, και μη θελούσης της χριστιανικής Ευρώπης, η Ελλάς ωφελείτο εκ του ονόματος της χριστιανικής Ευρώπης»,  Ιωάννης Φιλήμων.

 


 

Ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης
συνέβαλλε στην μετατροπή της
φήμης σε ευφυές στρατήγημα.
Ελαιογραφία. Εθνικό Ιστορικό
Μουσείο. ΦΩΤΟ: Περί Aλός
perialos.blogspot.gr

Στην αφετηρία της Ελληνικής Επαναστάσεως το 1821 συνέβη ένα παράξενο επεισόδιο, που έλαβε απρόβλεπτες διαστάσεις με ευεργετικά αποτελέσματα για την εξέλιξη της εθνεγερσίας στην Πελοπόννησο, τα πρώτα κρίσιμα εικοσιτετράωρα του αγώνα. Πρόκειται για το ελάχιστα γνωστό συμβάν με πρωταγωνιστή τον Μυκονιάτη καπετάν Φραγκιά Φαμέλη, του οποίου η παραφθορά του ονόματος δημιούργησε για βραχύ διάστημα τρόμο στους Οθωμανούς, καθώς συσχετίστηκε με την έλευση δυτικοευρωπαικών (φράγκικων) στρατευμάτων στο πλαίσιο σχεδίου ένοπλής επέμβασης υπέρ της Επαναστάσεως…
   Οι πρώτες ώρες μετά την κήρυξη του ξεσηκωμού των Ελλήνων στον Μοριά ενείχαν το στοιχείο του αιφνιδιασμού σε συνδυασμό με την εσκεμμένη πρόκληση κύματος πανικού στις πόλεις και τα χωριά στα οποία βρίσκονταν συγκεντρωμένοι οθωμανικοί πληθυσμοί (εξισλαμισμένοι Έλληνες, μουσουλμάνοι Αλβανοί και Τούρκοι). Η ηγεσία των επαναστατών στην Πελοπόννησο σχεδίασε διάφορους τρόπους εξουδετέρωσης των τοπικών φρουρών, υπολογίζοντας επίσης σοβαρά και την αντίσταση που πιθανόν να προέβαλλαν οι φίλα προσκείμενοι στην οθωμανική διοίκηση μουσουλμάνοι κάτοικοι. Σε αυτόν τον τομέα η διασπορά ψευδών ειδήσεων και η καλλιέργεια φημών περί επικείμενης στρατιωτικής απόβασης φιλελληνικών δυνάμεων στον Μοριά, θα συνέβαλλε αποφασιστικά στην ανύψωση του ηθικού των επαναστατών και στην καταβαράθρωση του αντιπάλου. Ο Παπαφλέσσας υπήρξε πρωτεργάτης και ενορχηστρωτής της φημολογίας περί αναμενόμενης άφιξης ισχυρής πεζικής δύναμης από το εξωτερικό, υποστηριζόμενης από πολεμικά πλοία. Ωστόσο ούτε η δημιουργική φαντασία του «μπουρλοτιέρη των ψυχών» θα μπορούσε να κατασκευάσει την αληθινή ιστορία που έλαβε πρωτοφανή διάσταση και υπήρξε αποτέλεσμα μιας τυχαίας ενθουσιώδους πράξεως.
  Στον κόλπο του Γυθείου έξω από το Μαραθονήσι [1]βρισκόταν αγκυροβολημένα έξι πλοία (τρία έφεραν τη σημαία των Ιονίων Νήσων και τρία ανήκαν σε Μανιάτες) μεταξύ των οποίων το πλοίο του Μυκονιάτη καπετάνιου Φραγκιά Φαμέλη (με σημαία των ιονίων Νήσων) [2], ο οποίος ήταν παρατηρητής των όσων συνέβαιναν στην περιοχή. Στις 23 Μαρτίου με την έκρηξη της Επαναστάσεως στην ανατολική Μάνη, οι Γρηγοράκηδες [3] μετά από συνεννόηση με τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, ο οποίος ηγούμενος 400 περίπου ανδρών έφθασε στην περιοχή, ύψωσαν την σημαία της εθνεγερσίας στο Μαραθονήσι. Επόμενος αντικειμενικός σκοπός ήταν η κατάληψη του Μυστρά και της Μονεμβασιάς. Ωστόσο η περιοχή επιχειρήσεων παρουσίαζε πολλές δυσκολίες εξαιτίας της ύπαρξης συμπαγών μουσουλμανικών πληθυσμών σε στρατηγικά σημεία, τα οποία διέθεταν ενισχυμένη άμυνα από οχυρωμένους πύργους και κάστρα. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της περιοχής ανέμεναν με αγωνία να πληροφορηθούν τι είχε συμβεί και αν κινδύνευε η ζωή τους [4], έως ότου έφθασαν τρομαγμένοι πρόσφυγες Βαρδουνιώτες (ή Μπαρδουνιώτες) [5] σπέρνοντας τον πανικό με την είδηση ότι: «οι επαναστάτες είχαν βοήθεια από τους Φράγκους!», αναγκάζοντάς τους να πάρουν το δρόμο ως πρόσφυγες. Σημειώνεται ότι οι Τούρκοι ειδικά εμπιστεύονταν την ασφάλειά τους στους πολύ πιο αξιόμαχους Βαρδουνιώτες και στις ισχυρές αμυντικές θέσεις που κρατούσαν, κάτι το οποίο έπραξαν και κατά το παρελθόν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης των Ορλωφικών, χωρίς ωστόσο επιτυχή αποτελέσματα. Η απρόσμενη είδηση ότι φραγκικές (σ.σ. δυτικές δυνάμεις) ελάμβαναν μέρος στις μάχες στο πλευρό των επαναστατών διαδιδόταν με ταχύτητα σε όλη την νοτιοανατολική Πελοπόννησο κυρίως από τους μουσουλμάνους πρόσφυγες οι οποίοι εγκατέλειπαν τις επικίνδυνες παραθαλάσσιες περιοχές. Πως όμως είχε προκύψει αυτή η εξαιρετικά ανησυχητική είδηση;
 

Το Μαραθονήσι, άποψη του χωριού και των ερειπίων του
Γυθείου, χαλκογραφία του Δήμου Stephanopoli από το βιβλίο
Voyage de Dimo et Nicolo Stephanopoli en Grèce, Παρίσι 1800.
ΦΩΤΟ: http://el.wikipedia.org/

   Ο ιστορικός Ιωάννης Φιλήμων και ειδικά ο Αμβρόσιος Φραντζής περιγράφουν τι είχε συμβεί. Ο καπετάν Φραγκιάς Φαμέλης που είχε αγκυροβολήσει με το πλοίο του έξω από το Μαραθονήσι (Γύθειο) θέλησε να συμμετάσχει και αυτός στη γενική χαρά και να τιμήσει την έναρξη της Επαναστάσεως, στην οποία συνείσφερε και ο ίδιος καθώς μετέφερε 60 οκάδες πυρίτιδα, την οποία παρέδωσε στις 25 Μαρτίου στον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη. Ο Φραντζής αναφέρει ότι ο Φραγκιάς θα φόρτωνε αργότερα βελανίδια. Εκείνη την περίοδο τα πλοία έφεραν για λόγους προστασίας έναντι των πειρατών περιορισμένο αριθμό πυροβόλων και ο μόνος τρόπος απόδοσης τιμών ήταν – και συνεχίζει να είναι μέχρι σήμερα – η ρίψη κανονιοβολισμών. Ο Φραγκιάς μαζί με τους υπόλοιπους κυβερνήτες το έπραξαν μετά μάλιστα από προτροπή του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη, ο οποίος είχε φροντίσει να μεταφέρει μπροστά στα μάτια του κόσμου από τα πλοία, αξίνες, φτυάρια και άλλα υλικά (σ.σ. τα οποία έμοιαζαν με οπλισμό) διαδίδοντας ότι αποτελούσαν μέρος της βοήθειας που έφτανε δήθεν από τους Φράγκους. Όταν ήχησαν οι κανονιοβολισμοί ο πληθυσμός ξέσπασε σε ζητωκραυγές. Ο καπετάνιος μετείχε στον ενθουσιασμό των ημερών «προς δόξαν της επαναστάσεως και υπέρ της ελευθερίας» και γρήγορα ο κόσμος ρωτούσε ποιος έβαλλε, για να λάβει την απάντηση ότι προέρχονταν από τον Φραγκιά. Πολύ γρήγορα το όνομά του από στόμα σε στόμα μεταβλήθηκε σε θρύλο, ενώ ορισμένοι θεώρησαν σωστό να μεταφέρουν ότι οι κανονιές προέρχονταν από ξένα πολεμικά πλοία. Η έκταση της είδησης θα έμενε περιορισμένη στις περιοχές πέριξ του Γυθείου, μέχρις ότου το πληροφορήθηκαν κάποιοι Βαρδουνιώτες, οι οποίοι βρίσκονταν στην περιοχή Τρίνησα στο εσωτερικό του Λακωνικού Κόλπου. Μόλις διαπίστωσαν ότι ο συνδυασμός κανονιοβολισμών από πλοία που έφεραν την σημαία των Ιονίων Νήσων – υπό βρετανική διοίκηση – με το όνομα Φραγκιάς ήταν πραγματικό γεγονός, φαίνεται ότι παρερμήνευσαν (σκόπιμα;) την πληροφορία και άρχισαν να διαδίδουν στους ομόθρησκούς τους ότι φραγκικά πλοία υποστηρίζουν τους επαναστάτες και οσονούπω αποβιβάζουν και στρατεύματα. Μάταια ορισμένοι Έλληνες προσπάθησαν να τους μεταπείσουν ότι αδίκως ανησυχούν και ότι πρόκειται περί υπερβολών. Ο Φραντζής αναφέρει ότι οι Οθωμανοί είχαν πλέον γίνει εξαιρετικά καχύποπτοι και φαντάζονταν ότι οι Έλληνες σκοπίμως τους παραπλανούσαν ώστε να μείνουν και να αιχμαλωτιστούν από τους ξένους εισβολείς! Την ταραχή και τον φόβο σε επίπεδο ψυχολογικών επιχειρήσεων φρόντισε να καλλιεργήσει και εντείνει ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης γράφοντας σε επιστολή προς γνωστούς του Βαρδουνιώτες ότι τα όσα συνέβαιναν αποτελούν σχεδιασμό των Ευρωπαίων (Φράγκων) και πως αναμένει σύντομα αποβάσεις στρατευμάτων. Μάλιστα τους συμβούλευσε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να μετοικήσουν σε ασφαλέστερη περιοχή, καθώς και ο ίδιος θα ήταν αναγκασμένος – ανωτέρα βία… - να συμμετάσχει στις επιχειρήσεις εναντίον τους.  Συνεπώς η αναμονή της επέμβασης δυτικών δυνάμεων – την οποία είχε εγκαίρως δημιουργήσει η επιστολή Μαυρομιχάλη – σε συνδυασμό με την διασταλτική παρερμηνεία της λέξης «Φραγκιάς», επέφεραν πανικό και εξυπηρέτησαν τον σκοπό της επανάστασης, δηλαδή την πτώση του ηθικού των αντιπάλων και την ταχεία διάδοση της φήμης περί έξωθεν υποστήριξης και άφιξης στρατιωτικής βοήθειας υπέρ των Ελλήνων επαναστατών.
 

  Η είδηση περί άφιξης «της φραγκιάς» οδήγησε στην εγκατάλειψη όλων των θέσεων των Βαρδουνιωτών στην ανατολική Μάνη και την εκκένωση δύσβατων περιοχών και περασμάτων, η άμυνα επί των οποίων θα δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα και θύματα στους επαναστάτες. Ακόμη χειρότερα αποτελέσματα επέφερε η φημολογία στους ευρισκόμενους εντός των τειχών του κάστρου του Μυστρά Τούρκους και Βαρδουνιώτες, οι οποίοι αποφάσισαν να το εγκαταλείψουν και να καταφύγουν στην ασφάλεια του φρουρίου της Τριπολιτσάς. Μάλιστα ο τοπικός διοικητής Βακκή Εφέντι παρακινήθηκε από τον πατέρα του Σιεχ Νετζίπ να έλθει το συντομότερο δυνατό στην Τρίπολη. Ο Φραντζής σημειώνει πως οι σύζυγοι των Οθωμανών προέτρεπαν πιεστικά τους άνδρες να μαζέψουν τα υπάρχοντά τους και να φύγουν το συντομότερο δυνατόν για την Τρίπολη. Οι Οθωμανοί του Μυστρά είχαν πανικοβληθεί αφήνοντας στους χριστιανούς τα κλειδιά των σπιτιών τους. Ο Φιλήμων περιγράφει: «Νάτε τα κλειδιά, γειτόνοι. Αν γυρίσουμε, νά ‘ναι ΄δικά μας τα σπήτια κ’αν δέν γυρίσουμε, νά ‘ναι δικά σας» [6]. Η μαρτυρία του Αμβρόσιου Φραντζή για τις επιπτώσεις της φήμης για την «φραγκιά» είναι αποκαλυπτική: «Ακούσαντες οι της πόλεως και των Μπαρδουνίων Οθωμανοί τον τοσούτον κανονιοβολισμόν, έτι μάλλον υπέπεσαν εις παραφροσύνην, και έσπευδεν ο καθείς εξ αυτών να τρέξη με ό,τι δυνηθή ν’ αρπάση πρόχειρον, δια να οχυρωθή εις την Τριπολιτζάν... Εκ τούτου μη δόντες καιρόν, άφισαν των τραπεζών των και τας τροφάς (ούσης ώρας γεύματος) δια να μη τους προφθάσωσιν οι Φράγκοι, και χωρίς να συλλογισθώσιν ούτε οικίας, ούτε κινητήν περιουσίαν, παραδόντες δε μόνον εκ των κινητών των πραγμάτων όσα εδυνήθησαν εις τους αδελφούς Ιατρακαίους, και εις άλλους δια να τα φυλάξωσιν επ’ ελπίδι ότι επιστρέψανες να τα λάβωσι (την 26 Μαρτίου Μ.Μ), ανεχώρησαν όλοι ομού με τόσην βίαν, ώστε αγάδες, κυρίαι, χανούμαι και κοράσια και γραίαι έτρεχον ανυπόδητοι εις τας οδούς δια να εισέλθωσιν εις την Τριπολιτζάν μίαν ώρα προτήτερα...».
   Ο Φιλήμων υπογραμμίζει ότι η παρουσία τόσων μουσουλμάνων στην Λακωνία καθιστούσε την επανάσταση «ταλαντευόμενη» [7]. Ωστόσο ο πανικός συνδυάστηκε με την ευρέως διαδεδομένη πολιτική πρόληψη μεταξύ των μουσουλμάνων ότι τα χριστιανικά έθνη της δύσης (Μοσκόβ γκιαούρ, Νέμτσα γκιαούρ, Φραγκσίζ γκιαούρ, Ιγκιλίζ γκιαούρ) θα προσέτρεχαν να βοηθήσουν τους Έλληνες. Από ιστορικής απόψεως η μνήμη των ορλωφικών, της Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774) και των προσπαθειών Αυστριακών, Γάλλων και Βρετανών να υφαρπάξουν εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είχε με τον καιρό δημιουργήσει την πεποίθηση ότι δεν ήταν μακριά η ημέρα κατά την οποίαν θα εκδηλωνόταν μια νέα «σταυροφορία» απελευθέρωσης των ελληνικών εδαφών.




 

Ιωάννης Φιλήμων, Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής
Επαναστάσεως, σελ. 44.
ΦΩΤΟ/ΕΠΕΞ: Περί Αλός perialos.blogspot.gr

Επίλογος
  Η μετατροπή μιας απλής φήμης, του ονόματος του καπετάν Φραγκιά, σε ευφυές στρατήγημα περί δήθεν ελεύσεως φραγκικών δυνάμεων, υπήρξε ένα γεγονός που ευνόησε για μερικές μόνον ημέρες αλλά αποφασιστικά τους επαναστατημένους Έλληνες σε τρία επίπεδα: α) Στις ψυχολογικές επιχειρήσεις, προκάλεσε πτώση ηθικού και πανικό στον εχθρό και κυρίως στον άμαχο πληθυσμό, ο οποίος τρομοκρατημένος γέμισε τους δρόμους προς την Τριπολιτσά, προκαλώντας μαζική έξοδο χιλιάδων, επιτείνοντας τη σύγχυση τις πρώτες κρίσιμες ημέρες, β) Σε τακτικό επίπεδο, οδήγησε στην ταχεία κατάληψη σημαντικών οχυρών σημείων και κάστρων στην Λακωνία, για τα οποία θα έπρεπε να διεξαχθεί σφοδρός και πολύνεκρος αγώνας, γ) σε στρατηγικό επίπεδο, ανάγκασε τους Οθωμανούς να εκκενώσουν εκτενείς περιοχές και να αφήσουν μόνες τους τις αποκομμένες φρουρές που βρίσκονταν νοτίως της Τριπολιτσάς, εκτιμώντας από την εμπειρία των ορλωφικών ότι μόνον εκεί μπορούσε να προβληθεί αντίσταση έναντι των δυτικών στρατευμάτων.
  Η ιστοριογραφία έχει καταγράψει το επεισόδιο του Φραγκιά ως ένα «ευχάριστο» συμβάν της πρώτης φάσης του αγώνα. Ένα αφήγημα που αποδεικνύει την ικανότητα των Ελλήνων (σ.σ. το πνεύμα του Οδυσσέα) και την ευκολία εξαπάτησης των αλλοθρήσκων. Η αλήθεια είναι διαφορετική και τιμά ακόμη περισσότερο τους ευρισκόμενους σε δεινή θέση επαναστάτες. Αποκαλύπτει ότι η τοπική ηγεσία εκμεταλλεύτηκε κάθε δυνατή ευκαιρία που της παρουσιάστηκε προκειμένου να επιτύχει σε σύντομο χρόνο τα μέγιστα αποτελέσματα. Το όνομα του πατριώτη Μυκονιάτη καπετάνιου Φραγκιά Φαμέλη χαράχτηκε στις σελίδες της ιστορίας χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει, χωρίς καν να το έχει σχεδιάσει. Από την θάλασσα προήλθαν οι πρώτες κανονιές του Φραγκιά χαιρετίζοντας την Επανάσταση. Από το υγρό στοιχείο, την διαχρονική βάση ανάδειξης των ναυτικών δυνάμεων, προήλθε το πρώτο επιτυχές στρατήγημα της εθνεγερσίας, από έναν καπετάνιο που η τύχη έφερε να έχει ως επώνυμο τη λέξη με την οποία η ελληνική συλλογική μνήμη προσδιόριζε τη χριστιανική δύση. Η φραγκιά που εκείνες τις φωτεινές ημέρες της εποποιίας του 1821 βοηθούσε άθελά της έναν αγώνα που η ίδια δεν επιθυμούσε και καταδίκαζε…     
 
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Το αρχαίο Γύθειο μεγάλο μέρος του οποίου καταποντίστηκε με τον σεισμό του 375 μ.Χ. είχε καλυφθεί εξαιτίας των επιχώσεων των γύρω χειμάρρων. Μόλις τον 17ο αιώνα (λόγω της εκστρατείας του Μοροζίνι) ξεκίνησε η περιοχή να χρησιμοποιείται και ήταν γνωστή ως Μαραθονήσι.   
[2] Δεν έχουν διασωθεί στοιχεία για τον κυβερνήτη και το είδος του πλοίου.
[3] Οι Γρηγοράκηδες (Πιέρρος, Τζαννετάκης, Δημήτρης Τσιγούριος, Παναγιωτάκης, Θεόδωρος, Θωμάς) υπό την ηγεσία του γηραιού Αντωνόμπεη Γρηγοράκη χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, η πρώτη είχε ως αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του Μυστρά και η δεύτερη της Μονεμβασιάς. Σημειώνεται ότι μια εκ των ανιψιών του Αντωνόμπεη η Αικατερίνη παντρεύτηκε τον Πιέρρο Μαυρομιχάλη και γέννησε τον Πετρόμπεη.
[4] Οι χριστιανοί κάτοικοι έσπευδαν να καθησυχάσουν τους αλλόθρησκους γείτονές τους ότι δεν κινδύνευαν.
[5] Πρόκειται για αλβανικής καταγωγής μουσουλμάνους οι οποίοι ήλεγχαν 46 οχυρούς πύργους, το κάστρο της Βαρδούνιας και μπορούσαν να επιστρατεύσουν 2.490 ένοπλους άνδρες με τυφέκια. Τα στοιχεία παραθέτει ο Αμβρόσιος Φραντζής.
[6] σελ. 44.
[7] «… Εν γένει δε, υπαρχόντων των Βαρδουνιωτών εν τη Λακεδαίμονι, η επανάστασις των Ελλήνων αυτής διετέλει ταλαντευομένη», Φιλήμων, Βιβλίο Γ΄, σελ. 42.
 
Βιβλιογραφία
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος ΙΒ, Η Ελληνική Επανάσταση, Εκδοτική Αθηνών ΑΕ, Αθήνα 1975.
Τζώρτζης Π. Τζωρτζάκης, Η πρωτεύουσα της Μάνης Γύθειον -  Μαραθονήσι, Αθήνα 1981.
Ιωάννης Φιλήμων, Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Γ΄, Τύποις Π. Σούτσα και Α. Κτενά, Αθήνα, 1860.
Αμβρόσιος Φραντζής, Επιτομή της Ιστορίας της Αναγεννηθείσης Ελλάδος αρχομένη από του έτους 1715 και λήγουσα το 1837, Τόμος Α΄, Αθήνα, 1839.
 
 
 

Δευτέρα 16 Μαρτίου 2015

Τεχνολογική εξέλιξη στο Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό την περίοδο 1821-1940


Περί Αλός

Δρ. Νικήτας Νικητάκος
Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου,
Τμήμα Ναυτιλίας & Επιχειρηματικών Υπηρεσιών Χίου

 

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Περίπλους της Ναυτικής Ιστορίας»,
τεύχος 77, σελ. 11, ΟΚΤ.- ΔΕΚ. 2011, Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.
Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ.

 



Η νάρκη ΑΡΓΟΝΑΥΤΗΣ
(Μωραΐτης).
Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.
ΦΩΤΟ: Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου,
Περί Αλός perialos.blogspot.gr

Εισαγωγή
Οι ναυτικές επιχειρήσεις είχαν καθοριστική σημασία για την ελληνική Επανάσταση. Η τελευταία δεν θα μπορούσε να επικρατήσει χωρίς τη σύμπραξη του στόλου. Οι Έλληνες ναυτικοί μετέτρεψαν τα εμπορικά πλοία τους, τα «σιτοκάραβα» όπως τα αποκάλεσε χαρακτηριστικά ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, σε πολεμικά και επιτέλεσαν έναν άθλο που άφησε έκθαμβους τους Ευρωπαίους της εποχής. Ο ελληνικός στόλος κατόρθωσε, με αιχμή του δόρατος τα ένδοξα πυρπολικά του, να επικρατήσει στη θάλασσα από την αρχή του Αγώνα και να αποκρούσει τις διαδοχικές ναυτικές εκστρατείες των Τουρκοαιγυπτίων, προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες.

Τα επόμενα χρόνια, παρά τη βαθμιαία κάμψη της δύναμής του και τις καταστροφές στρατηγικών νησιών, συνέχισε να αποτελεί έναν ιδιαίτερα επικίνδυνο αντίπαλο. Η ιστορία του στόλου του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους αρχίζει επί Βασιλέως Όθωνα, υπό του οποίου διορίσθηκε και πρώτος υπουργός Ναυτικών ο Ναύαρχος Κωνσταντίνος Κανάρης.

Οι σημαντικές εξελίξεις στο χώρο της επιστήμης και της τεχνολογίας σφράγισαν τον 19ο αιώνα. Στον χώρο της ναυτικής επιστήμης σημαντικά ήταν τα τεχνολογικά επιτεύγματα που είχαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των ναυτικών επιχειρήσεων. Στην εργασία θα γίνει μια επισκόπηση των κυριότερων τεχνολογικών επιτευγμάτων και της εφαρμογής τους στο ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό στην χρονική περίοδο 1821 -1940. Η παρουσίαση γίνεται σε ενότητες που αφορούν το σκάφος, την πρόωση, τα οπλικά και ηλεκτρονικά συστήματα. Τέλος θα γίνει αναφορά στο προσωπικό του Ελληνικού Ναυτικού, πως διαμορφώθηκε διαχρονικά η εκπαίδευσή του και πως επηρεάστηκε η εξειδίκευση του.

Σκάφος
Η χρήση του ξύλου στην κατασκευή πλοίων ήταν το κύριο υλικό στην διάρκεια της επανάστασης. Η χρήση του ξύλου για την κατασκευή μεγάλων πολεμικών πλοίων ήταν κοντά στο τέλος της περί το 1860, αν και διατηρήθηκε για αρκετά χρόνια ακόμα για μικρότερα πλοία λόγω της αβέβαιης συμπεριφοράς του σιδήρου στις βολές του πυροβολικού και λόγω της δυσκολίας πρόληψης της ρύπανσης στα σιδηρά σκάφη. Σταδιακά το ξύλο και ο σίδηρος αντικαταστάθηκαν από τον χάλυβα όταν έγινε διαθέσιμος ως αξιόπιστο υλικό με σταθερά χαρακτηριστικά. Αρχικά ο χάλυβας είχε αντοχή 30% μεγαλύτερη από του σιδήρου αλλά είχε διπλάσιο κόστος από αυτόν.

Η χρήση του χάλυβα ως υλικού κατασκευής των πλοίων ξεκίνησε τις δεκαετίες του 1860 και 1870 αλλά ήταν προβληματική λόγω της αναξιοπιστίας της μεθόδου κατασκευής του χάλυβα. Όταν πλέον για την κατασκευή του χάλυβα άρχισε να χρησιμοποιείται η βελτιωμένη μέθοδος διεργασίας η ναυπήγηση πλοίων από χάλυβα καθιερώθηκε. Την δεκαετία του 1860 άρχισε να λαμβάνεται υπ’ όψιν και η κόπωση του πλοίου στο θαλάσσιο περιβάλλον και ξεκίνησε και ο υπολογισμός των διαστάσεων της μεταλλικής κατασκευής.

Το 1881 η Σερβία ένα εμπορικό ατμόπλοιο ήταν το πρώτο σκάφος κατασκευασμένο από χάλυβα που κατάφερε να διαπλεύσει τον Ατλαντικό σε 7 μέρες. Η εξέλιξη της ναυπηγικής από το σημείο εκείνο αναπτύχθηκε με εκθετικούς ρυθμούς έχοντας στις αρχές του 20ου αιώνα επιτύχει την κατασκευή θωρακισμένων ατμόπλοιων (ironclads), και θωρηκτών πλοίων pre-dreadnought και dreadnought.

Σημείο εκκίνησης για την κατασκευή ενός πλοίου ήταν ο οπλισμός που έπρεπε να φέρει ενώ ξεκινούν πλέον να χρησιμοποιούνται συστηματικά οι υπολογισμοί ευστάθειας και να γίνεται απαραίτητη η στεγανή υποδιαίρεση των πολεμικών πλοίων. Στο Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ που ανήκει στην κατηγορία των pre-dreadnought έγιναν όλοι οι αντίστοιχοι ναυπηγικοί υπολογισμοί για την ευστάθεια του και τις

σχετικές ναυπηγικές καμπύλες. Σημαντική βελτίωση στις κατασκευές των πολεμικών πλοίων αποτέλεσε η έλικα. Ξεκινώντας από το πλοίο Αρχιμήδης (Archimedes) το 1840, τον Μάρτιο του 1845 έγινε η περίφημη «μονομαχία» μεταξύ του HMS Rattler που είχε έλικα και του HMS Alecto που είχε πλευρικούς πτερυγιοφόρους τροχούς (paddlewheels). Η δοκιμή αυτή ήταν μία πραγματική διελκυστίνδα μεταξύ των δύο πλοίων που είχε σαν αποτέλεσμα την περιφανή νίκη του HMS Rattler που κατάφερε να ρυμουλκήσει ανάποδα το HMS Alecto με ταχύτητα 2 κόμβων, θέτοντας έτσι τέλος στη χρήση των πλευρικών πτερυγιοφόρων τροχών. Το 1888 το πλοίο Φιλαδέλφεια ήταν το πρώτο διπλέλικο ατμόπλοιο που κατασκευάστηκε στην Γλασκώβη.

Η μεγάλη επανάσταση στις ναυτικές επιχειρήσεις έγινε με την χρήση του υποβρυχίου. Από τον 15ο αιώνα είχαν γίνει πολλές απόπειρες για κατσκευή υποβρυχίων. Το 1776 χρησιμοποιήθηκε από τον Bushnell η περίφημη χελώνα εναντίον των Άγγλων στον απελευθερωτικό αγώνα της Αμερικής. Η υποβρύχια αυτή κατασκευή ήταν χειροκίνητη και έγινε στον ποταμό Houston η πρώτη υποβρυχιακή επίθεση χωρίς όμως να προξενήσει ζημιές. Το 1800 ο περίφημος Αμερικανός βελτίωσε την κατασκευή του Bushnell και δημιούργησε το πρώτο στην ιστορία υποβρύχιο κατασκευασμένο από ξύλο και καλυμμένο με φύλλα χαλκού τον περίφημο ‘Ναυτίλο’. Παρά το γεγονός της χρήσης του ατμού εκείνη την εποχή ο ναυτίλος λειτουργούσε με χειροκίνητη στρέψη του άξονα.

Κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου της Αμερικής εμφανίστηκε το υποβρύχιο τύπου Hunley, όπου η περιστροφή της έλικας γινόταν από περισσότερους άντρες και είχε στην πλώρη του ένα μακρύ άξονα με νάρκη. Το 1875 ο John Holland παρουσίασε το πρώτο ατμοκίνητο υποβρύχιο. Υπάρχουν αναφορές ότι και ένας έλληνας εφευρέτης στο Πειραιά ονόματι Γρυπάρης κατασκεύασε ένα υποβρύχιο σκάφος που είχε κίνηση με τροχαλίες.

Φθάνοντας χρονικά στο 1878 ο Nordenfeld κατασκεύασε ένα τελειότερο σύστημα πρόωσης χρησιμοποίησε τορπίλη με μηχανικό σωλήνα, είχε πλήρωμα 4 άνδρες και δεν χρησιμοποιούσε περισκόπιο.

Το πρώτο από αυτά τα υποβρύχια αγοράστηκε από την Ελλάδα το 1886 ενώ τα δύο επόμενα από την Τουρκία στα πλαίσια του ανταγωνισμού σε εξοπλισμούς εκείνη την εποχή. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για κάποια πολεμική δράση των παραπάνω υποβρυχίων.

Τέλος το 1900 το Holland no 2 χρησιμοποιεί κίνηση με βενζινομηχανή και ηλεκτρική πρόωση εν καταδύσει. Την ίδια εποχή ξεκινάει και η χρήση μηχανής Diesel με συσσωρευτές.

Το Ελληνικό Ναυτικό πρωτοπορεί και παραγγέλλει το 1911 στην Γαλλία (που εθεωρείτο εκείνη την εποχή πρωτοπόρος στην κατασκευή υποβρυχίων) δύο υποβρύχια το ‘Δελφίνι’ και τον ‘Ξιφία’.

Το «Δελφίνι» μάλιστα συμμετείχε στις πολεμικές επιχειρήσεις του 1912 και έκανε την πρώτη τορπιλική επίθεση. Την περίοδο 1915 το Δελφίνι και ο Ξιφίας επιχείρησαν σαν Γαλλικά υποβρύχια από τον Οκτώβριο του 1916 έως τον Ιούλιο του 1917. Όταν η Ελλάδα εισήλθε στον πόλεμο στην πλευρά των Συμμάχων, τα υποβρύχια μαζί με τον λοιπό Στόλο, συγκεντρώθηκαν εκ νέου στο Ελληνικό Ναυτικό. Το 1920 παροπλίσθηκαν.



Περισκόπιο του Υ/Β «ΔΕΛΦΙΝ». Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.
ΦΩΤΟ: Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου, Περί Αλός, perialos.blogspot.gr

Το 1927 η Ελλάδα άρχισε να αποκτά καινούργια υποβρύχια , για άλλη μια φορά από την Γαλλία. Το πρώτο ήταν το HS PAPANIKOLIS (Y-2), το οποίο το διαδέχτηκε το HS KATSONIS (Y-1) τον Ιανουάριο του 1928. Αργότερα, η Ελλάδα απόκτησε ακόμη τέσσερα Γαλλικά υποβρύχια, ελαφρώς πιο εξελιγμένου σχεδιασμού : τα HS PROTEUS (Y-3), HS NHREUS (Y-4), HS TRITON (Y-5) και το HS GLAYKOS (Y-6). Είναι γνωστή σε όλους η ηρωική συμμετοχή των Ελληνικών υποβρυχίων στην διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.

Δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί και η δημιουργία της Ναυτικής Αεροπορικής Υπηρεσίας από τις αρχές του 20ου αιώνα. Οι πρώτες αεροπορικές μονάδες των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων σχηματίστηκαν τον Ιούνιο του 1912. Στην διάρκεια των Bαλκανικών Πολέμων, το ΠΝ υπήρξε το πρώτο παγκοσμίως που χρησιμοποίησε αεροσκάφος για αναγνώριση και βομβαρδισμό του εχθρικού στόλου (1913). Η Ναυτική Αεροπορική Υπηρεσία ανασυγκροτήθηκε κατά τη διάρκεια του Ά Παγκοσμίου Πολέμου με τη συμβολή των συμμαχικών δυνάμεων και συμμετείχε σε αποστολές στο Μακεδονικό μέτωπο και στο Αιγαίο. Με τη λήξη και της Μικρασιατικής Εκστρατείας (1919-1922) ακολούθησε περίοδος ειρήνης όπου η ΝΑΥ ανασυγκροτήθηκε και αναβαθμίστηκε, ιδιαίτερα με τη δημιουργία του Κρατικού Εργοστασίου Αεροσκαφών.

Πρόωση
Στις αρχές του 19ου αιώνα ο ατμός αρχίζει να εκτοπίζει τα ιστία. Εμφανίζονται οι πρώτες παλινδρομικές μηχανές και τα πρώτα τροχήλατα πλοία, ατμόπλοια που αντί για έλικα, που δεν είχε επινοηθεί ακόμα, έφεραν στην αρχή ως μέσον πρόωσης δύο μεγάλους ατμοκίνητους τροχούς Η Καρτερία ήταν το πρώτο ατμοκίνητο πολεμικό πλοίο στην ιστορία, το οποίο χρησιμοποιήθηκε σε πολεμικές επιχειρήσεις. Κατασκευάστηκε το 1825 για λογαριασμό του επαναστατημένου κράτους. Στα πλοία αυτού του είδους υπήρχαν σημαντικά προβλήματα όσον αφορά τους διατοιχισμούς και τον χειρισμό τους κατά την διάρκεια της παραβολής.

Το 1819 το πλοίο Savannah κάνει τον διάπλου του Ατλαντικού. Το πλοίο ήταν Ιστιοφόρο με ατμομηχανές και πτερυγιοφόρους τροχούς. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι γύρισε πίσω χρησιμοποιώντας τα ιστία του. Το 1838 επετεύχθει ο Διάπλους του Ατλαντικού με χρήση ατμομηχανών (Great WesternSirius). Θα πρέπει να αναφερθεί ότι στις παλινδρομικές ατμομηχανές απλής εκτόνωσης τα ιστία ήταν απαραίτητα ενώ στις διπλής εκτόνωσης τα ιστία χρησιμοποιούντο λόγω ανυπαρξίας ικανοποιητικού αριθμού σταθμών ανθράκευσης.

Στα χαρακτηριστικά των ατμομηχανών ήταν οι χαμηλές στροφές, η ευθεία ζεύξη με την έλικα, η απλότητα στον χειρισμό, ο χαμηλός βαθμός απόδοσης και ο περιορισμός στις δυνατότητες μεγίστης ισχύος. Έχοντας τα παραπάνω υπ’ οψη ο Charles Parsons, το 1897 επινόησε τον ατμοστρόβιλο με ταχύτητα περιστροφής 2000 RPM, απ’ ευθείας συνδεδεμένο με τις έλικες. Κατόρθωσε δε να πετύχει ταχύτητες μέχρι 34 knots. O Parsons στη συνέχεια είχε μεγάλη συνεισφορά στον σχεδιασμό του πρώτου ναυτικού μειωτήρα.

Ταυτόχρονα με τον ατμοστρόβιλο αναπτύσσονται και οι λέβητες για την παραγωγή ατμού διακρινόμενοι στους φλογαυλωτούς και υδραυλωτούς. Ταυτόχρονα το 1897 ο Rudolf Diesel ανακαλύπτει την μηχανή εσωτερικής καύσεως. Ο κινητήρας Diesel επικράτησε στα επόμενα χρόνια κυρίως λόγω της γρήγορης εξέλιξής του και του υψηλότερου βαθμού απόδοσης που τότε ήταν περίπου 26% σήμερα είναι 50%. Τέλος αρχίζει να εμφανίζεται πλέον και ηλεκτροπρόωση, αρχικά στα υποβρύχια και στην συνέχεια στα πλοία επιφανείας λόγω των σημαντικών πλεονεκτημάτων της στην ευελιξία χειρισμών και στη μείωση του βάρους της κατασκευής.

Οπλικά και ηλεκτρονικά συστήματα
Η χρήση των πυροβόλων αναφέρεται από το 1350. Στα πλοία αρχικά τα πυροβόλα ήταν σε ξύλινη βάση. Μετά την εφεύρεση της πυρίτιδας και την ανακάλυψη από τον στρατηγό του Ναπολέοντα Paixhans του Εκρηκτικού βλήματος έχουμε την χρήση των πρώτων εκρηκτικών βλημάτων στην Ναυμαχία του Ναβαρίνου (1927). Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι εκρηκτικά βλήματα υπήρχαν στον οπλισμό του Καρτερία. Το 1853 στον πόλεμο της Κριμαίας έγινε η καθιέρωση εκρηκτικού βλήματος. Στην συνέχεια έχουμε ένα συνεχή ανταγωνισμό μεταξύ δυνατοτήτων πυροβολικού και θωρακίσεως στην κατασκευή των πλοίων. Το 1865 στην Γαλλία εμφανίζονται τα ραβδωτά πυροβόλα με κλείστρο ακολουθούμενα από τις άκαπνες πυρίτιδες και το ταχυβόλο πυροβολικό.

Την περίοδο 1880 -1909 γίνεται αύξηση διατρητικής ικανότητος βλήματος εμφανίζεται καλύπτρα από μαλακό χάλυβα για καλύτερη διατρητικότητα.

Στο θέμα των βελτιώσεων παρατηρείται συνεχής αύξηση διαμετρημάτων για αποφυγή φθοράς. Έτσι απο διαμετρήματα 12 ιντσών (1906-1909 και στην συνέχεια 13,5 ιντσών εμφανίζονται διαμετρήματα 15 ιντσών, στα πλοία τύπου Queen Elisabeth το 1912 και τέλος οι Ιάπωνες φθάνουν τις 18 ίντσες.) Την περίοδο 1919–1939 έχουμε συνεχή βελτίωση του πυροβολικού και των περιστροφικών πύργων (υδραυλικοί / ηλεκτρικοί) πυροβολικού που έκαναν την εμφάνιση τους για πρώτη φορά το 1864.

Στα θέματα τορπιλών ο αμερικανός Fulton παρουσίασε την πρώτη απόπειρα τορπίλης με γόμωση στην πλευρά του σκάφους μέσα στο νερό. Το μεγάλο πρόβλημα ήταν η μεταφορά της.

Το 1860 ο Luppis και το αυστριακό ναυτικό παρουσίασε άκατο με διεύθυνση εξ αποστάσεως και ηλεκτρική πυροδότηση ακολουθούμενος από τον Whitehead (1866) που κατασκεύασε υποβρύχιο βλήμα αυτόνομο μετά την βολή. Βασικά προβλήματα που παρουσίαζαν οι τορπίλες εκείνη την εποχή ήταν η ρύθμιση βάθους και το πυροδοτικό μηχάνημα. Το 1880 η Ελλάς δέχεται το νέο όπλο και υπερνικάται η έλλειψη ταχύτητας με την χρήση αεροκινητήρος. Το 1897 εφαρμόζεται γυροσκόπιο από τον Obry για την διεύθυνση τορπιλών και το 1930 δοκιμάστηκαν χωρίς αποτέλεσμα τορπίλες με υγρό οξυγόνο.

Ένα ακόμη βασικό πρόβλημα υπήρξε η ολίσθηση στη θάλασσα οπότε εφαρμόστηκαν οι τορπιλοσωλήνες. Πρωτοπορώντας για μια ακόμη φορά το 1912 ελληνικό τορπιλοβόλο βύθισε τουρκικό θωρακισμένο. Την περίοδο τέλος 1914-1918 αρχίζει η χρήση τορπιλών από γερμανικά υποβρύχια.



Ανακατασκευή σε πραγματικό μέγεθος της χελώνας
«Turtle» του Αμερικανού David Bushnell.
Royal Navy Submarine Museum, Gosport, UK.

Η πρώτη προσπάθεια για νάρκη έγινε το 1776 από τον Bushenell με την περίφημη χελώνα που αναφέρθηκε προηγουμένως. Το 1848 ο Himmy εφαρμόζει νάρκη που πυροδοτείται από ξηρά στην διάρκεια του πολέμου μεταξύ Δανίας Γερμανίας. Κύριος επιχειρησιακός στόχος των ναρκών ήταν η Προστασία του Κιέλου. Οι νάρκες αποτελούσαν αμυντικό όπλο μέχρι το Ρωσσοτουρκικό πόλεμο του 1877, όταν βυθίστηκε τουρκικό πλοίο. Την περίοδο 1914- 1918 κάνουν την εμφάνιση τους νάρκες με άγκυρα και το 1918 οι Αμερικανοί παρουσιάζουν νάρκες με κεραία για μεγάλα βάθη.

Είναι γνωστό ότι ο 20ός αιώνας θεωρείται ο αιώνας της ηλεκτρονικής επανάστασης. Το 1901 ο Marconi ξεκινάει την επανάσταση στις τηλεπικοινωνίες στέλνοντας το πρώτο υπερατλαντικό μήνυμα. Είναι σε όλους γνωστά τα μηνύματα που έστελνε ο ναύαρχος Π. Κουντουριώτης επιβαίνων επί του Θ/Κ Αβέρωφ μέσω ασυρμάτου στο Γενικό Επιτελείο πληροφορώντας τους για την επιτυχή έκβαση των ναυμαχιών χρησιμοποιώντας τον ασύρματο του πλοίου. Στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο χρησιμοποιώντας την τεχνολογία των επικοινωνιών εμφανίζεται το ραδιογωνιόμετρο που η χρήση του δίνει την ακριβή θέση του πλοίου. Η εφεύρεση του γυροσκόπιου από τον Bohnenberg το 1810 έδωσε την ευκαιρία να παρουσιαστεί η πρώτη γυροπυξίδα από τον γερμανό μηχανικό Herman Anschutz. Ταυτόχρονα την περίοδο 1909 -1911 ο Sperry παρουσιάζει το πρώτο σύστημα αυτόματης πηδαλιούχησης με γυροσκόπια και εισάγει την νέα ναυτική γυροσκοπική πυξίδα. Το 1920 παρουσιάζεται η πρώτη λυχνία τύπου Magnetron για την ενίσχυση των μικροκυμάτων και το 1937 γίνεται η εγκατάσταση της πρώτης συσκευή radar σε πολεμικό πλοίο. Η συνέχεια είναι γνωστή όσον αφορά τα ηλεκτρονικά συστήματα, το radar και την συμβολή τους στις ναυτικές επιχειρήσεις του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Προσωπικό
Οι τεχνολογικές εξελίξεις για να εφαρμοστούν δεν χρειάζονται μόνο τα συστήματα αλλά και το προσωπικό που θα τα λειτουργήσει. Στα πλαίσια αυτά το Ελληνικό Ναυτικό ίδρυσε το 1845 τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, αρχικά πάνω σε πλοία και στην συνέχεια στη θέση που βρίσκεται σήμερα, για να εκπαιδεύει τους Αξιωματικούς.

Το 1879 η ανάγκη επάνδρωσης των πλοίων με προσωπικό με επαγγελματικά προσόντα δημιούργησε την Σχολή Ναυτοπαίδων και στην συνέχεια το 1924 την σχολή Σχολή Δοκίμων Υπαξιωματικών. Η τεχνολογική επανάσταση και τα νέα συστήματα στα πολεμικά πλοία είχε σαν αποτέλεσμα το 1926 να εισέλθουν οι πρώτοι Μηχανικοί Ναυτικοί Δόκιμοι και να δημιουργηθεί το σώμα των Μηχανικών Αξιωματικών. Την ίδια εποχή αλλά και συνεχόμενα από τότε δημιουργούνται νέες ειδικότητες Υπαξιωματικών ακολουθώντας κυρίως τις εξελίξεις στα ηλεκτρονικά και οπλικά συστήματα.

Στο θέμα των υποδομών το 1828 ο Καποδίστριας ίδρυσε τον πρώτο Ελληνικό ναύσταθμο στον Πόρο και ακολούθησε το 1878 το Κεντρικό Προγυμναστήριο στον Πόρο. Το 1882 πραγματοποιήθηκε η μεταφορά του ναυστάθμου στην Σαλαμίνα, αρχικά στην Φανερωμένη και μετά στην θέση Αράπη όπου είναι μέχρι σήμερα.

Συμπεράσματα
Η τεχνολογική εξέλιξη της εποχής και η εφαρμογή των τεχνολογικών νεοτερισμών στην περίοδο 1821-1940 στο ελληνικό ναυτικό παρουσιάζεται πολύ συνοπτικά στην παρούσα εισήγηση. Από την όλη ιστορική διαδρομή προκύπτει ότι το Ελληνικό Ναυτικό υπήρξε πάντοτε μπροστά στην εφαρμογή των καινοτόμων τεχνολογιών γεγονός που συνεχίζεται και στις μέρες μας με τα πρωτοπόρα βήματα του ΠΝ στις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία.
ΠΗΓΗ: Περί Αλός http://perialos.blogspot.gr/2015/03/1821-1940.html
 

ΕΝΔΕΙΚΤ ΙΚH ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. A History of Naval Architecture, John Fincham, Esq., Whittaker and Co., 1851.

2. Shipbuilding in Iron and Steel: A Practical Treatise, E. J.

Reed, Chief Constructor of the Navy, John Murray,1869.

3. Our Iron-Clad Ships, E. J. Reed, Chief Constructor of the Navy, John Murray, 1869.

4. A Treatise on Naval Architecture and Ship-Building, Commander Richard W. Meade USN, J. B. Lippincott & Co., 1869.

5. The Monitor and the Navy under Steam, Frank M. Bennett, Houghton Mifflin and Company, 1900.

6. The Screw Propeller and Other Competing Instruments for Marine Propulsion, A. E. Seaton, M. Council, Charles Griffin & Company, Ltd., 1909.

7. The Modern Warship, Edward L. Attwood, Cambridge University Press, 1913.

8. Structural Design of Warships, William Hovgaard, E. & F. N. Spon, Ltd., 1915.

9. War-Ships - A Text-Book on the Construction, Protection, Stability, Turning, etc., of War Vessels, Edward L. Attwood, Longmans, Green and Co., 1917.

10. Steam Engines, E. M. Shealy, McGraw-Hill Book Company Inc., 1919.

11. Marine Propellers, S. W. Barnaby, E. & F. N. Spon, Ltd., 1921.

12. Τεχνική του Πλοίου, Τόμος Πρώτος, Ναυπηγία, Βασ. Ε. Φραγκούλη, 1966.

13. Τεχνική του Πλοίου, Τόμος Δεύτερος, Ναυτικαί Μηχαναί, Βασ. Ε. Φραγκούλη, 1967.

14. Τεχνική του Πλοίου, Τόμος Τρίτος, Λέβητες, Βασ. Ε. Φραγκούλη, 1968.

15. Conway’s All the World’s Fighting Ships 1860-1905, Conway Maritime Press Ltd., 1979.

16. Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906-1921, Conway Maritime Press Ltd., 1985.

17. Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922-1946, Conway Maritime Press Ltd., 1980.

18. Τα Σύγχρονα Ναυτικά Όπλα και Οπλικά Συστήματα, Μύρωνος Θ. Ματσάκη, 1982.

19. Submarine Design and Development, Norman Friedman, Naval Institute Press, 1984.

20. The Evolution of Engineering in the Royal Navy–Volume 1 : 1827-1939, Peter M. Rippon, Spellmount Ltd., 1988.

21. Submarine Warfare An Illustrated History, Antony Preston, Brown Books Ltd., 1998.

22. Τα Πλοία του Πολεμικού Ναυτικού 1829–1999, Αντιναυάρχου ε.α. Κ. Παΐζη–Παραδέλλη Π.Ν., Αστραία, 1999.

23. Shipbuilding and Ships in the Eastern Mediterranean during the 18th and 19th Centuries, Proceedings, Edited by Kostas A. Damianidis, 1999.

24. Warships–From the Galley to the Present Day, Angus Konstam, Leo Marriot, George Grant, Gramercy Books, 2001.

25. Birth of the Battleship–British Capital Ship Design 1870-1881, John Beeler, Caxton Editions, 2003.

26. Warrior to Dreadnought–Warship Development 1860-1905, D. K. Brown, Caxton Editions, 2003.

27. Ships and Science–The Birth of Naval Architecture in the Scientific Revolution 1600-1800, Larrie D. Ferreiro, The MIT Press, 2007.

 

Παρασκευή 6 Μαρτίου 2015

Ο ΝΑΥΑΡΧΟΣ (ADMIRAL) ΣΤΟ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ


Περί Αλός

του Ηλία Μεταξά, Οικονομικού Αξιωματικού Ε.Ν    


Το παρόν αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο του Ηλία Μεταξά
«ΝΑΥΤΙΚΟΙ ΒΑΘΜΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΛΕΣ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ»
(υπό έκδοσιν). Δημοσιεύεται, για πρώτη φορά, στο Περί Αλός,
με την άδεια του συγγραφέως τον οποίο κι ευχαριστώ θερμώς.

Περί Αλός

Ακολουθείται  η σύνταξη/ορθογραφία του συγγραφέως.                                 




Admiral Richard Edwards, 1794.
Πίνακας του Nathaniel Dance.
National Maritime Museum,
Greenwich, London.

Η  λέξη ‘Admiral’ στα Ελληνικά σημαίνει Ναύαρχος. Είναι σύνθετη λέξη αποτελουμένη από δύο άλλες Αραβικές. Η πρώτη  λέξη ‘Amir’ ή ‘Emir’ ή ‘Ameer’ σημαίνει Πρίγκηψ, Ηγέτης. Η δευτέρα Αραβική λέξη με το  άρθρο της ‘Al  Bahr’ σημαίνει ‘Της  Θαλάσσης’.

Οι  εκ της Εσπερίας Σταυροφόροι  ίσως την είχαν μάθει από τον 11ον αιώνα  όταν πολεμούσαν εναντίον  των Αράβων. Οι  Σικελοί  και  αργότερα  οι Γενουάτες  την έμαθαν από τους αντιπάλους τους Καταλανούς. Πήραν την πρώτη λέξη και το άρθρον της δευτέρας  λέξεως, τα συνεδύασαν  καταλλήλως  και τα πρόφεραν ως  μίαν ενιαία λέξη, δηλαδή ‘Amir - Al’. Έτσι έφθασαν  στην Δύση μέσω Γαλλίας  όπου απεδόθησαν  στην Παλαιά Γαλλική  γλώσσα ως ενιαία και αυτούσια λέξη ‘Amiral’. Αργότερα παρεφράσθη  στην Ιταλική  σε ‘Αmmiraglio’, στην Ισπανική και στην Πορτογαλική σε ‘Almirante’.   

 Στην  Μεσόγειο  από  τον 12ο μ.Χ. αιώνα  ο Αρχηγός  των Μουσουλμανικών Στόλων είχε  τον  τίτλο  ‘Amir Al  Bahr’ ο  οποίος  σε ελεύθερη μετάφραση εσήμαινε ‘Διοικητής της Θαλάσσης’. Προ του 1561 διά  τους Μουσουλμανικούς λαούς η λέξη ‘Amir’ ή ‘Emir’ είχε και άλλες έννοιες. Εσήμαινε έναν Πρίγκηπα  υπό  τον Σουλτάνο, ή  έναν οιονδήποτε Σαρακηνό Διοικητή.

Υπάρχει όμως και μία άλλη εκδοχή, ότι το Αραβικό ‘Amir Al Bahr’ ίσως να είχε συνδεθεί με κάποια από  τις ακόλουθες Μεσαιωνικές Λατινικές λέξεις, την ‘Admirabilis’ ή  την ‘Admiralis’ ή  την ‘Αdmiallus’ ή την ‘Amiralis’. Ενδεχομένως να είχε μετασχηματισθεί και από το ‘Admirari’ σε ‘Admire’. Πάντως, με οιονδήποτε  τρόπο και  αν επρόφεραν την λέξην αυτήν οι  λαοί  οι  οποίοι μιλούσαν Λατινικά ή παρεμφερείς Λατινογεννείς γλώσσες, κατέληξε  ως ‘Amiral’ στην Παλαιά Γαλλική γλώσσα.

Κατά την διάρκεια των Σταυροφοριών έφθασε  η  ιδία έννοια στην Αγγλία και  στις άλλες  Χώρες του Βορρά και ως ήταν φυσικό υπέστη πολλές αλλαγές καταλήξεων και  προφοράς. Έτσι κατά τον 14ον αιώνα στην Mεσαία Αγγλική γλώσσα εγράφετο ως ‘Admyrall’, αλλά μετά από διάφορες καταλήξεις και προφορές, έφθασε στον 16ον αιώνα να γράφεται και να προφέρεται στην τελική μορφή της ως ‘ΑDMIRAL’ έτσι παραμένει μέχρι σήμερα.   

Κατά  ποίον τρόπο η ‘γαλλοποιημένη’ λέξη ‘Αmiral’ απέκτησε στο μέσον της  ένα ‘D’ και  έτσι μετετράπη στην Αγγλική ‘Αdmiral’ δεν είναι επιστημονικώς 

εξακριβωμένο. Προφανώς έγινε  από το λάθος κάποιου μεταγενεστέρου Άγγλου (όχι  απαραιτήτως αγραμμάτου) που συνέδεσε την άγνωστη δι’ αυτόν ξένη λέξη, με το Αγγλικό ρήμα ‘Admire ’= θαυμάζω, ή με το Αγγλικόν επίθετον ‘Admirable’=  θαυμάσιος, αξιοθαύμαστος. 

Κατά τον Μεσαίωνα ο Διοικητής εν πλώ απεκαλείτο ‘Captain’ και όχι ‘Admiral’, αλλά και οι Aξιωματικοί του Στρατού που επέβαιναν στα πλοία του τότε ‘Στόλου’ διά να πολεμήσουν συνήθως ωνομάζοντο Captains. Αυτό επειδή προκαλούσε μπέρδεμα, τους έλεγαν μερικές φορές ‘Under Captains’ διά να τους ξεχωρίζουν, αλλά και αυτό δεν έδινε ικανοποιητική λύση και έπρεπε να βελτιωθεί.

Στην Αγγλία στις αρχές του 14ου αιώνος ο Ναύαρχος ήταν υψηλόβαθμος αξιωματούχος στην Βασιλική  Κυβέρνηση, υπεύθυνος διά την άμυνα των θαλασσών, καθώς και διά την διοίκηση και  την διαχείριση των  πλοίων του Μονάρχου. Επίσης δι’ οιοδήποτε θέμα ανεφύετο στον θαλάσσιο χώρο το οποίον έχρηζε  επισήμου διερευνήσεως και δεν ενέπιπτε στην δικαιοδοσία καμμίας Κομητείας, τότε απευθύνοντο εις  αυτόν διά την κρίση του και την απόφαση του.

 Την ιδίαν εποχή φαίνεται ότι υπήρχαν και άλλοι τρείς Ναύαρχοι οι οποίοι διοικούσαν τις τρείς Ναυτικές Περιφέρειες.

1) Των Cinque Ports και όλων των λιμένων από το DOVER  μέχρι τo CORNWALL.  2) Από τον ποταμό THAMES μέχρι το BERWICK .

3) Τις ακτές της Ιρλανδικής θαλάσσης.

Αυτός ο Ναύαρχος τον οποίον προαναφέραμε στην πιο πάνω παράγραφο, που ήταν και μέλος της Κυβερνήσεως, επί EDWARD  3ου (1327-77) ανεβαθμίσθη ακόμη περισσότερο. Συνεστήθη δι’ αυτόν το αξίωμα του ‘Lord High Admiral’ και το 1360 ιδρύθη και το ‘Admiralty Court’ το οποίον εν συνεχεία ισχυροποιήθη με εξέχουσες δικαιοδοσίες. Περισσότερα στο Κεφάλαιον Νο.17 περί ‘Lord High Admiral’.   

Πάντως διά τους Δυτικούς Λαούς από το 1425 η λέξη Admiral (όπως και  αν προφέρετο) εσήμαινε  τον Ανώτατο βαθμό Αξιωματικού του Ναυτικού οιασδήποτε Χώρας. Από δε το 1460 και εντεύθεν εσήμαινε τον Γενικό Αρχηγό ενός Ναυτικού. Σήμερα σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές γλώσσες ο καθ’ ημάς Ναύαρχος  ονομάζεται Admiral, ακόμη και στην Ρωσική.



This is the White Ensign used by the Royal Navy of the Kingdom
of Great Britain from 1707 until 1800. ΦΩΤΟ:

Τα πράγματα άλλαξαν όταν ο HENRY  8ος άρχισε να στέλνει τον High Admiral του στην θάλασσα, διότι σε πάρα πολλές περιπτώσεις εκείνος ήταν στεριανός ‘Παλατιανός’ και δεν αποτολμούσε να μπαρκάρει. Εν προκειμένω  ο ‘Commanding Officer’ που σαλπάριζε με τον Στόλο και ανελάμβανε την γενική δίοικηση  απεκαλείτο ‘General’. Γενικώς κατά τον 16ο και 17ον αιώνα οι Admirals ελέγοντο και ‘Sea Commanders’.   

Aπό το 1632 ο Lord High Admiral είχε αποστερηθεί από κάποιες  συγκεκριμένες Νομικές εξουσίες τις  οποίες η Κυβέρνηση της Κοινοπολιτείας επί CROMWEL (1649-58) τις εξεχώρησε στους ‘Generals at Sea’ οι  οποίοι διοικούσαν τους Στόλους. Έκτοτε οι  έχοντες την διοίκηση στην θάλασσα  ωνομάζοντο  απλώς Admirals. Στην εποχή του Robert  BLAKE (1599-1657) ο όρος Admiral ενίοτε ενεφανίζετο στον τίτλο κάποιου Ναυτικού Διοικητού, αλλά μόνον όταν αυτός είχε το αξίωμα του ‘Commissioner  οf  Admiralty’.

Από την Παλινόρθωση της  Μοναρχίας το 1660 και εντεύθεν οι Flag Officers περιελάμβαναν την λέξη  Admiral ως κανονικό συνθετικό του τίτλου τους, ακόμη και εάν δεν ήσαν Commissioners. Επί πολλά χρόνια εφ’όσον το ‘Admiral’ παρέμενε ένα Post και όχι Rank το ακολουθούσαν οι καθοριστικές λέξεις ‘of  the’ και ακολουθούσε  η ονομασία του Στόλου του οποίου ηγείτο  ή της γεωγραφικής περιοχής στην οποίαν επιχειρούσε ο Στόλος του.Toιουτοτρόπως επροσδιόριζαν επακριβώς ποίος ήταν ο Ναύαρχος και σε ποίον Στόλο ήταν επί κεφαλής. Έάν δεν ήταν πλήρης Ναύαρχος, αλλά Αντιναύαρχος ή ακόμη και Υποναύαρχος, κατά περίπτωσιν ετίθεντο ως πρόθεμα όλου του τίτλου αυτού οι επιθετικοί  προσδιορισμοί ‘Vice’ ή ‘Rear’.

Μέχρι την περίοδο της Κοινοπολιτείας με οιοδήποτε όνομα και αν αποκαλούσαν τον Ναύαρχο ήταν πάντοτε ένας Gentleman. Συνήθως Ευγενής και Στρατιωτικός, ενίοτε τόσο ικανός  ώστε να μπορεί να μετατρέπεται και σε ‘καλούτσικο’ ναυτικό, αλλά ποτέ  σε επαγγελματία τοιούτον. Οι εξαιρέσεις ήσαν λίγες και απλώς υπεγράμμιζαν τον κανόνα. Όπως π.χ. ο William FITZ-WILLIAM, o Francis DRAKE και  οι ‘συνεργάτες’ του. Ο Ηγέτης στην  θάλασσα  έπρεπε να είναι γαλαζοαίματος και θα ήταν ακόμη καλλίτερα εάν είχε και κάποια θαλασσινή εμπειρία, αλλά δεν ήταν και απαραίτητο.

Όμως οι ‘Generals-at-Sea’ άνοιξαν μία νέαν εποχή. Η Ευγενής καταγωγή  αντικατεστάθη από την ικανότητα. Ο πόλεμος κατά της Iσπανικής Αρμάδας το 1588 ήταν ο  πρώτος που συμμετείχαν Αγγλικά πλοία  κινούμενα αποκλειστικώς με πανιά εγκαταλείποντας τα κουπιά.

Η Ελληνική λέξη ΝΑΥΑΡΧΟΣ εχρησιμοποιήθη διά πρώτη φορά  από τους Αρχαίους Σπαρτιάτες. Στην  Αρχαία Αθήνα οι Ναύαρχοι ελέγοντο Στρατηγοί. Ως γνωστόν τα Πληρώματα των πλοίων τους απεβιβάζοντο αυτούσια στην ξηρά και εμάχοντο έχοντας μαζί τους και τους Αξιωματικούς τους. Φυσικά επί  κεφαλής  είχαν και τον Στρατηγό τους.

Κατά την Βυζαντινή περίοδο  ο Ναύαρχος αρχικώς ελέγετο ‘Στρατηγός των Καραβησιάνων’ και αργότερα ‘Δρουγγάριος του Πλωίμου’. Περισσότερα στο Κεφάλαιο  Νο. 11. Κατά την Επανάσταση του 1821 ο Αρχηγός του Στόλου ωνομάζετο Ναύαρχος  από την Επαναστατική Κυβέρνηση. Τα τρία βασικά νησιά  είχαν τον δικό τους Ναύαρχο διωριζόμενο από την Δημογεροντία.

Ως γνωστόν οι βαθμοί των Ανωτάτων Αξιωματικών είναι 3: Ναύαρχος, Αντιναύαρχος, Υποναύαρχος. Στην Αγγλική γλώσσα εχαρακτηρίζοντο από παλαιότατα και έως σήμερα ως ‘Flag Officers’. Συν τω χρόνω ο όρος περιέλαβε και τον ‘Admiral of the Fleet’ και τον Commodore. Διότι είχαν το δικαίωμα να σηκώνουν το δικο τους ξεχωριστό ‘σημαιάκι’, το οποίον έδειχνε τον ακριβή βαθμό τους, αφ’ ενός αναλόγως του χρώματος του και αφ’ ετέρου σε ποίον ιστό της Ναυαρχίδος τους το ύψωναν. Όταν κάποιος Αξιωματικός προήγετο σε ‘Flag Rank’, στην αργκό του R.N. έλεγαν ότι είχε ανέβει αρκετά υψηλά ώστε να μπορεί να αναπετάσσει την δική του σημαία. Αυτό γίνεται και σήμερα, επί πλέον βάζουν το σημαιάκι τους και στο υπηρεσιακό τους αυτοκίνητο όταν επιβαίνουν οι ίδιοι.

Κατά την εποχή των Ιστιοφόρων οι βαθμοί ήσαν διαφορετικοί και ολιγώτεροι. Ιεραρχικώς κάτω από τον Υποναύαρχο ευρίσκοντο μόνον τρείς βαθμοί απο τους ‘Commissioned Officers’, δηλαδή : ο Captain, ο Commander και  ο Lieutenant.

Αλλά όσο και εάν φαίνεται παράδοξο, υπήρχαν 9 διαφορετικές διαβαθμίσεις Ανωτάτων. Ο Στόλος δεν εμάχετο  πλέον ως μία συμπαγής ομάς πλοίων. Από το 1620 διεχωρίσθη σε τρεις  οργανωμένες Divisions = Διοικήσεις, κατ’ άλλους  συγγραφείς της εποχής αυτό έγινε από το 1653. Κάθε Διοίκηση και κάθε Μοίρα είχε την δική της σημαία, με το δικό της διαφορετικό χρώμα. Ακολούθως κάθε Διοίκηση υποδιαιρείτο σε 3 Μοίρες. Αναλόγως δε της αρχαιότητος του ο κάθε Ανώτατος ανελάμβανε και την Αρχηγία της κάθε Διοικήσεως ή της κάθε Μοίρας. Επομένως είχαμε μία διάταξη Στόλου ως  εξής:

1) Ο  αρχαιότερος  Ναύαρχος  είχε το γενικό πρόσταγμα. Ύψωνε την  σκέτη Kόκκινη σημαία από το 1665 έως το 1864. Διοικούσε την ‘Ερυθρά Διοίκηση’ και επέβαινε στην πρώτη ‘Ερυθρά Μοίρα’ της  Διοικήσεως του, η οποία ευρίσκετο στο κέντρο της παρατάξεως.

2)  Ο αμέσως μετά σε αρχαιότητα Ναύαρχος είχε από το 1665 έως το 1692 σκέτη Λευκή σημαία. Από το 1700 έως το 1864 προσετέθη και ο κόκκινος σταυρός του Αγίου Γεωργίου. Διοικούσε την ‘Λευκή Διοίκηση’ επιβαίνων της ‘Λευκής  Μοίρας’ αυτής, η οποία κρατούσε την κεφαλή της παρατάξεως.

3)  Ο δε νεώτερος Ναύαρχος  με την σκέτη Μπλε σημαία από το 1665 έως το 1864, ήταν  επί κεφαλής της ‘Κυανής Διοικήσεως’ επιβαίνων επί της πρώτης ‘Κυανής Μοίρας’ αυτής, η οποία ευρίσκετο στην ουρά της  παρατάξεως.

Όταν ο  επί κεφαλής Admiral διοικούσε τον Στόλο του ευρισκόμενος στο  κέντρο  αυτού δεν μπορούσε  να είναι ταυτοχρόνως και στο εμπρόθιο τμήμα αυτού, ως εκ τούτου εκείνο το τμήμα το ανελάμβανε ο  άμε-σος συνεργάτης του ο ‘Vice Admiral’. H λέξη ‘Vice’ στα Λατινικά σημαίνει  κάποιον που ενεργεί διά  λογαριασμόν άλλου. Με την σειρά του ο Vice Admiral είχε τον δικό του αναπληρωτή ο  οποίος διοικούσε  το  οπίσθιον (Rear) τμήμα του Στόλου. Όμως αντί να τον αποκαλούν Vice-Vice Admiral του έδωσαν έναν ορθολογιστικό τίτλο, ‘Rear Admiral’, ενίοτε τον αποκαλούσαν και  ως ‘Admiral in  the Rear’. Ήταν ο κατώτερος  των Ναυάρχων και διοικούσε το οπίσθιο τμήμα του Στόλου και τις εφεδρείες.        

Τοιουτοτρόπως  οι Ναυαρχίδες  έφεραν τις σημαίες  των επιβαινόντων Ανωτάτων Αξιωματικών στους  εξής  ιστούς : Οι Ναύαρχοι  στους μεσαίους, οι Αντιναύαρχοι στους  πρωραίους, οι Υποναύαρχοι  στους  πρυμναίους.

Υπήρχαν όμως πολλά πλοία τα οποία τα ωνόμαζαν ‘Private Vessels’, όχι  Ships, διότι δεν επέβαινε σε  αυτά Ανώτατος Αξιωματικός, τέτοια ήσαν και οι Φρεγάτες. Αυτά ήσαν μεν  προσκολληόμενα  στην Μοίρα, αλλά δεν αποτελούσαν μέρος της Γραμμής Μάχης. Αναπέτασσαν στην πρύμη τους την Εθνική Ναυτική Ση-μαία (Ensign) ιδίου χρώματος  με  την Αρχαιότητα του Ναυάρχου στον οποίον υπήγοντο, αλλά  αυτός επέβαινε σε κάποιο άλλο καράβι. Διά να δείξουν ότι ήσαν Private Vessels ύψωναν  στον υψηλότερο  ιστό τους  τον ‘Long Pendant’ = Μακρύ Επισείοντα, ιδίου χρώματος με την αρχαιότητα του Ναυάρχου  τους.

 Η  λέξη Pendant στην καθομιλουμένη  των ναυτικών προφέρεται (και ενίοτε γράφεται)‘Pennant’, χωρίς  το γράμμα ‘D’. Τα Private Vessels επ’ ουδενί  συγχέονται με τα ‘Privateers’= Κουρσάρικα. Ο  αρχαιότερος  Αντιναύαρχος ετίθετο επί κεφαλής της δευτέρας ‘Ερυθράς Μοίρας’ κατά τα γνωστά  κ.ο.κ.

Ο αρχαιότερος Υποναύαρχος  ήταν επί  κεφαλής της τρίτης ‘Ερυθράς Μοίρας’ κατά τα ειωθότα  κ.ο.κ.  Επειδή και οι λοιποί  νεώτεροι Ανώτατοι  ηγούντο των τελευταίων Μοιρών οι οποίες  ευρίσκοντο  στα με-τώπισθεν (Rear) της  παρατάξεως, ωνομάζοντο και αυτοί στην Αγγλική γλώσσα  Rear Admiral, ως αναπτύξαμε πιο πάνω.



Union Jack από το HMS Spartiate. Στη Φώτο εικονίζεται
υπάλληλος από Οίκο Δημοπρασιών ο οποίος κρατά τη
μοναδική αυτή Union Flag που επιβίωσε από την
Ναυμαχία του Trafalgar (21 Οκτωβρίου 1805).
ΦΩΤΟ: ΕΔΩ

Όταν ένας Flag Officer ύψωνε το Σήμα του στην Ναυαρχίδα του, όλα τα υπό την Διοίκηση του πλοία ύψωναν σημαία με το ίδιο χρώμα. Όμως κατά την μάχη ως επί το πλείστον εδημιουργούντο  συνθήκες  κακής ορατότητος, καπνοί, πούσι, σκοτάδι κ.λ.π., οπότε  ο Αρχηγός μπορούσε να διατάξει μία Μοίρα να αλ-λάξει την σημαία της και να υψώσει μίαν άλλη διαφορετικού  χρώματος. Κατά την ναυμαχία του Νείλου (ή Αμπουκίρ), το μεγαλύτερο μέρος της διεξήχθη την νύκτα. Ο ΝΕLSΟΝ, Υποναύαρχος του Κυανού τότε,  διέταξε τα καράβια του να υψώσουν λευκά Εnsigns διά να φαίνονται καλλίτερα.   

Οι  9 Ανώτατοι των ‘χρωματιστών’ Μοιρών ήσαν πολύ λίγοι δι’ ολόκληρο το Ναυτικό, δι’ αυτό από το 1743 τους αύξησαν. Οι πλήρεις Ναύαρχοι ήσαν κάπως διαφορετικοί. Αρχαιότερος Ναύαρχος του Ερυθρού ο  οποίος ευρίσκετο στην μεσαία Διοίκηση και την κεντρική Μοίρα αυτής, είχε το γενικό  πρόσταγμα σε ο-λόκληρο τον Στόλο. Παρ’ όλα αυτά δεν ωνομάζετο ‘Admiral of  the Red ’ διότι απλούστατα δεν υπήρχε  ακόμη τέτοιο ανεγνωρισμένο ‘Post’. 

Παλαιότερα την φυσική θέση του ακριβώς στο κέντρο της παρατάξεως την κατελάμβανε  ο Lord  High Admiral (εάν είχε τολμήσει να σαλπάρει διότι συνήθως αυτοί δεν ήσαν ναυτικοί). Εν  εναντία  περιπτώσει την κεντρική θέση την κατελάμβανε ένας άλλος Ναύαρχος στον οποίον είχαν αποδώσει τον εντυπωσιακό τίτλο του ‘Admiral of  the Fleet’.

Διά να τιμήσουν το Ναυτικό διά την περιφανή νίκη του στην ναυμαχία του TRAFALGAR έπεισαν τον Bασιλέα GEORGE  3ο ο οποίος στις  09-11-1805 εθέσπισε τον  βαθμό που έλλειπε, τον ‘Admiral of  the Red’.

Πολλοί συγγραφείς το θεωρούν ως ιστορικό λάθος, διότι είχε ως αποτέλεσμα τα 9‘Flag Posts’ ενός Στόλου  να μετατραπούν  σε 10 ‘Flag  Ranks’. Έτσι όμως οι Ανώτατοι  Αξιωματικοί ενός Στόλου  αυξήθησαν σε 10. O τίτλος του  Admiral of  the Fleet  υπήρχε από τα πρώτα χρόνια του Αγγλικού Ναυτικού. Περισσότερα στο επόμενο Κεφάλαιο Νο. 126.

Το 1814 ο Δούξ του CLARENCE (ο μετέπειτα Βασιλεύς WILLIAM 4ος) έφερε τον τίτλο του Admiral of the Fleet. Επί πλέον υπηρετούσαν οι εξής Flag  Officers : ΝΑΥΑΡΧΟΙ = Ερυθρού 21, Λευκού 20, Κυανού 20. ΑΝΤΙΝΑΥΑΡΧΟΙ = Ερυθρού 22, Λευκού 19, Κυανού 24. ΥΠΟΝΑΥΑΡΧΟΙ = Ερυθρού 19, Λευκού 17, Κυανού 24. Γενικό Σύνολο Ανωτάτων =  187.

Το 1848 οι Ανώτατοι πρωτοφόρεσαν 4 σειρίδια στα ακροχειρίδια της Ρεδιγκότας νέου τύπου ‘Surtout’.  

Το Αμερικανικό Ναυτικό στις 31-07-1862 ωνόμασε τον πρώτο Υποναύαρχο του, ο οποίος φόρεσε κατά  διαστήματα διαφόρους τύπους γαλονιών. Όμως ο ίδιος στις 14-01-1865 προήχθη σε Αντιναύαρχο και φόρε-σε  αμέσως την ‘πρωτοείσακτη’ δι’ αυτούς ‘πλάκα’ με 2 σειρίδια από πάνω. Αλλά αυτά τα 2 σειρίδια ήσαν πιο χονδρά από αυτά που ξέρουμε  στην σύγχρονη εποχή.

Την 01-12-1866 ωνομάσθη ο πρώτος ‘πλήρης’ Ναύαρχος και φόρεσε 2 ‘πλάκες’ και ανάμεσα τους 1 χονδρό σειρίτι. Μεταγενεστέρως οι ‘πλάκες’ αντικατεστάθησαν από διάφορα σχέδια με φύλλα δρυός. Τελικώς στις 11-03-1869 επανήλθε η κλασσική ‘πλάκα’ αλλά με 3 σειρίδια από πάνω. Ο Αντιναύαρχος φόρεσε την ίδια ‘πλάκα’ με 2 σειρίτια από πάνω. Ο Υποναύαρχος φόρεσε και αυτός την ίδια ‘πλάκα’ με 1σειρίτι από πάνω. Η ειδοποιός διαφορά έγκειτο ότι τα νέα σειρίτια έγιναν πιο λεπτά από τα προηγούμενα. Μέχρι σήμερα φέρουν τα ίδια.  

Ο Commodore George DEWEY(1837-1917) αμέσως μετά την πανεύκολη νίκη του στις Φιλιππίνες την 01-05-1898 προήχθη σε Υποναύαρχο, και στις 03-03-1899 με  ειδικό Νόμο του Κονγκρέσου ωνομάσθη ‘Admiral of  the Navy’ και φόρεσε τις παλαιές 2 ‘πλάκες’ και ανάμεσα τους 1 φαρδύ γαλόνι. Αυτή η υψίστη διάκριση  είχε δοθεί προηγουμένως μόνον στον David Glasgow FARRAGUT (1801-70) και στον David PORTER (1780-1843). Aυτή κατηργήθη στις 13-11-1919. Στις 15-12-1944 λόγω των πιεστικών πολεμικών αναγκών επανεσυστήθη αυτός ο ανώτατος βαθμός με  τον τίτλο ‘Fleet Admiral’= Aρχιναύαρχος, έχων διακριτικά μία ‘πλάκα’ σύν 4 σειρίδια’. Τον κατήργησαν το 1982.

Το 1901 το ‘Deutsche Kaiserliche Marine’ καθιέρωσε κάτι αντίστοιχο, τονGross Admiral.Στα τελευταία χρόνια του Β΄Π.Π. το ‘Kriegsmarine’ συνέστησε τον κατά τι χαμηλώτερο βαθμό τουGeneral Admiral, αλλά υψηλότερο του ‘σκέτου αλλά πλήρους’ Admiral.

Αυτό το σύστημα διατάξεως μάχης που προαναφέραμε με τις χρωματιστές Μοίρες, ήταν προ πολλού απηρχαιωμένο και οπωσδήποτε μαζί με αυτό ήταν και το σύστημα ονοματολογίας των Βαθμών και των Τίτλων. Παρ’ όλα αυτά, παρέμειναν οι ίδιοι βαθμοί ακόμη και όταν η ουσία των πραγμάτων είχε τελείως αλλάξει. Ανέκαθεν τα Ναυτικά σε όλο τον κόσμο δεν εφημίζοντο ως ένθερμοι υποστηρικταί  των αλλαγών και των νεωτερισμών. Όμως δεν πρέπει ποτέ να παρερμηνεύεται η αγάπη διά την τήρηση των Παραδόσεων και των Ηθικών Αξιών με τον κοντόφθαλμο και δογματικό συντηρητισμό ενάντια στις εξελίξεις.

Μετά από πολλές αλλαγές στην μορφή και οργάνωση του R.N. καθώς και στις Τακτικές μάχης, τα χρώματα των Μοιρών τελικώς εγκατελείφθησαν το 1864. Επί πλέον με την επικράτηση των Ατμηλάτων πλοίων οι ιστοί λιγόστεψαν και κόντυναν, οπότε δεν υπήρχε και ο απαιτούμενος χώρος διά τέτοιου είδους ρομαντικούς σημαιοστολισμούς.

Έκτοτε υιοθετήθη δι’ όλα τα Πολεμικά πλοία το ‘Naval Ensign’, που το λένε και ‘White Ensign’. Δηλαδή η λευκή σημαία με  τον κόκκινο σταυρό στην μέση που είναι το Λάβαρο του Αγίου Γεωργίου και η σημαία μόνον της Αγγλίας. Στο άνω αριστερό τεταρτημόριο προς τον  ιστό (Canton) φέρει την μικρογραφία της σημαίας του Ηνωμένου Βασιλείου, που είναι ο συνδυασμός των σημαιών των τριών Χωρών που το συναποτελούν. Κατά  τις ναυμαχίες σήκωναν στο υψηλότερο κατάρτι το Naval (White) Ensign, αλλά πελωρίων διαστάσεων, κομπάζοντας ότι το επιδεικνύουν στον εχθρό και τον προκαλούν δίνοντας του καθαρό στόχο διά να τους κανονιοβολίσει.

Οι Ανώτατοι κατά τους νεωτέρους χρόνους, ύψωναν το αντίστοιχο προς τον βαθμό τους σινιάλο. Του Ναυάρχου είναι μία παραλλαγή του Λαβάρου του Αγίου Γεωργίου, Το Αντιναυαρχικό Σήμα είναι το ίδιο με την προσθήκη μιάς κόκκινης μπάλας στο άνω  αριστερό τεταρτημόριο προς τον ιστόν (Canton). Του Υποναυάρχου είναι το ίδιο με του Αντιναυάρχου αλλά έχει και μία δεύτερη μπάλα κάτω από την πρώτη. Οι ‘Ναύαρχοι του Στόλου’ ως δικό τους Σήμα διετήρησαν την ‘Union  Flag’ ή  αλλιώςUnion Jack, δηλαδή την ‘πλήρη’ σημαία του Ηνωμένου Βασιλείου. Bεβαίως το Σήμα τους δεν έχει το παραλληλόγραμμο  σχήμα της Εθνικής Σημαίας, είναι πιο τετραγωνισμένο και μικρότερο σε μέγεθος. Περισσότερα στα Κεφάλαια περί σημαιών Νος. 27-42.

 Μέχρι να αυξηθούν οι οργανικές θέσεις των Ανωτάτων (περί το 1750),οι προαγωγές εγένοντο αυτομάτως μέσω της επετηρίδος αυτών. Δηλαδή ένας Αρχαίος Πλοίαρχος έμπαινε τελευταίος στην σειρά των Υποναυάρχων του Κυανού. Ακολούθως υπηρετούσε διαδοχικώς ως Υποναύαρχος του Λευκού και  ως Υποναύαρχος του Ερυθρού. Εν συνεχεία προήγετο σε Αντιναύαρχο του Κυανού  κ.ο.κ.

Αυτά βεβαίως στην θεωρία, διότι στην πράξη πολλοί εξωϋπηρεσιακοί παράγοντες υπεισήρχοντο. Η κανονική και νόμιμη εξέλιξη μέσω φυσιολογικών προαγωγών, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, δυστυχώς παρεκάμπτετο. Αδιάσειστο παράδειγμα, ο διάσημος Ναύαρχος Sir George Brydges, Βαρώνος του RODNEY. Έλαβε δύο διαδοχικές προαγωγές  εντός 6 ημερών.

Εν κατακλείδι, οι Ναύαρχοι ως αγνοί και καλοπροαίρετοι θαλασσινοί, όταν υπηρετούν σε Υπηρεσίες Ξηράς ευρίσκονται στην κυριολεξία έξω από τα νερά τους και έχουν την τάση να συμπεριφέρονται απολιτικώς. Συνεπώς δεν τα καταφέρνουν να ανταγωνισθούν τους Πολιτικούς ή τους Στρατηγούς, οπότε δεν μπορούν να τους πείσουν ώστε να τους εκχωρήσουν  τις  απαραίτητες  πιστώσεις διά τα πανάκριβα πλοία τους. Επί πλέον είναι και συντηρητικοί όταν ακούν προτάσεις διά νέους αδοκίμαστους τύπους πλοίων ή όπλων. Είναι όμως δυναμικοί και ανυποχώρητοι όταν κάποιος τολμήσει να μειώσει τον Στόλο τους.

    

ADMIRAL  of  the  FLEET

Όταν ο Στόλος απέπλεε ο ‘Lord High Admiral’ έπρεπε να επιβεί και να αναλάβει την Θαλασσία Διοίκηση. Αυτό ήταν μία από τις τρεις κύριες λειτουργίες του αξιώματος του. Αυτό όμως προκαλούσε στην Κυβέρνηση από αγωνία μέχρι τρόμο λόγω της ασχετοσύνης του. Όταν τα καθήκοντα του Office του L.H.A. ετελούντο συλλογικώς από το Navy Board τα υπόλοιπα μέλη αυτού, δηλαδή οι επιφανείς ‘Great Officers of  the Crown’, ούτε καν εσκέπτοντο να μπούν σε καράβι.

Βεβαίως ο CHARLES 1ος δεν επέτρεπε τέτοια πειράματα εις βάρος των πλοίων του διά να μή του ξεφύγει ο  έλεγχος. Επομένως η Αρχηγία εν θαλάσση θα έπρεπε να ξεχωρίσει από τα άλλα λειτουργήματα του L.H.A. Στην εποχή του Robert BLAKE ‘άλλες εξουσίες’ του Ναυαρχείου ανετέθησαν στον κατά θάλασσα Διοικητή και αυτό εξηγεί πως ο τίτλος του από ‘General’ μετετράπη σε ‘Admiral’.

Το επόμενο βήμα ήταν να ορίζει ο Βασιλεύς τον ‘Admiral of  the Fleet’ σε κάθε συγκεκριμένη αποστολή, δηλαδή παρέμενε ακόμη ένα ‘Οffice’ και  όχι ‘Rank’. Το 1688 ο JAMES  2ος  ονόμασε διά πρώτη φορά  τον  Κόμη του DARTMOUTH ως‘Admiral of  the Fleet’. Αυτός  ως Αρχιναύαρχος δεν ύψωνε στην κορυφή του  μεσαίου ιστού του (κατά τα ειωθότα) την σκέτη κόκκινη σημαία. Ύψωνε  το Royal Standard= Bασιλικό Λάβαρο. Αυτό  όμως έπαυσε στα τέλη του 17ου αιώνος, οπότε ύψωνε την κανονική Βρετανική σημαία, την επονομαζομένη ‘Union Flag’ ή‘Union Jack’

To 1718 καθιερώθη ως Rank= βαθμός, και έκτοτε  οι  προαγωγές εγένοντο αυστηρώς βάσει αρχαιότητος, από τον Πλοίαρχο μέχρι την κορυφή. Κατά τα ‘ειρηνικά’ χρόνια 1718-39 έγινε  έθιμο να δίνουν στον αρχαιότερο Ναύαρχο  τον τίτλο‘Admiral of  the  Fleet’, ακόμη και εάν δεν υπήρχε ορατός κάποιος Στόλος, ώστε  να χρειάζεται έναν τόσο υψηλόβαθμο Ναύαρχο.

Ως γίνεται ευκόλως αντιληπτό, όσοι προήγοντο στον νέον ανώτατο βαθμό ως  αρχαιότεροι θα  ήσαν  και οι πιο ηλικιωμένοι. Επομένως δεν είχαν την φυσική κατάσταση να υπηρετήσουν πάνω σε καράβι. Ο Sir Robert Fanshave STOPFORD (1811-91) ήταν ένας από  τους ολίγους  που μπόρεσε να  ανταπεξέλθει στην φθορά του χρόνου. Ως νεώτερος  είχε διατελέσει Διοικητης του Στόλου της Μεσογείου κατά  τις επιχειρήσεις  το 1840 στην Συρία. Ομολογουμένως υπήρχαν πολλές εξαιρέσεις  που  ένας ‘νεώτερος’ επελέγετο διά την ανωτάτη αρχηγία, έχουμε τρία κλασσικά παραδείγματα.     

Ο Ναύαρχος του Κυανού Sir William CORNWALLIS(1744-1819) διοικούσε τον Κεντρικό Στόλο κατά τον αποκλεισμό της BREST 1803-05 ενώ ήταν ο 27ος από την κορυφή της Επετηρίδος. Την ιδία περίπου  ε-ποχή  ο Αντιναύαρχος του Κυανού NELSON είχε ακόμη 5 διακριτές βαθμίδες Ναυάρχου πάνω από αυτόν  και ήταν  ο 74ος στην Επετηρίδα όλων των Ανωτάτων, παρ’ όλα  αυτά εδιορίσθη Αρχηγός του Στόλου της Μεσογείου.    

 Το 1914 ο Αντιναύαρχος John Rusworth JELLICOE(1859-1935) ήταν 20ος στην Επετηρίδα, αλλά  ετοποθετήθη Αρχηγός του ‘Grand Fleet’. Διά να καλύψουν αυτήν  την απόσταση τον ωνόμασαν ‘Acting Admiral’, αλλά διά να αποκτήσει  αυτόν τον μόνιμο βαθμό πέρασε  ένας  χρόνος.

Από τα  τέλη του 17ου αιώνος μέχρι το 1740 μόνον ένας Ανώτατος Αξιωματικός διωρίζετο σε κάθε μία  από τις 9 θέσεις Ναυάρχων τις οποίες προέβλεπε το οργανόγραμμα του Βρετανικού Ναυτικού. Αυτό εγκατελείφθη το 1740 και οιοσδήποτε αριθμός Ανωτάτων μπορούσε να διορισθεί, αλλά Αdmiral of the Fleet ήταν μόνον ένας, και  όχι πάντοτε. 

Το 1851συνεστήθη και επισήμως  αλλά ως  τιμητικός βαθμός  χωρίς δίοικηση εν θαλάσση, μόνον  διά  την αύξηση του Half-Pay του. Oι πρώτοι που έλαβαν τον βαθμό ήσαν ο Sir Thomas Byam MARTIN (1773-1854) και ο George COCKBURN (1722-1853).Θανόντων αυτών δεν υπήχε κανείς. Το 1862  έκαναν  τους δύο επομένους .

Το 1863  ο Στρατός είχε ήδη 6 Field Marshals= Στρατάρχες, οπότε το Ναυτικό ποιώντας  την  ανάγκην  φιλοτιμίαν προήγαγε  3 στον αντίστοιχο βαθμό του Admiral of the Fleet. Η πρακτική να προάγωνται  περίπου κατ’ αναλογίαν με τον αριθμό των Στραταρχών ενισχύθη αργότερα και με τους δύο Παγκοσμίους  Πο-λέμους του 20ου αιώνος. Ο βαθμός του Admiral of the Fleet ήταν ισόβιος, αλλά με τον Νόμο του 1870 τους απεστράτευαν στο 70ον έτος της ηλικίας τους. Το 1898 έκαναν και τον τέταρτο. Ο Βασιλεύς προήγαγε τον αρχαιότερο Ναύαρχο, αλλά ασκούσε και ένα δικαίωμα του να επιλέγει μεταξύ και άλλων νεωτέρων Ναυάρχων.

Προ της εκρήξεως του Α΄Π.Π. υπήρχαν και δύο εστεμμένοι οι οποίοι ήσαν Επίτιμοι Αρχιναύαρχοι του Βρετανικού Ναυτικού. Ο Αυτοκράτωρ της Γερμανίας WILHELM  2ος (εξάδελφος του Άγγλου Βασιλέως GEORGE  5ου), καθώς και ο Βασιλεύς της Σουηδίας.  



Rear Admiral in Summer White Dress No3 uniform.
Greece, summer 1940. Εικονογράφηση: Νίκος Πάνος
 https://www.behance.net/NikosPanos

Στην Ελλάδα αυτός ο βαθμός καθιερώθη με την ονομασία Αρχιναύαρχος το 1939 και τον έφερε μόνον  ο Βασιλεύς ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β΄(1890-1947). Με το Φ.Ε.Κ. 76 Α΄/28-02-1939 καθιερώθησαν και τα διακριτικά της στολής του ως εξής. Επί των Επωμίδων : Στέμμα. Σύμπλεγμα Ξίφους και Ράβδου. Εις το πέταλον Κλάδοι Δρυός μετ’ Αγκύρας. Επί των Επωμίων : ομοίως ως άνω. Επί των Περιχειρίδων : Η κατωτέρα σειρίς του τύπου 1, πλάτους 0,049 χιλιοστών (πλάκα). Άνωθεν αυτής 4 σειρίδες του τύπου 4, πλάτους 0,0142 χιλιοστών.

Στην Βρετανία με την έναρξη του Β΄Π.Π. υπήρχαν 4, ο Δούξ του WINDSOR  εμφανέστατα είναι μία άλλη ξεχωριστή περίπτωση. H oνομασία αυτού του βαθμού είναι η μόνη που παρέμεινε η ιδία από τότε που εδημιουργήθη αυτό το συγκεκριμένο ‘Office’= αξίωμα, μέχρι σήμερα. Ο Ανώτατος Αξιωματικός που φέρει αυτόν τον βαθμό, ποτέ δεν επέβαινε πολεμικού πλοίου διά να ηγηθεί του Στόλου.  
ΠΗΓΗ: ΠΕΡΙ ΑΛΟΣ http://perialos.blogspot.gr/2015/03/admiral.html
 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ


‘BRITISH  NAVAL  DRESS’,του Duddley Jarrett, J.M.Dent & Sons Ltd, London, 1960.

ΕΝGLAND’ s  SEA-OFFICERS’του Michael Lewis,George Allen & Unwin  Ltd, London,1939.

‘FLAGS  AT  SEA’, του  Τimothy  Wilson, National  Maritime  Museum  & Chatham

Publishing , London,  1999.

‘HISTORY of the ROYAL NAVY’,του Πλωτάρχου Peter Kemp, Putman’s  Sons,Νew York,1969.

‘THE  ROYAL  NAVY – A  HISTORY  FROM  THE  EARLIEST  TIMES  TO 1900’ του  William  Laird  Clowes,  Chatham  Publishing, 1997.

‘UNIFORMS  OF  TRAFALGAR,  του  John  Fabb  &  Jack  Cassin-Scott, B.T.Batsford  LTD,  London ,  1977.

Λεξικόν   Ι. ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ .                                                                                                        

     - » -      Δ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΥ.

‘Λεξικό Αρχαίων Ελληνικών Ναυτικών όρων’, Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου, Historical Quest, Αθήνα, 2014.

‘ΔΙΑΤΑΓΜΑ  ΠΕΡΙ  ΣΤΟΛΩΝ’ της  26-05-1925, του  Πολεμικού  Ναυτικού.

‘ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ  ΣΤΟΛΩΝ   Π.Ν.’  της  15-12-1927.

‘ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ  ΣΤΟΛΩΝ  Π.Ν.’ του  1939 ( περιέχει  Παράρτημα της 29-6-1938).    

 
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...