ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ ΣΤΗΝ ΝΑΥΤΙΛΙΑ

 

Περί Αλός

Του Χρήστου Ε. Ντούνη, Αντιναυάρχου Λ.Σ. ε.α.

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Περίπλους της Ναυτικής Ιστορίας»,

τ. 50, σελ.32, ΙΑΝ-ΜΑΡΤ 2005, εκδ. Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.

Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ.

 

ΦΩΤΟ: Περί Αλός (Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου)

 Το άνοιγμα του 21^ου αιώνα βρίσκει την ελληνική κοινωνία πολύ ευαισθητοποιημένη και με πολλούς τρόπους να αναζητά και να αποτυπώνει συστηματικά πλέον τις ναυτικές της ρίζες.
Και κατά το μέρος που αφορά το Πολεμικό Ναυτικό οι αρχειακές πηγές είναι περισσότερο ελεγχόμενες, εντοπιζόμενες και προσπελάσιμες. Ο αριθμός και των πολεμικών πλοίων και του προσωπικού του Πολεμικού Ναυτικού είναι και πολύ μικρότερος σε σύγκριση με του Εμπορικού Ναυτικού αλλά και βρίσκεται ως περιουσιακό στοιχείο και ως προσωπικό κάτω από συνεχή και πολλαπλή στενή παρακολούθηση του κράτους αφού ως τομέας του κρατικού μηχανισμού η ύπαρξη και λειτουργία του συνδέεται ευθέως με την οργάνωση και την ασφάλεια του κράτους.
Κατά συνέπεια η ύπαρξη και η διατήρηση υπηρεσιακού αρχείου για το Πολεμικό Ναυτικό θεωρείται δεδομένη και αναμενόμενη.
Σε επίπεδο δε οργάνωσης η αρμόδια Υπηρεσία Ιστορίας του Πολεμικού Ναυτικού λειτουργεί τα τελευταία χρόνια υποδειγματικά και έχει θέσει σε επιστημονικές βάσεις το θέμα της συλλογής, αξιολόγησης, ταξινόμησης, διατήρησης και αξιοποίησης του αρχειακού υλικού από τις υπηρεσίες του Πολεμικού Ναυτικού. Άλλωστε μέρος της αξιοποίησης του αρχειακού υλικού αποτελούν και ο αρκετά μεγάλος αριθμός των σχετικών εκδόσεων από Αξιωματικούς του Π.Ν. και της σχετικής αρθρογραφίας ενώ ενδιαφέρον επιδεικνύεται και από την Ακαδημαϊκή Κοινότητα της οποίας οι προσεγγίσεις των ιστορικών γεγονότων απαλλαγμένες από την υπηρεσιακή ατμόσφαιρα είναι φυσικό να είναι περισσότερο διευρυμένες, διεισδυτικές και με περισσότερο κριτικό πνεύμα.
Χωρίς αμφιβολία το ίδιο πνεύμα διατήρησης της ναυτικής ιστορικής μνήμης επικράτησε και έξω από τα υπηρεσιακά πλαίσια του Π.Ν. με την ίδρυση αρκετά αργότερα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στον Πειραιά και των οιονεί παραρτημάτων του ανά την παραλιακή και την νησιωτική επικράτεια.

ΦΥΛΛΟ ΑΠΟΛΥΣΕΩΣ του 1935
"ΠΝ ΤΑΞΙΔΙ ΑΠΟ ΤΟ ΕΝΔΟΞΟ
ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ"
ΦΩΤΟ: nmk.gr

Πράγματι τον πυρήνα της μουσειακής παρουσίας του Ν.Μ.Ε. συγκροτεί υλικό που και σε επίπεδο εκθεμάτων και αρχείου βρίσκεται χωρίς αμφιβολία πολύ κοντά στα ευρύτερα ενδιαφέροντα του Πολεμικού Ναυτικού.
Και αυτό άλλωστε είναι πολύ φυσικό να συμβαίνει. Όμως ας έρθουμε και στο δεύτερο σκέλος του πολύ σημαντικού αρχειακού υλικού που αναφέρεται στο Εμπορικό Ναυτικό (Ε.Ν.).
Εδώ θα πρέπει να επισημάνω ότι με τον όρο Εμπορικό Ναυτικό εννοούμε τα εμπορικά πλοία και τα πληρώματά τους, τους επαγγελματίες ναυτικούς που τα επανδρώνουν. Ο όρος Ε.Ν. χρησιμοποιείται σε αντιδιαστολή με Π.Ν.
Μέχρι και την δεκαετία του 1950 ο όρος Ε.Ν. χρησιμοποιούνταν με μία ευρύτερη έννοια που εκτός από το πλοίο και τους ναυτικούς, περιελάμβανε και τα ναυτιλιακά γραφεία των εταιρειών και την οργάνωσή τους. Ο όρος Ε.Ν. ακτινοβολούσε ένα κύρος και μια γενικότερη κοινωνική αποδοχή. Τις τελευταίες όμως δεκαετίες που λόγω των εξελίξεων η οργάνωση των ναυτιλιακών σχέσεων συνεπάγεται μια συνολική οικονομική διαχείριση του πλοίου έχει επικρατήσει και θα έλεγα ακόμη κοινωνικά υποβαθμιστεί εκφράζοντας μόνο τα πληρώματα των πλοίων.
Όμως η ναυτιλιακή δραστηριότητα είναι μια ιδιωτική επιχείρηση της οποίας το υλικό, της Διοίκησης /Διαχείρισης αποτελεί ιδιοκτησία φυσικού ή νομικού προσώπου (εταιρείας) που σημαίνει ότι μπορεί να είναι διάσπαρτο σε γνωστούς ή αγνώστους αλλά και σε γνωστές ή άγνωστες διευθύνσεις, όχι μόνο μέσα στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό απ’ όπου μπορεί να ασκείται η διοίκησή της. Και επισημαίνεται ο χαρακτηρισμός άγνωστες αφού πολλές φορές επιχειρήσεις όταν για διαφόρους λόγους διακόπτουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα, τα αρχεία τους είτε σταδιακά καταστρέφονται είτε περιέχονται σε άγνωστους κληρονόμους, ενώ από λίγους επιδεικνύεται ενδιαφέρον για την διαφύλαξή τους και από λιγότερους από αυτούς παραχωρούνται σε μουσεία κλπ. για την διατήρηση της ιστορικής μνήμης.
Όμως σε κάθε περίπτωση το αρχείο των ναυτιλιακών εταιρειών μπορεί να αποτελέσει την πιο πλούσια πηγή τροφοδότησης της ιστορίας της ελληνικής ναυτιλίας.
Πρόκειται ουσιαστικά για μια αστείρευτη πηγή αρχειακού υλικού που θα πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι θα βρει την καλύτερη αξιοποίησή της εκτιθέμενη στις βιβλιοθήκες και τις προθήκες των Ναυτικών Μουσείων. Κατά συνέπεια τόσο το ΝΜΕ όσο και το μουσείο της ναυτικής Ύδρας προς αυτή τη κατεύθυνση είναι ανάγκη να στρέψουν το ενδιαφέρον τους και να χαράξουν τη στρατηγική για εμπλουτισμό τους.
Όμως δεν μπορώ να μην επισημάνω ότι σε ατομικό επίπεδο έχουμε τέτοιες πρωτοβουλίες αξιοποίησης αρχειακού υλικού αυτής της προέλευσης τόσο από συγγραφείς προερχόμενους από τη ναυτιλία όσο και από τον ακαδημαϊκό χώρο.

 

Αρχείο Λιμενικών Αρχών –Νηολόγια

Η Λιμενική Αρχή σε μια περιοχή αποτελεί πηγή συγκέντρωσης ναυτιλιακού αρχειακού υλικού ευρύτερου φάσματος που αναφέρεται στην κίνηση του λιμένα από πλευρά πλοίων, επιβατών και φορτίων, από πλευράς αλιευτικών και τουριστικών σκαφών, αλλά και της τεχνικής και οργανωτικής εξέλιξης του λιμένα, ενώ από πλευράς ναυτικών έχουμε την έκδοση των ναυτικών φυλλαδίων αλλά και την παρακολούθηση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης από τον Οίκο του Ναύτου στους ναυτικούς και τις οικογένειές τους. Παράλληλα τα νηολόγια που τηρούνται από τις λιμενικές αρχές περιέχουν πολύ ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία κυρίως ως προς και την ταυτότητα των νηολογούμενων πλοίων, τους ιδιοκτήτες τους και την τύχη  των πλοίων, απώλεια, πώληση, διάλυση κλπ.
Μετά την εφαρμογή του ν.δ. 2687/53 για την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων τα άνω των 1500 ΚΟΧ πλοία εξωτερικού που νηολογούνται με εγκριτικές πράξεις, ή ιδιοκτησίας τους εμφανίζεται στο όνομα αλλοδαπών εταιρειών, οι οποίες ανήκουν σε Έλληνες, χωρίς όμως να εμφανίζεται στο νηολόγιο το φυσικό πρόσωπο του Έλληνα ιδιοκτήτη.
Η καταχώρηση πριν από το 1953 του ονόματος των Ελλήνων πλοιοκτητών στα πλοία αυτά με το ποσοστό ιδιοκτησίας του καθενός αποκτούσε μία, θα μπορούσε να λεχθεί, προσωποποιημένη ελληνικότητα του πλοίου, στοιχείο ασφαλώς με πολύ μεγαλύτερο ιστορικό ενδιαφέρον από το να διαβάζει κανείς το όνομα μιας αλλοδαπής εταιρείας ελληνικών συμφερόντων.
Πριν από πολλά χρόνια οι φάκελοι των νηολογίων διατηρούνταν στο διηνεκές ακόμη και των διαγραμμένων από τα νηολόγια πλοίων. Τα τελευταία όμως χρόνια έχει τεθεί χρονικός περιορισμός διατήρησης φακέλων μετά την διαγραφή, γεγονός που σημαίνει ότι μετά την παρέλευση του χρόνου αυτοί οι φάκελοι μπορούν να καταστρέφονται.
Χωρίς όμως αμφιβολία τα βιβλία των νηολογίων που τηρούνται στα Υπολιμεναρχεία, Λιμεναρχεία και Κεντρικά Λιμεναρχεία εξακολουθούν να αποτελούν μια πολύ αξιόπιστη πηγή πληροφοριών για τα νηολογημένα κατά περιόδους σε αυτά πλοία.

Το ναυτικό φυλλάδιο της Δανάης και η πρώτη της ναυτολόγηση.
. ΦΩΤΟ:educandus.forumotion.com

Τα ναυτικά φυλλάδια

Όμως ας έλθουμε και στους ναυτικούς. Όπως είναι γνωστό οι επαγγελματίες ναυτικοί εφοδιάζονται με το ατομικό τους ναυτικό φυλλάδιο, στο οποίο καταχωρίζονται όλες οι ναυτολογήσεις και απολύσεις ναυτικού από κάθε πλοίο καθώς και ειδικότητα με την οποία ο ναυτικός υπηρέτησε στο πλοίο αυτό. 
Το ναυτικό φυλλάδιο συνοδεύει το ναυτικό σε όλο του το ενεργό ναυτικό βίο, γι’ αυτό και αποτελεί ένα πάρα πολύ σημαντικό αρχειακό υλικό. Άλλωστε βλέπουμε πόσο ενδιαφέρον δείχνουμε για ένα ναυτικό φυλλάδιο π.χ. του 1890 που έχει επικολλημένη και την φωτογραφία του ναυτικού.
Όμως τα ναυτικά φυλλάδια τα φυλάσσουν οι ίδιοι οι ναυτικοί αλλά και οι οικογένειές τους ως οικογενειακά κειμήλια που φαίνεται ότι δύσκολα τα παραχωρούν ή τα δωρίζουν.
Πάντως ως πηγή εμπλουτισμού των μουσείων θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος.

Τα ναυτικά διπλώματα Ε.Ν.

Τα ναυτικά διπλώματα Ε.Ν. αποτελούν αντικείμενα ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος των Μουσείων γιατί και περισσότερο δυσεύρετα είναι σε σύγκριση με τα Ναυτικά Φυλλάδια αλλά και δυσκολότερο είναι να τα αποχωριστούν οι οικογένειες αφού με ιδιαίτερη περηφάνια επιδεικνύουν την οικογενειακή ναυτική παράδοση π.χ. του πλοιάρχου ή του μηχανικού προγόνου τους.

Παλαιά Ναυτολόγια

Στο ναυτολόγιο που χορηγείται από τις Λιμενικές Αρχές σε κάθε πλοίο όπως είναι γνωστό καταγράφονται οι ναυτικοί που υπηρετούν στο συγκεκριμένο πλοίο κατά την διάρκεια ισχύος του ναυτολογίου που εκδίδεται και ισχύει για ορισμένο χρονικό διάστημα. Στις σελίδες του αναγράφονται ονομαστικά όλοι οι υπηρετούντες ναυτικοί με την ειδικότητά τους και η ημερομηνία ναυτολόγησης και απόλυσης του καθενός με την αιτία της απόλυσης.
Το ναυάγιο αποτελεί μια πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών για το πλήρωμα. Τα ναυτολόγια αποστέλλονται στο Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο (Ν.Α.Τ.) για επεξεργασία της θαλάσσιας υπηρεσίες του κάθε ναυτικού μέσα από την οποία εξάγονται τα συνταξιοδοτικά στοιχεία του αλλά και στοιχεία τα οποία αφορούν την συμπλήρωση προσόντων ναυτικής υπηρεσίας για απόκτηση Διπλωμάτων Ε.Ν.
Είναι μια πηγή που ασφαλώς πρέπει να αποτελέσει στόχο της πολιτικής του Μουσείου για απόκτηση παλαιών ναυτολογίων εφόσον αυτά νόμιμα θα μπορούσαν να παραχωρηθούν από το Ν.Α.Τ.

Ορισμένα από τα πρώτα ναυτικά πιστοποιητικά της Κρίστυ.
ΦΩΤΟ: Περί Αλός (Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου)

Αρχειακό υλικό φορέων της Ναυτιλίας

Οι ναυτιλιακοί φορείς εκτός του χώρου της Δημόσιας Ναυτιλιακής Διοίκησης συμμετέχουν ενεργά στα ναυτιλιακά δρώμενα και είναι συνδιαμορφωτές της πορείας αλλά και της ιστορίας της Ελληνικής Ναυτιλίας.
Κατά συνέπεια τα παλαιά Αρχεία της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών καθώς και των λοιπών κλαδικών εφοπλιστικών ενώσεων, του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος, τα αρχεία της Πανελλήνιας Ναυτικής Ομοσπονδίας και των κλαδικών Συνδικαλιστικών Ενώσεων και των Ελλήνων ναυτικών περιέχουν πολύτιμα στοιχεία και πληροφορίες με πλούσιο υλικό που αξίζει να εξεταστεί η δυνατότητα της παραχώρησής  τους στα Ναυτικά Μουσεία της χώρας.
Ακόμη δε στο χώρο αυτό των φορέων θα μπορούσαν να απαχθούν και ιδιωτικοί οργανισμοί που η λειτουργία τους συνδέεται με την λειτουργία και την ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας.
Και τέτοιοι οργανισμοί είναι οι ναυτιλιακές Τράπεζες που χρηματοδοτούν Έλληνες εφοπλιστές καθώς και Ναυτασφαλιστικοί οργανισμοί που εξασφαλίζουν πλοία ελληνικής πλοιοκτησίας.
Οι φάκελοι της χρηματοδότησης περιέχουν πολύτιμα στοιχεία, εκθέσεις, αναλύσεις που συνδέονται και με την οικονομική και επαγγελματική /επιχειρηματική εικόνα του δανειοδοτούμενου εφοπλιστή αλλά συνδέονται επίσης και με την γενικότερη εικόνα λειτουργίας της ναυτιλίας και της ναυλαγοράς και τις προοπτικές τους για το χρονικό διάστημα συνήθως αποπληρωμής του δανείου για το οποίο και η Τράπεζα ιδιαίτερα ενδιαφέρεται.
Οι φάκελοι των ναυτασφαλιστικών Οργανισμών περιέχουν στοιχεία που είναι επικεντρωμένα στην κατάσταση του υλικού του σκάφους, τον τρόπο λειτουργίας τους και το ιστορικό του σκάφους από πλευράς ζημιών. Πολλοί συγγραφείς έχουν χρησιμοποιήσει στοιχεία από αυτήν την πηγή.
Ακόμη δε στους φορείς τους άμεσα συνδεόμενους με την ιστορία της ελληνικής ναυτιλίας είναι οι νηογνώμονες και εν προκειμένω από το 1923 και ο Ελληνικός Νηογνώμονας του οποίου το αρχειακό υλικό παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον.

Αρχειακό υλικό του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας

Το θέμα αρχείο του Υ.Ε.Ν. ακολουθεί την γενική κατεύθυνση και πρακτική που εφαρμόζεται για την διατήρηση του Αρχείου των λοιπών Υπουργείων και γενικά της Δημόσιας Διοίκησης.
Γενικά παρατηρείται μια υποβάθμιση σε ότι αφορά την διατήρηση του παλαιού αρχείου σε βαθμό σοβαρής απαξίωσής του. Και αυτό θα μπορούσε να αποδοθεί βασικά στην μη σύσταση και λειτουργία ανεξάρτητης υπηρεσιακής μονάδας σε αποκέντρωση η οποία να λειτουργεί με διαφορετικά κριτήρια, νοοτροπία και με κώδικα αξιολόγησης του παραγόμενου έργου της, ανάλογο θα μπορούσε να υποστηριχθεί με αυτόν της λειτουργίας της Υπηρεσίας Ιστορίας του Ναυτικού. Και αυτό ενισχύεται από το γεγονός ότι αναπόσπαστο Τμήμα του Αρχείου αυτού αποτελούν και τα Αρχεία του Λιμενικού Σώματος.
Θα πρέπει να αναφερθεί εδώ ότι την περίοδο 1987 –1990 έγινε προσπάθεια δημιουργίας στο Υ.Ε.Ν. μιας τέτοιας Υπηρεσίας Αρχείου με το όνομα Μουσείο Ιστορίας της Ναυτιλίας, το οποίο και στη συνέχεια θεσμοθετήθηκε με ειδικό νόμο που προέβλεψε και σχετικούς πόρους για τη λειτουργία του Μουσείου. Μερικά χρόνια αργότερα με νεότερο νόμο το 1998 ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Ιστορίας της Εμπορικής Ναυτιλίας στο οποίο και υπήχθηκε το Μουσείο Ιστορίας της Εμπορικής Ναυτιλίας.
Το Μουσείο είχε πράγματι συγκεντρώσει πολύτιμο αρχειακό αλλά και εκθεσιακό υλικό το οποίο όμως παρόλο που έχουν παρέλθει αρκετά χρόνια δεν έχει αξιοποιηθεί.
Εντύπωσή μου είναι ότι οι Υπηρεσίες του Υ.Ε.Ν. βεβαρημένες με τις πράγματι πολλαπλές ευθύνες και απαιτήσεις των τελευταίων ετών δεν φαίνεται ότι σύντομα θα αναλάβουν πρωτοβουλίες για αξιοποίηση του αρχειακού υλικού και των εκθεμάτων.
Όμως το κενό δεν μπορεί παρά να επισημανθεί ως μία σημαντική υστέρηση που ανεξαρτήτως από τις δικαιολογίες και τις καλές προθέσεις αυτή χρεώνεται στους αρμόδιους.
Εδώ θα πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι κατά την ίδρυση του Μουσείου Ιστορίας της Ναυτιλίας υπήρξαν από ορισμένες  κατευθύνσεις αρνητικά σχόλια με το επιχείρημα ότι ήδη υπήρχε το Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, το οποίο φιλοξενεί και θέματα του Εμπορικού Ναυτικού. Και είναι γεγονός ότι το ΝΜΕ φιλοξενεί θέματα ναυτιλίας.

Επιστολή της 22ας Μαϊου του 1914,

του Θ. Κορφιάτη προς τον Β. Σαριδάκη

στην οποία αναφέρεται στην περίπτωση

του αδελφού του παραπληγικού μηχανικού

του Ε.Ν. Ζαχαρία Κορφιάτη και στην

μη χορήγηση προς αυτόν σύνταξης από

το Απομαχικό Ταμείο και ζητά να

φροντίσει για την επίλυση του θέματος.

ΦΩΤΟ: www.venizelosarchives.gr

Όμως είναι εξίσου γεγονός ότι το βάρος της λειτουργίας του ΝΜΕ καθώς και το αρχειακό και εκθεσιακό του υλικό ανταποκρίνεται περισσότερο στην παρουσία του Πολεμικού Ναυτικού. Και πολύ σωστά γιατί χάρη στην υποστήριξη του Π.Ν. βρίσκεται σήμερα στο πράγματι πολύ ικανοποιητικό επίπεδο της λειτουργίας του.
Από την άλλη όμως πλευρά η ελληνική ναυτιλία αποτελεί μια ξεχωριστή τεράστια και δυναμική ελληνική δραστηριότητα με διεθνές κύρος, ακτινοβολία και αναγνώριση που δημιουργεί καθημερινά ιστορία της οποίας η καταγραφή και παρουσίασή της εντάσσεται στην συνολική εικόνα της Ναυτικής Ελλάδος.
Και αυτή την εικόνα της ναυτιλίας κατά την άποψη του Έλληνα νομοθέτη μπορεί να την αγκαλιάσει σφαιρικά το Ινστιτούτο Ιστορίας της Εμπορικής Ναυτιλίας και το σε αυτό υπαγόμενο Μουσείο της Ναυτιλίας. Αλλά η ύπαρξη των δύο Μουσείων – εφόσον βεβαίως κάποτε λειτουργήσει και αυτό του Υ.Ε.Ν. – δεν συνεπάγεται την λειτουργία δύο αντιπάλων οργανισμών. Θα συνεπάγεται τη λειτουργία δύο αλληλοσυμπληρούμενων φορέων που η πρόοδος και εμπλουτισμός του καθενός θα επαφίεται στην δραστηριότητα που θα επιδείξουν οι διοικήσεις τους. Και αυτό θα λειτουργήσει προς όφελος της κοινωνίας, για την προαγωγή της ναυτικής ιστορικής γνώσης και επιστήμης.
Εκτιμώ ότι οι δραστηριότητες της νέας Διοίκησης του ΝΜΕ υπό την Προεδρία της κας Αναγνωστοπούλου – Παλούμπη, για να ανοιχτεί το Μουσείο στο ναυτικό κόσμο και την ναυτιλία γενικότερα της χώρας, πολλαπλασιάζοντας τα μέλη του, αποτελεί ένα πολύ σημαντικό και αισιόδοξο γεγονός.
Και αν, έστω και ως υπόθεση, μια αιτία της διεύρυνσης του ΝΜΕ ήταν και η πιθανή ενεργοποίηση του Ινστιτούτου Ιστορίας της Εμπορικής Ναυτιλίας, αυτό κατά την άποψή μου καταξιώνει ακόμη περισσότερο την πρωτοβουλία των ενεργειών της Διοίκησης του ΝΜΕ να προβάλλει πιο ενεργό το έργο του στο χώρο της Εμπορικής Ναυτιλίας. Ένα χώρο, στον οποίο πρέπει να παραδεχθούμε, ότι πολύ μικρό βάρος έχει μέχρι σήμερα δοθεί και που μεταπολεμικά, ο τεράστιος τομέας της Εμπορικής Ναυτιλίας, εκφράζει τον δυναμισμό της χώρας μας σε παγκόσμια κλίμακα.

Aπόσπασμα «Ημερολογίου "εν πλώ"»

της ΤΠΚ ΣΙΜΙΤΖΟΠΟΥΛΟΣ (Ρ-28)

ΦΩΤΟ: Αθανάσιος Σ. Παναγόπουλος,

Υποναύαρχος ΠΝ ε.α.

Θυμάμαι όταν υπηρετούσαν στην Ολλανδία ότι στο Ρότερνταμ λειτουργούσαν  περισσότερα από ένα Μουσεία που συνδέονταν με το λιμάνι του Ρότερνταμ και την Ολλανδική Ναυτιλία.
Ορισμένα είχαν σε μεγάλο βαθμό την ίδια θεματολογία. Όμως το καθένα ανέπτυσσε την δική του δραστηριότητα και πρόβαλε τα θέματα του ιστορικού παρελθόντος κατά τον δικό του τρόπο και σύμφωνα με τη δική του φιλοσοφία για να προκαλέσει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του κοινού και της επιστήμης.
Ασφαλώς τα ίδια που αναφέρονται για το ΝΜΕ ισχύουν και για το Ιστορικό Αρχείο – Μουσείο της Ύδρας που θα μου επιτραπεί να επαινέσω και εγώ το αποτέλεσμα ότι δηλαδή έχει κάνει μια θαυμάσια δουλειά που προκαλεί το ευρύτερο ενδιαφέρον.
Αλλά η ναυτική Ύδρα δεν διέκοψε τη ναυτική της παρουσία και με την απελευθέρωση του γένους, αφού έχει να επιδείξει συνέχεια της ναυτικής της πορείας. Την συνέχεια όμως αυτή έχει το ίδιο υποχρέωση το Μουσείο της αναδείξει με άξονα πλέον της ιστορική Ναυτική Σχολή της Ύδρας από την οποία έχουν αποφοιτήσει πολλές δεκάδες εφοπλιστές, εκατοντάδες επιτυχημένοι πλοίαρχοι και στελέχη ναυτιλιακών επιχειρήσεων.

Aπόσπασμα «Ημερολογίου "εν πλώ"» της ΤΠΚ ΣΙΜΙΤΖΟΠΟΥΛΟΣ (Ρ-28)

ΦΩΤΟ: Αθανάσιος Σ. Παναγόπουλος, Υποναύαρχος ΠΝ ε.α

 

Το ημερολόγιο του πλοίου

Στο βάθος του χρόνου το Ημερολόγιο του πλοίου αποτελεί την πιο αξιόπιστη πηγή για την άντληση ναυτικών πληροφοριών που αφορούν την λειτουργία του πλοίου αλλά και του θαλασσίου περιβάλλοντος. Το περιεχόμενο δε των εγγράφων του θεωρείται κατά τεκμήριο αληθές, υποκείμενο βεβαίως εφόσον ανακύψουν λόγοι, στη δικαστική, διοικητική αλλά και μετέπειτα ιστορική βάσανο.
Σε παλιότερες εποχές που δεν υπήρχαν οι τηλεπικοινωνίες, που το πλοίο ως εμπορική δραστηριότητα σε μεγάλο βαθμό αποτελούσε και τον πυρήνα της επιχειρηματικής του διοίκησης, τότε που τα μέσα ναυσιπλοΐας ήταν στοιχειώδη, οι μέθοδοι ναυσιπλοΐας λογιστικές και χρονοβόρες, η συμπλήρωση του ημερολογίου αποτελούσε ένα ολόκληρο τελετουργικό που επικέντρωνε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον  και την προσοχή του πλοιάρχου.
Τα περιεχόμενα δεν αποτελούσαν μόνο πηγή άντλησης στοιχείων και πληροφοριών ναυτικής και επιχειρηματικής φύσεως αλλά και πλούσια πηγή που αφορούσε την καθημερινή λειτουργία του πλοίου και ιδιαίτερα στα μεγάλα ταξίδια.

Aπόσπασμα «Ημερολογίου "εν πλώ"» της ΤΠΚ ΣΙΜΙΤΖΟΠΟΥΛΟΣ (Ρ-28)

ΦΩΤΟ: Αθανάσιος Σ. Παναγόπουλος, Υποναύαρχος ΠΝ ε.α

Το γεγονός μάλιστα ότι το πλήρωμα του πλοίου προερχόταν κατά μεγάλο ποσοστό από ένα συγκεκριμένο τόπο π.χ. Άνδρο, Χίο, Ιθάκη, Ύδρα κλπ. η ζωή στο πλοίο ήταν ουσιαστικά μια μικρογραφία της κοινωνικής ζωής του τόπου προέλευσης.
Άλλοτε το πλήρωμα απέπνεε μια περισσότερο γνήσια ναυτικότητα που είχε να κάνει κυρίως με την αντιμετώπιση ευθέως θαλάσσιων κινδύνων μέσα από μια χειρωνακτική κυρίως διαδικασία και εμπειρία του ανθρώπινου παράγοντα.
Όμως τα τελευταία χρόνια με την εξέλιξη και την εφαρμογή της σύγχρονης ναυτικής τεχνολογίας στα πλοία, σε συνδυασμό βεβαίως με τη σε πραγματικό χρόνο επικοινωνία με τα κέντρα αποφάσεων της ξηράς, αλλά και την αύξηση των μεγεθών των πλοίων οι κίνδυνοι στο πλοίο είναι περισσότερο λειτουργικοί και την αμιγή παραδοσιακή ναυτική γνώση την εκτοπίζει σταδιακά η τεχνολογική λειτουργική γνώση των συστημάτων του και στις χαμηλότερες ακόμη βαθμίδες των ναυτικών θεωρουμένων ειδικοτήτων.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες το Ημερολόγιο γίνεται πιο λιτό, πιο τεχνοκρατικό κι απρόσωπο ενώ ως ιστορικό υλικό πολύ φτωχότερο. Η ουσία πολλών γεγονότων και αποφάσεων έχει περάσει στις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις και στα FAX ενώ η γνώση και η εμπειρία της ασφαλούς λειτουργίας ανευρίσκεται περισσότερο στις λεπτομερείς οδηγίες  του Γραφείου αλλά και στους πολυσέλιδους τόμους των Manuals που συνοδεύουν τα πολυάριθμα συστήματα εξοπλισμού υψηλής τεχνολογίας και στους κώδικες των ΙΜΟ και άλλων οργανισμών.
Σχετικά δε με τη ζωή στο πλοίο του οποίου τα μεγέθη και οι διαστάσεις του έχουν πολλαπλασιαστεί, οι ταχύτητές του έχουν διπλασιαστεί και οι χρόνοι παραμονής στους λιμένες έχουν περιοριστεί σε λίγες ώρες, αυτή  η ζωή έχει χάσει την παλιά της αίγλη αφού πλέον οι Έλληνες ναυτικοί πάνω στο πλοίο είναι ελάχιστοι, το πλήρωμα συνολικά μειωμένο και ο χρόνος παραμονής των ναυτικών στο πλοίο σε σύγκριση με το παρελθόν πολύ μικρότερος.
Το γραφείο του πλοιάρχου έχει γίνει πλέον «ένα κέντρο μάχης» και στόχος εισροής υλικού προς διαχείριση από πολλαπλές κατευθύνσεις με ατέλειωτες φόρμες γραφειοκρατικής συμπλήρωσης. Εάν τώρα από οποιαδήποτε αδυναμία, αμέλεια και πολύ περισσότερο άγνοια, «κάτι στραβώσει» περιμένουν για να κατασπαράξουν το πλοίο αλλά και αυτόν τον ίδιο οι κάθε είδους ναυλωτές, ασφαλιστές. Λιμενικές Υπηρεσίες, Αστυνομικές Αρχές, οικολογικές οργανώσεις κλπ. Ακόμη δε μετά από κάποιο παράπονο, προκαλούμενο ή αληθινό, περιμένουν οι εργατοπατέρες του λιμένα και του διεθνούς Συνδικαλισμού ενώ δεν αποκλείεται η παρέμβαση και των υπαλλήλων του ναυτιλιακού Γραφείου του  πλοίου που περιμένουν κι αυτοί με την σειρά τους να βρουν κάποια παράλειψη δικαιολογημένη ή όχι του δυστυχή πλοιάρχου για να δικαιολογήσουν και αυτοί την επιτελική τους θέση. Αλήθεια δεν θα πρόκειται για σύνταξη Ημερολογίου αλλά Συνταγολογίου!!!
Κάτω από αυτές τις συνθήκες έχω την αίσθηση ότι ο αυριανός ιστορικός της ναυτιλίας από το Ημερολόγιο του πλοίου πολύ λιγότερες και πολύ στεγνές πληροφορίες θα μπορεί να αντλεί για τα συμβαίνοντα πάνω στο πλοίο και την θάλασσα που ταξιδεύει.
Ειδικά ως προς τον ανθρώπινο παράγοντα πάνω στο πλοίο οι πληροφορίες που θα αντλούμε γι αυτόν φαίνεται να είναι απελπιστικά φτωχές αφού το πλήρωμα στην πλειοψηφία του θα είναι αλλοδαποί.
http://perialos.blogspot.gr/2012/11/blog-post_14.html

 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το δημοσιευθέν άρθρο αποτελεί το κείμενο ομιλίας του Χρ. Ντούνη την 9^η Οκτωβρίου 2004 στο Ιστορικό Αρχείο –Μουσείο Ύδρας κατά τη Ε’ Πανελλήνια Συνάντηση Ναυτικών Μουσείων (8,9 και 10 Οκτωβρίου 2004), που οργάνωσε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος και το Ιστορικό Αρχείο –Μουσείο Ύδρας.