ECJbX0hoe8zCbGavCmHBCWTX36c

Φίλες και φίλοι,

Σας καλωσορίζω στην προσωπική μου ιστοσελίδα «Περί Αλός» (Αλς = αρχ. ελληνικά = η θάλασσα).
Εδώ θα βρείτε σκέψεις και μελέτες για τις ένδοξες στιγμές της ιστορίας που γράφτηκε στις θάλασσες, μέσα από τις οποίες καθορίστηκε η μορφή του σύγχρονου κόσμου. Κάθε εβδομάδα, νέες, ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις θα σας κρατούν συντροφιά.

Επιβιβαστείτε ν’ απολαύσουμε παρέα το ταξίδι…


Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου
Συγγραφεύς - Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας




Δευτέρα 28 Φεβρουαρίου 2011

Η ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ


Δρ. Ηλίας Ηλιόπουλος
ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΛΟΥΔΟΒΙΚΕΙΟΥ-ΜΑΞΙΜΙΛΙΑΝΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ

Από το βιβλίο του Ηλία Ηλιόπουλου:
Εισαγωγή στην Ναυτική Ιστορία,
κεφ. Δ, 3, σσ. 109-120, Αθήνα 2008



Γαλεάσα με τα πυροβόλα της πλώρης σε δράση κατά την ναυμαχία της Ναυπάκτου 1571 (φωτ. www. militaryphotos.net)


Από επιχειρησιακής απόψεως η Κυριαρχία των Θαλασσών διασφαλίζεται με τρεις πιθανούς τρόπους:
  • Με την επιδίωξη αυτού που ο μέγας Οράτιος Νέλσων ονόμασε «κλειστή και αποφασιστική μάχη», κατά την οποία ο κύριος όγκος των εχθρικών ναυτικών δυνάμεων εξοντώνονται (με όρους Clausewitz)
  • Με την υιοθέτηση μιας τακτικής Ναυτικής Αμύνης κάποιας μορφής, κατά την οποία ένας στόλος απρόθυμος να εμπλακεί σε μάχη έναντι ισχυροτέρου αντιπάλου επιζητεί να αποκτήσει στρατηγικό πλεονέκτημα.
  • Με τον αποκλεισμό, μέσω του οποίου ένας ισχυρότερος στόλος επιδιώκει είτε να εξουδετερώσει έναν αντίπαλο απρόθυμο να πολεμήσει είτε να τον εξαναγκάσει σε μάχη[1]

     Τι καθιστά, όμως, μια μάχη / ναυμαχία «αποφασιστική»; Πως διακρίνεται αυτή αυτό πλειάδα άλλων μαχών / ναυμαχιών; Ήδη, ένας από τους εξέχοντες συγγραφείς των Νέων Χρόνων, ο Φραγκίσκος Βάκων, επεσήμανε την σημασία της Αποφασιστικής Μάχης, και δη Ναυμαχίας, στο πόνημά του υπό τον τίτλο «Περί του Αληθούς Μεγαλείου των Βασιλείων»,[2] με τα ακόλουθα λόγια: «Βλέπουμε την μεγάλη επίδραση των ναυμαχιών. Η ναυμαχία του Ακτίου έκρινε την Αυτοκρατορία της Οικουμένης. Η ναυμαχία του Λεπάντο (Ναυπάκτου) σταμάτησε το μεγαλείο των Τούρκων. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου οι κατά θάλασσαν μάχες έκριναν την τύχη του πολέμου».
     Ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων του Γερμανικού Ράιχ κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο Ναύαρχος Tirpitz εφέρετο απολύτως πεπεισμένος περί της σημασίας της Αποφασιστικής Μάχης / Ναυμαχίας (Entscheidungsschlacht). Εκ του λόγου αυτού, άμα τη αναλήψει των καθηκόντων του το 1892, προέβη στη συστηματική αναδιοργάνωση της γερμανικής πολεμικής μηχανής με διττό σκοπό: την διατήρηση του υψηλού βαθμού μαχητικής ικανότητάς του Στρατού ξηράς και την απόκτηση ισάξιου Πολεμικού Ναυτικού. Το στρατηγικό δόγμα του Γερμανού Ναυάρχου ανευρίσκεται, λακωνικώς διατυπωμένο, στον τίτλο του κεφαλαίου Β΄ της Διαταγής υπ’ αριθμόν 9 (Dienstschrift IX) του Γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού, εκδοθείσης τον Ιούνιο του 1894 και υπογραφείσης υπό του Αρχηγού Ναυτικού Ναυάρχου von der Goltz: «Ο φυσικός λόγος υπάρξεως ενός πολεμικού στόλου είναι η στρατηγική επίθεση».
     Στην στρατηγική του Ναυάρχου Τίρπιτς ο ιστορικός θα διακρίνει την επίδραση της σκέψεως του Carl von Clausewitz, ή, ακριβέστερα, μία απόπειρα μεταφοράς των δογμάτων του κορυφαίου Γερμανού στρατηγιστού στον Ναυτικό Πόλεμο:
«Ο πόλεμος πρέπει να διεξάγεται στην όχθη του εχθρού. Οι υποστηρικτές ενός αμυντικού στόλου στηρίζονται συχνά στην υπόθεση ότι ο επιτιθέμενος εχθρός θα προσφέρει σε αυτούς την δυνατότητα επιλογής του σημείου συγκρούσεως. Τούτο, όμως, συμβαίνει πολύ σπανίως. Το θέμα είναι ότι ο στόλος οφείλει να επιλέξει μεταξύ της απραξίας, που σημαίνει την ηθική του αυτοκτονία, και της Αποφασιστικής Μάχης στην ανοικτή θάλασσα. Ένα κράτος το οποίο έχει ναυτικά συμφέροντα, τα οποία είναι, ταυτοχρόνως, και διεθνή ενδιαφέροντα, πρέπει να τα εκπροσωπεί και να καθιστά την ισχύ του αισθητή πέραν των χωρικών υδάτων του. Εκεί εντοπίζεται ο βασικός σκοπός του στόλου. Ένας επιθετικός στόλος αποτελεί μια περιζήτητη συμμαχία, ενώ ένας αμυντικός δεν έχει καμία αξία για αυτήν την περίπτωση. Ο τελικός πραγματικός αντικειμενικός σκοπός είναι ο αγώνας για την Κυριαρχία της Θαλάσσης».[3]
     Από την άλλη πλευρά, όταν, το 1921, η Βρεταννική Κυβέρνηση διέταξε την διενέργεια έρευνας σχετικά με την διεξαγωγή του Ναυτικού Πολέμου, υπό το φως και της σωρευθείσης κατά τον προηγηθέντα Μέγα Πόλεμο εμπειρίας, ο Ναύαρχος Richmond, κατά την κατάθεσή του ενώπιον της αρμοδίας επιτροπής, συνόψισε τα πλεονεκτήματα της Αποφασιστικής Μάχης ως ακολούθως:
«Πολλά επετεύχθησαν εξ αιτίας της καταστροφής των μεγάλων πλοίων του εχθρού… Η αμυντική δύναμή σας (της Κυβερνήσεως της Α.Μ.) είναι πολλαπλάσια πλέον, οι εξουσίες που διαθέτετε για άσκηση πιέσεως δια του αποκλεισμού έχουν αυξηθεί. Εάν ο εχθρός κατέχει υπερπόντιες βάσεις, οι δυνάμεις σας να αποστείλετε νηοπομπές να εκστρατεύσουν, προκειμένου να καταλάβουν τις βάσεις του, είναι επίσης ηυξημένες. Οι κίνδυνοι της εισβολής έχουν απομακρυνθεί και τα πλοία, οι άνδρες και το υλικό μπορούν ελεύθερα να χρησιμοποιούνται για την προστασία του εμπορίου ή για πλήγματα κατά του (εχθρικού) εμπορίου…»[4]
     Εκ των ανωτέρω συνάγεται ότι μία Μάχη / Ναυμαχία καθίσταται «Αποφασιστική» όχι «μόνον» εξ αιτίας του μεγέθους των αμέσων ζημιών και απωλειών που ο νικητής προξενεί στον ηττηθέντα αλλά, ακόμη σημαντικότερο, εν όψει του τι συμβαίνει κατά θάλασσαν, πως διαμορφώνεται η κατάσταση εκεί, μετά το πέρας της μάχης. Με άλλους λόγους, η επικράτηση σε μια Αποφασιστική Μάχη / Ναυμαχία συνεπάγεται για τον νικητή την Κυριαρχία των Θαλασσών, την ικανότητα και δυνατότητα να χρησιμοποιεί την θάλασσα κατά το δοκούν και υπέρ των σκοπών και συμφερόντων του  καθώς, φυσικά, και να αρνείται – αξιόπιστα – την  χρήση της από τον εχθρό.
     Ο Mahan έκρινε ότι η ολική καταστροφή του εχθρικού στόλου ήταν το καλύτερο μέσον να επιτευχθεί η Κυριαρχία των Θαλασσών, «να αποκοπούν οι επικοινωνίες του (εχθρού) με το υπόλοιπο των κτήσεών του, να αποξηρανθούν οι πηγές του εμπορικού πλούτου του και να καταστεί δυνατή η φραγή των λιμένων του.»[5]  Συνεπώς, η νίκη του Νέλσωνος κατά την ναυμαχία του Αμπουκίρ, το 1798[6], υπήρξε Αποφασιστική Μάχη όχι «μόνον» επειδή κατεστράφη ένας μεγάλος αριθμός γαλλικών πλοίων αλλ’ ακριβώς εξ αιτίας των στρατηγικών συνεπειών που είχε η μάχη εκείνη, όπως τις περιέγραψε ο Jurien de la Graviere:
«Οι συνέπειες της μάχης ήσαν ανυπολόγιστες. Το Ναυτικό μας ουδέποτε ανέρρωσε από αυτό το τρομερό πλήγμα στην υπόληψη και στην ισχύ του. Αυτή ήταν η μάχη η οποία παρέδωσε για δύο χρόνια την Μεσόγειο στους Άγγλους και κάλεσε σε αυτήν τις Ναυτικές Μοίρες της Ρωσίας. (Αυτή ήταν η μάχη η οποία) άφησε τον Στρατό μας εν μέσω ενός εξεγερθέντος πληθυσμού και ώθησε την Πύλη στην απόφαση να κηρύξει πόλεμο εναντίον μας. (Αυτή ήταν η μάχη η οποία) έθεσε την Ινδία έξω από την εμβέλεια των επιχειρήσεων μας και έφερε την Γαλλία σε απόσταση αναπνοής από την καταστροφή της, διότι… έφερε τον Σουβαρώφ και τους Ρωσσο-Αυστριακούς στα ίδια τα σύνορά μας.»[7]
     Προσέτι, τα ανωτέρω καταδεικνύουν ότι μία ναυμαχία δύναται να αποβεί «αποφασιστική» σε δύο επίπεδα: πρώτον, για την επίδρασή της στις μεταγενέστερες εξελίξεις κατά θάλασσαν και, δεύτερον, για τις συνέπειές της κατά ξηράν. Η ναυμαχία του Τραφάλγκαρ (21/10/1805),[8] για να αναφέρουμε ένα άλλο περίφημο παράδειγμα, δικαίως θεωρείται ως αποφασιστική καθ’ όσον προσδιόρισε τους όρους διεξαγωγής του Ναυτικού Πολέμου για τα χρόνια που επρόκειτο να έλθουν διασφαλίζοντας την Κυριαρχία των Θαλασσών για λογαριασμό του Royal Navy.
     Αλλά και οι συνέπειες κατά ξηράν δεν ήσαν διόλου αμελητέες.
-          Εν πρώτοις, κατέστησε μία εισβολή στις Βρεταννικές Νήσους ανέφικτη. Πράγματι, έκτοτε οι κατά καιρούς αντίπαλοι της Βρεταννικής Ναυτικής Δυνάμεως γνώριζαν ότι η σύλληψη και μόνον ενός αναλόγου εγχειρήματος φάνταζε εξωπραγματική. Ακόμη και στις καλύτερες στιγμές της επιχειρήσεως «Seeloewe» («Θαλάσσιος Λέων»), το φθινόπωρο του 1940, οι Γερμανοί ιθύνοντες – τουλάχιστον οι νουνεχείς εξ αυτών – γνώριζαν ότι η τελευταία επιτυχής εισβολή στην Βρεταννία εχρονολογείτο από το 1066 μ.Χ.
-          Περαιτέρω, η ήττα κατά την ναυμαχία του Τραφάλγκαρ ώθησε τη Γαλλία στην εφαρμογή του λεγομένου «Ηπειρωτικού Συστήματος (système continentale), η στρατηγική όμως συμπήξεως ενός γεωστρατηγικώς, γεωοικονομικώς, πολιτικώς και στρατιωτικώς ενοποιημένου ηπειρωτικού ευρωπαϊκού Πόλου Ισχύος συνεπήγετο τον διαρκή πόλεμο εναντίον των περισσοτέρων εθνών της Ευρώπης, έναν πόλεμο τον οποίο δεν μπορούσε να κερδίσει ούτε αυτός ο Ναπολέων Βοναπάρτης (όπως, άλλωστε, δεν μπόρεσαν να τον κερδίσουν ούτε ο Κάϊζερ Γουλιέλμος Β΄ ούτε ο Αδόλφος Χίτλερ, όταν επίσης επιχείρησαν την συγκρότηση ενός ηπειρωτικού ευρωπαϊκού “ bloc”.[9]

Ομοίως, χαρακτηριστική περίπτωση Αποφασιστικής Ναυμαχίας υπήρξε, κατά την αρχαιότητα – πέραν εκείνης της Σαλαμίνας (480 π.Χ.) – η ναυμαχία στον Ευρυμέδοντα (468 /67 π.Χ.): Η νίκη του ελληνικού στόλου, υπό την χαρισματική ηγεσία του Κίμωνος, κατά του περσικου (φοινικικού ως επί τον πλείστον) στόλου[10] είχε άμεσες και σοβαρές συνέπειες, σε τακτικό και στρατηγικό επίπεδο.

Σε τακτικό επίπεδο:

-          κατά ξηράν, αφού, αμέσως κατόπιν, ο Κίμων εξετέλεσε αστραπιαία αμφίβια έφοδο και συνέτριψε τις χερσαίες δυνάμεις του εχθρού.
-          Κατά θάλασσαν, αφού, αποχωρών του πεδίου της μάχης, ο ελληνικός στόλος συνάντησε τις εν πλω ευρισκόμενες περσικές ενισχύσεις, τις οποίες επίσης κονιορτοποίησε, καταφέρνοντας έτσι, με την διττή νίκη κατά θάλασσαν, δεινό πλήγμα κατά της Μηδικής Ναυτικής Ισχύος.

Σε στρατηγικό επίπεδο:

-          εξασφάλισε την ελληνική Κυριαρχία των Θαλασσών για αρκετά χρόνια στον Χώρο του Αιγαίου Πελάγους, του Ελλησπόντου και του Ευξείνου Πόντου,
-          εξασφάλισε την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στον αυτό χώρο και την ακώλυτη διεξαγωγή εμπορίου, οδηγώντας σε μία περίοδο ακμής της εμπορικής ναυτιλίας και οικονομικής ανθήσεως του Ελληνικού Κόσμου,
-          περιόρισε ή εξαφάνισε την Πειρατεία,
-          ενίσχυσε ουσιωδώς τις προϋποθέσεις της Αθηναϊκής Ναυτικής Ηγεμονίας.[11]

Άλλα παραδείγματα αποφασιστικών Ναυμαχιών αποτελούν:
-          η ήττα του Μηδικού Στόλου από τον συνασπισμένο Ελληνικό Στόλο κατά την ναυμαχία της Σαλαμίνος (480 π.Χ.)
-          η συντριπτική ήττα της Ισπανικής Βασιλικής Αρμάδας από το Αγγλικό Βασιλικό Ναυτικό το 1588,
-          η ήττα των Μογγόλων θαλασσίων επιδρομέων από τους Ιάπωνες τον 13ο αιώνα.
-          η ναυμαχία της Τσουσίμα και η ήττα των Ρώσων από τους Ιάπωνες (1905),
-          οι ναυμαχίες Έλλης /Λήμνου και η ήττα του Οθωμανικού Ναυτικού από το Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό (3/12-5/1/1913),[12]
-          η ναυμαχία της Γιουτλάνδης (Σκάγγερακ) μεταξύ του Μεγάλου Στόλου (Grand Fleet) του Βρεταννικού Βασιλικού Ναυτικού και του Στόλου Ανοικτής Θαλάσσης (Hochseeflotte) του Γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού (31/5-1/6/1916),
-          η ναυμαχία του Μίντγουέϊ και η ήττα του Ιαπωνικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού από το Αμερικανικό Ναυτικό (3-7/6/1942).[13]

     Αξιοσημείωτο, εν προκειμένω, είναι το γεγονός ότι οι στρατηγικές και επιχειρησιακές συνέπειες μιας μάχης έχουν βάρος σαφώς μεγαλύτερο των τακτικών αντιστοίχων. Επί παραδείγματι, κατά την Ναυμαχία της Γιουτλάνδης, ορόσημο της Ευρωπαϊκής και Παγκοσμίου Ναυτικής Ιστορίας, η αναμέτρηση του British Grand Fleet, τελούντος υπό τις διαταγές του Πρώτου Λόρδου της Θαλάσσης (First Sea Lord), Ναυάρχου Sir John R. Jellicoe, και της Γερμανικής Hochseeflotte, τελούσης υπό τις διαταγές του Ναυάρχου Reinhard von Sheer, έληξε με ισοπαλία. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για – καταγραφείσα ως τυχαία – συνάντηση των Μοιρών Αναγνωρίσεως των εκατέρωθεν Στόλων, τελουσών υπό την διοίκηση του Ναυάρχου Λόρδου David Beatty (1st Earl Beatty) και του Ναυάρχου Franz Ritter von Hipper, αντιστοίχως.[14] Ο ριψοκίνδυνος Χίππερ ακολούθησε τον (επίσης τολμηρό) Μπήττυ και «προσέκρουσε» επάνω σε ολόκληρο τον Grand Fleet.
     Ένα από τα πολλά αξιοπερίεργα της ναυμαχίας εκείνης ήταν και το ότι ο Μέγας Στόλος του Βρεταννικού Βασιλικού Ναυτικού είχε περισσότερες απώλειες, σε πλοία (και δη τα πολύτιμα θωρηκτά) και σε άνδρες, από τον Στόλο Ανοικτής Θαλάσσης του  Γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού. Πλην όμως, αυτή η τακτική πτυχή της Ναυμαχίας υποχωρεί σε σημασία έναντι της επιχειρησιακής και της στρατηγικής πτυχής και συνέπειά της. Πράγματι, κατ’ εκείνη την ναυμαχία, οι Γερμανοί απέτυχαν να εκπληρώσουν τον επιδιωκόμενο αντικειμενικό σκοπό της αποκτήσεως Κυριαρχίας των Θαλασσών στην Βόρειο Θάλασσα, έκτοτε δε υποχρεώθηκαν σε αλλαγή Ναυτικής Στρατηγικής, υιοθετώντας πλέον μια Αμυντική Στρατηγική («fleet in being»), όπως ορθώς σημειώνει, στον επίσημο διαδικτυακό τόπο της Ιστορίας του Γερμανικού Πολεμικού Ναυτικού ο Ralph Ulrich.[15]
     Πως, όμως, επιτυγχάνεται η νίκη στην Αποφασιστική Μάχη / Ναυμαχία; Παρ’ όλες τις (διόλου ευκαταφρόνητες) διαφορές των γεωγραφικών / γεωπολιτικών / γεωστρατηγικών συνθηκών και των τεχνολογικών δεδομένων, η μελέτη της Ναυτικής Ιστορίας επιτρέπει τον εντοπισμό ορισμένων προϋποθέσεων και συντελεστών της νίκης σε μια αποφασιστική μάχη:

Συγκέντρωση δυνάμεων στο επιχειρησιακό επίπεδο:
     Οι Διοικητές σε επιχειρησιακό επίπεδο οφείλουν να μεριμνήσουν για την δημιουργία των συνθηκών που θα επιτρέψουν στους υφισταμένους τους να συγκεντρώσουν την ισχύ τους σε συγκεκριμένο τακτικό επίπεδο, με την βάσιμη προσδοκία νικηφόρου εκβάσεως, αντί της κατατμήσεως των διαθεσίμων δυνάμεων προς εξυπηρέτησιν πολλών διαφορετικών σκοπών συγχρόνως.
     Τον 17ο αιώνα, π.χ., η (ήδη από μακρού χρόνου) Μείζων Ναυτική Δύναμη Ολλανδία, κατά την αντιπαράθεσή της προς την (ανερχόμενη τότε) Ναυτική Δύναμη Αγγλία, αντιμετώπιζε το πρόβλημα της ταυτόχρονης επιδιώξεως δύο μειζόνων σκοπών:
·         αφ’ ενός μεν έπρεπε να επιζητήσει και να δώσει μία Αποφασιστική Μάχη (Ναυμαχία),
·         αφ’ ετέρου δε έπρεπε να προστατεύσει το θαλάσσιο εμπόριό της από τα πλήγματα του αντιπάλου.

     Γνωρίζοντας αυτήν ακριβώς την Αχίλλειο πτέρνα του αντιπάλου τους, οι Άγγλοι φρόντιζαν να δυσχεράνουν έτι μάλλον την κατάσταση του τελευταίου, διενεργώντας πλήγματα κατά των ολλανδικών εμπορικών και αλιευτικών πλοίων. Ομολογώντας το βασανιστικό δίλημμα, προ του οποίου ίσταντο οι Ολλανδοί, ο Tromp έγραφε: «Εύχομαι να ήμουν τόσο τυχερός ώστε να είχα μόνο ένα εκ των δύο καθηκόντων: να αναζητήσω τον εχθρό ή να παράσχω νηοπομπές συνοδείας. Διότι το να πράξω και τα δύο συνοδεύεται από μεγάλες δυσκολίες.» Τις δυσκολίες επέτειναν λόγοι απορρέοντες από το πολιτικοοικονομικό σύστημα και την πολιτική κουλτούρα της ολλανδικής κοινωνίας. Οσάκις το Ολλανδικό Ναυτικό απεπειράτο να συγκεντρώσει την ισχύ του στην επιδίωξη αποφασιστικής μάχης, ευρίσκετο αντιμέτωπο με θύελλα διαμαρτυριών, εκ μέρους της πανίσχυρης εμποροναυτικής κοινότητας, για τις απώλειες των πλοίων της καθώς και με συνακόλουθα ζωηρά αιτήματα παροχής ναυτικής προστασίας στα εμπορικά σκάφη.
     Έχοντες επίγνωση αυτών των δυσχερειών, οι Mahan, Colomb και Richmond, τάσσονταν υπέρ της ανάγκης συγκεντρώσεως των φιλιών δυνάμεων στον σκοπό της εξοντώσεως του κυρίου στόλου του αντιπάλου και την δι’ αυτής επίτευξη Κυριαρχίας των Θαλασσών προ της διασποράς των δυνάμεων προς άσκησιν της κυριαρχίας αυτής.[16]
Απόκτηση ακριβούς εικόνας του τακτικού πεδίου:
     Οι Αποφασιστικές Μάχες της Μεσαιωνικής και Πρώϊμης Νεώτερης Ναυτικής Ιστορίας ελάμβαναν χώρα κατά κανόνα εγγύς των ακτών, καθώς η δυνατότητα εντοπισμού του αντιπάλου στις ανοικτές θάλασσες ήταν γενικώς περιορισμένη. Ακόμη και τον καιρό του Τραφάλγκαρ, οι δύο στόλοι απέκτησαν οπτική επαφή μεταξύ τους άμα τη έω, προσέγγισαν δε ακόμη περισσότερο ο ένας τον άλλον μέχρι της μεσημβρίας, φθάνοντας σε απόσταση δύο κόμβων. Συνεπώς, ο Νέλσων διέθετε αρκετές ώρες για να κάνει τους υπολογισμούς του και τις προετοιμασίες του και είχε σαφή ιδίαν εικόνα του τακτικού τοπίου.
     Στην Γιουτλάνδη, αντιθέτως, Βρεταννοί και Γερμανοί έβλεπαν οι μεν τα σκάφη των δε, στην καλύτερη περίπτωση, ως κουκίδες στον μακρινό –και ήκιστα καθαρό – ορίζοντα. Το Βρεταννικό Βασιλικό Ναυτικό και το Γερμανικό Αυτοκρατορικό Ναυτικό πλησίασαν το ένα το άλλο σε απόσταση σαράντα κόμβων και επιχειρούσαν, ως επί το πλείστον, εν μέσω συγχύσεως. Εξ ου και η περίφημη κραυγή του Ναυάρχου Sir John R. Jellicoe (1859-1935), Διοικητού του Βρεταννικού  Grand Fleet: «Θα΄ θελα να μου ΄λεγε κανείς ποιος πυροβολεί και τι!».
     Βεβαίως, προϊούσης της τεχνολογικής εξελίξεως, η δια της οπτικής επαφής απόκτηση ακριβούς εικόνας του τακτικού πεδίου αντικαταστάθηκε, εν πολλοίς, από την συλλογή και ανάλυση πληροφοριών (και) σε τακτικό επίπεδο. Π.χ. κατά την Ναυμαχία της Θαλάσσης των Φιλιππίνων (1944), ο ναύαρχος Raymond A. Spruance ήταν σε θέση να γνωρίζει το ιαπωνικό δόγμα μάχης, την διαταγή μάχης και το σχέδιο μάχης και ελάμβανε συνεχώς, σε κάθε βήμα της εκτελέσεως των ως άνω δογμάτων, διαταγών και σχεδίων, αποκωδικοποιημένα από τις φίλιες υπηρεσίες Πληροφοριών τα υποκλαπέντα σήματα των Ιαπώνων. Έτσι, ο Αμερικανός Ναύαρχος είχε την ευχέρεια της επιλογής, και επέλεξε να πολεμήσει αμυντικώς, καταλαμβάνοντας μία θέση στην Παγκόσμιο Ναυτική Ιστορία ως ο Διοικητής ενός των αντιμαχομένων στόλων σε μία από τις πλέον αποφασιστικές  μάχες που έδωσε ποτέ το Αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό.[17]



[1] Till, Geoffrey, Sea Power. A Guide for the Twenty-Fist Century, London / Portland (Frank Cass). 2006, first publ. 2004, σελ. 162.
[2] Bacon, Francis, “Of The True Greatness of Kingdoms and Estates”, εις: Essays of Francis Bacon, The Essays or Councels, Civil and Moral, of Francis Ld. Verulam Viscount St. Albans, 1618.
[3] Brezet, Fr.-E., “ La pensée navale allemande des origins à 1914”, εις: Coutau-Begarie, Herve (dir.), L’ Evolution de la pensée navale, Paris, Commission Francaise d’ Histoire Maritime – Fondation pour les Etudes de Defence Nationale, Dossier, 41, σελ. 126.
[4] Richmond, “Evidence to the Cabinet Sub-Committee on Shipbuilding”, 5Jan. 1921, Cab 16/37, PRO, London. Σύμφωνα με Till, όρα ανωτ., σελ. 386.
[5] Puleston, Captain (USN) W.D., Mahan: The Life and Works of Alfred Thayer Mahan, New Haven, CT (Yale University Press), 1939, σελ. 294. Till, όρ. ανωτ.
[6] Kinder / Hilgemann Werner, dtv-Atlas zur Weltgeschichte, (Deutscher Taschenbuch Verlag), 25, Ausgabe, 1991, Band (τόμος ) Ι, σελ. 301.
[7] Η παραπομπή σύμφωνα με Mahan, 1892, τ. Ι, σελ. 284.
[8] Kinder / Hilgemann, όρ. ανωτ., σελ. 303
[9] Breemer, Jan S., The Burden of Trafalgar: Decisive Battle and Naval Strategic Expectations on the Eve of the First World War, Newport, RI (Naval College Press), 1993.
[10] Γενικό Επιτελείο Ναυτικού, Σίμψα, Το Ναυτικό στην Ιστορία των Ελλήνων, τ. Α΄, σελ. 209.
[11] Όρ. ανωτ.
[12] Όρα λίαν δειγματοληπτικώς Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΔ΄, σελ. 314-326. Δούσμανη, Σ.Ι., Ναυάρχου (επιμέλεια), Το ημερολόγιον του Κυβερνήτου του «Γ. Αβέρωφ – κατά τους Πολέμους 1912-1913, Αθήναι, 2006, ακριβής ψηφιακή ανατύπωση της εκδόσεως του 1939. Γιώτα Σίγμα ΕΠΕ (εκδόσεις), Ένας Ναύαρχος Θυμάται… Ναυάρχου Αλεξάνδρου Σακελλαρίου Απομνημονεύματα, Αθήναι (αν. χ.), τόμοι 2.
[13]Kinder / Hilgemann, όρ. ανωτ., σελ. 393, 494.
[14] Για την δράση του Γερμανικού Πολεμικού Ναυτικού κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όρα, λίαν ενδεικτικώς: Sheer, Adm. Reinhard von, Germany’s High Sea Fleet in the World War, London (Cassell), 1920. Jung, Dieter, Die Schiffe der Kaiserlichten Marine 1914-1918 und ihr Verbleib, (Bernard & Graefe Verlag), 2003. Schroeder, Joachim, Die U-Boote des Kaisers. Die Geschichte des deutschen U-Boot-Krieges gegen Grossbritannien im Ersten Weltkrieg, Bonn (Subsidia academica Reihe A Band 3), 2003.  Επίσης Mearscheimer, όρ. ανωτ., 246 κ. Εξ Kinder / Hilgemann, όρ. ανωτ., σελ. 404 κ. εξ.
[15] Ulrich, Ralph, “Schlacht vor dem Skagerrak”, (Bundeswehr / Marine) www. Bundeswehr.de.
[16] Wilson, C. H., Profit and Power: A study of England and the Dutch Wars, London (Longmans), 1957, σελ. 72. Till, όρ. ανωτ. σελ. 174.
[17] Rodger, σελ. 105 κ. εξ. Bacon, Adm. Sir Regiland, The Life of John Rushworth, Earl Jellicoe, London (Cassell), 1936, σελ. 247. Till, όρ. ανωτ.

Παρασκευή 25 Φεβρουαρίου 2011

ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΥΔΡΙΤΩΝ ΜΕΘΑΝΙΟΥ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΗΣ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ


Φωτό. http://www.logdigi.com/

Των: 
Ιωάννη Θ. Μάζη,
καθηγητή του Τμήματος Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών
Δρ. Γεωργίου Σγούρου,
Ερευνητή ΕΚΠΑ 

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ,
τεύχος 26, 21-4-2010


     Οι υδρίτες μεθανίου αποτελούν τη νέα μορφή ενεργειακών πόρων που αναδύονται στην παγκόσμια αγορά και αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον από γεωπολιτικής και τεχνολογικής πλευράς. Οι εκτιμήσεις των αποθεμάτων ξεπερνούν κατά πολύ τις εκτιμήσεις όλων των λοιπών συμβατικών ενεργειακών αποθεμάτων. Με την υπάρχουσα εξέλιξη τεχνογνωσίας, η αξιοποίηση και εκμετάλλευσή τους αναμένεται τα επόμενα 10-15 χρόνια να κυριαρχήσει στην παγκόσμια αγορά. Υδρίτες μεθανίου έχουν εντοπιστεί και εντός του ελληνικού υποθαλάσσιου χώρου, και ιδιαίτερα στην περιοχή του Καστελόριζου, με τις όποιες γεωστρατηγικής φύσεως συνέπειες για τις πολιτικές
αποφάσεις της Ελλάδος και τις σχέσεις της με τις γειτονικές χώρες και τον καθορισμό της ΑΟΖ της.

Λέξεις-κλειδιά: Υδρίτες μεθανίου, ΑΟΖ, Καστελόριζο

     Οι υδρίτες μεθανίου θα αποτελέσουν κατά πάσα πιθανότητα τον πρωταγωνιστικό ενεργειακό πόρο του πλανήτη την επόμενη εικοσαετία. Έχουν λάβει εξαιρετικής προσοχής τόσο από πολιτικής όσο και από επιστημονικής άποψης, σε παγκόσμιο επίπεδο, λόγω της αναγνώρισης των τεράστιων όγκων μεθανίου που βρίσκονται σε αυτά τα αποθέματα και αποτελούν σημαντικό τμήμα του παγκόσμιου ισοζυγίου μεθανίου και ίσως μελλοντικά μία ανεξάντλητη πηγή φυσικού αερίου.
     Σύμφωνα με τη χρονολογική καταγραφή των επιστημονικών δημοσιεύσεων που αφορούν τους υδρίτες μεθανίου, ελάχιστοι είχαν συνειδητοποιήσει ή έστω είχαν αρχίσει να μελετούν τους τρόπους αξιοποίησης των υδριτών μεθανίου μέχρι και τη δεκαετία του 1980. Οι περισσότερες αρχικές έρευνες ξεκίνησαν με πρωταρχικό ζήτημα τη διατήρηση της ροής πετρελαίου και φυσικού αερίου διαμέσου των αγωγών εξόρυξης [1]. Κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1990, έγινε πλέον κατανοητό ότι οι υδρίτες μεθανίου αποτελούν το μεγαλύτερο μηχανισμό αποθήκευσης οργανικού άνθρακα (φυσικού αερίου) στον πλανήτη. Αυτό το εύρος γνώσης οδήγησε σε ανεξάρτητες έρευνες από Αμερικανούς και Ρώσους κυρίως επιστήμονες με αρωγή από τις ανακαλύψεις του Deep Sea Drilling Program (DSDP) και του Ocean Drilling Program (ODP). Οι υδρίτες μεθανίου δεν είναι σταθεροί σε συνθήκες επιπέδου θάλασσας, γεγονός που ανάγκασε τους επιστήμονες να καινοτομήσουν στην τεχνολογία ανάκτησης και διατήρησης των δειγμάτων και τη μέτρηση των ιδιοτήτων τους σε in situ συνθήκες.
     Σήμερα, οι πιο συντηρητικές εκτιμήσεις των εκτιμώμενων αποθεμάτων κυμαίνονται στα επίπεδα των 2.500. Άλλες εκτιμήσεις, ανεβάζουν το απόθεμα σε περισσότερο από 10.000 γιγατόνους. Αυτό το νούμερο είναι της ίδιας τάξης μεγέθους και ίσως μεγαλύτερο, κατά παράγοντα 2, από όλα τα ήδη υπάρχοντα στερεά αποθέματα καυσίμων (λιγνίτη, πετρέλαιο, φυσικό αέριο, πίσσα).
     Λόγω της πυκνής τους δομής παράγουν περίπου 10-15% περισσότερη ενέργεια από το συμβατικό λιγνίτη για το ίδιο επίπεδο παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα – CO2. Από αυτή την άποψη, οι υδρίτες δεν θα εξαλείψουν το πρόβλημα των εκπομπών CO2, αλλά σίγουρα δεν θα το αυξήσουν. Είναι σημαντικό να θεωρηθούν οι υδρίτες μεθανίου ως πηγή ενέργειας που έχει την ίδια επίπτωση στο κλιματικό σύστημα όσο και το φυσικό αέριο [2].
     Η Ιαπωνία είναι ο πρωτοπόρoς της προσπάθειας εκμετάλλευσης των θαλάσσιων κοιτασμάτων υδριτών μεθανίου. Μέσα στην επόμενη δεκαετία, 2010-2020, αναμένεται έντονη προσπάθεια εκμετάλλευσης θαλάσσιων κοιτασμάτων υδριτών στην τάφρο Nankai νοτιοδυτικά της νήσου Kiushu [3].
     Ο Καναδάς είναι η ηγέτιδα ερευνητική δύναμη μιας διεθνούς κοινοπραξίας, με ισχυρή γερμανική και ιαπωνική συμμετοχή, που ενεργοποιείται σε δοκιμές εκμετάλλευσης υδριτών μεθανίου στα μόνιμα  παγωμένα (permafrost bounds) περιθώρια στο Δέλτα McKenzie της Αρκτικής [4]. Στις ΗΠΑ, το υπουργείο Ενέργειας έχει ήδη χρηματοδοτήσει μεγάλης κλίμακας πολυετείς ερευνητικές δραστηριότητες βασικής γνώσης στον Κόλπο του Μεξικού, που αποσκοπεί στην πλήρη κατανόηση του φαινομένου σχηματισμού και την ποιότητα των υδριτών μεθανίου ως αξιοποιήσιμου φυσικού πόρου. Άλλοι εθνικοί δρώντες έχουν δημιουργήσει επίσης διεθνείς κοινοπραξίες, όπως: Κίνα (συμμετοχή: Καναδάς, ΗΠΑ, Γερμανία), Νότια Κορέα (συμμετοχή: Καναδάς, ΗΠΑ) και Ινδία (συμμετοχή: Καναδάς, ΗΠΑ), με επιθετική διάθεση και πολιτική βούληση που μεταφράζεται σε χρηματοδοτήσεις που ξεπερνούν τις αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Η εκμετάλλευση σε παγκόσμιο επίπεδο αναμένεται να
ξεκινήσει σε 10-15 χρόνια.

ΗΠΑ: Πολιτική βούληση και ερευνητική δραστηριότητα για τους υδρίτες μεθανίου

     Το 2000, η αμερικανική κυβέρνηση πείστηκε για τη σημασία των υδριτών μεθανίου ως μελλοντικής πηγής ενεργειακής αξιοποίησης, δίνοντας νέα ώθηση στην έρευνα και την ανάπτυξη. Με την έναρξη της νέας χιλιετίας, η χρηματοδότηση για έρευνες επί των υδριτών μεθανίου πήρε σάρκα και οστά στην Αμερική με νέες νομοθετικές ρυθμίσεις (Methane Hydrate Research and Development Act, 2000). Ο τρόπος υλοποίησης της αμερικανικής ενεργειακής πολιτικής μάλλον περιγράφεται μέσα στα πλαίσια του συγκεκριμένου νόμου από τα παρακάτω, όπως ειπώθηκαν στο αμερικανικό Κογκρέσο [5]:
1. In order to promote energy independence and meet the increasing demand for energy, the
United States will require a very diversified portfolio of substantially increased quantity of electricity, natural gas and transportation fuels.
2. According to the report submitted to Congress by the National Research Council (NRC) entitled “Charting the Future of Methane Hydrate Research in the United States” the total United States resources of gas hydrates have been estimated to be on the order of
200.000 trillion cubic feet (TCF) [6].
3. According to a report by the National Commission on Energy Policy entitled “Ending the Energy Stalemate – A Bipartisan Strategy to meet America’s Energy Challenge”, the United States may be endowed with over Ό of the methane hydrate deposits in the world.
4. According to the Energy Information Administration, a shortfall in natural gas supply from conventional and unconventional sources is expected to occur in or about 2020;
5. The National Academy of Sciences states that methane hydrate may have the potential to alleviate the projected shortfall in natural gas supply.
     Από τα παραπάνω φαίνεται πως δημιουργήθηκε μία ιδιαίτερη δυναμική ανάπτυξης με την ώθηση της πολιτικής βούλησης και της σχετικής χρηματοδότησης. Το 2008, το Ινστιτούτο Γεωλογικών Ερευνών των ΗΠΑ (USGS) και η Υπηρεσία Διαχείρισης Μεταλλευμάτων (ΜΜS) ανέπτυξαν νέα τεχνολογία εκτίμησης αποθεμάτων. Με βάση τη νέα τεχνολογία, η εκτίμηση αποθεμάτων υδριτών μεθανίου στον Κόλπο του Μεξικού είναι μέχρι τώρα 21,444 TCF (μέση εκτίμηση) [7]. Το USGS εκτιμά επίσης ότι υπάρχουν ακόμα 85 TCF που μπορούν να ανακτηθούν στην περιοχή της Αλάσκας [8].   
     Ωστόσο, η ενεργοποίηση και σύμπραξη του ιδιωτικού τομέα (Chevron) και των προαναφερόμενων υπηρεσιών οδήγησε σε νέα ευρήματα στον Κόλπο του Μεξικού, που οι μέχρι στιγμής εκτιμήσεις δείχνουν πως αποτελούν τα μεγαλύτερα αποθέματα υδριτών μεθανίου στον κόσμο [9].

Διεθνείς συνεργασίες και επιστημονική έρευνα: ΗΠΑ – Ινδία


Την 8η Απριλίου 2008 υπογράφηκε μνημόνιο κατανόησης και συνεργασίας «Για Την Έρευνα Και Ανάπτυξη» στο Νέο Δελχί. Η συμφωνία αποσκοπεί στην κατανόηση των γεωλογικών δομών, της κατανομής και παραγωγής των υδριτών μεθανίου, την εκτίμηση των αποθεμάτων και τον έλεγχο διαδικασιών παραγωγής. Η Ινδία αφενός ωφελείται αποκτώντας τεχνογνωσία [10], ενώ οι ΗΠΑ διευρύνουν τη βάση δεδομένων που αφορά νέα κοιτάσματα. Από το 2010 οι δύο χώρες έχουν ξεκινήσει κοινές προσπάθειες χαρτογράφησης.

ΗΠΑ - Νότια Κορέα


Τη 18η Απριλίου 2008, ο γραμματέας Ενέργειας Samuel Bodman και ο υπουργός Οικονομίας της Νότιας Κορέας Lee-Youn-ho υπέγραψαν Δήλωση Πρόθεσης για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την εξερεύνηση υδριτών μεθανίου και την εκτίμηση των αποθεμάτων, δοκιμές παραγωγής σε γεωτρήσεις πεδίου, καθώς και τις επιπτώσεις των υδριτών στην κλιματική αλλαγή. Η Νότια Κορέα προσβλέπει στους υδρίτες μεθανίου ως μελλοντικής πηγής ενέργειας με την οποία θα μπορέσει να καλύψει ενεργειακές ανάγκες για 30 χρόνια. Οι ΗΠΑ ελπίζουν να αποκτήσουν πρόσβαση σε νέα τεχνογνωσία.

ΗΠΑ – Ιαπωνία


     Τον Ιούνιο του 2008 ο γραμματέας Ενέργειας Samuel Bodman και ο Ιάπωνας υπουργός Οικονομίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας Akira Amari υπέγραψαν Δήλωση Πρόθεσης (Statement of Intent) για συνεργασία στον τομέα της έρευνας των υδριτών μεθανίου. Η Ιαπωνία δείχνει εξαιρετικό ενδιαφέρον γι’ αυτή τη νέα πηγή ενέργειας λόγω και της ιδιάζουσας θέσης της και της έλλειψης σημαντικών ενεργειακών αποθεμάτων. Για το λόγο αυτό έχει ήδη προχωρήσει σε επιτυχημένο ερευνητικό πρόγραμμα στην εξερεύνηση μεγάλων αποθεμάτων υδριτών μεθανίου και επιτυχές βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα δοκιμών παραγωγής στην Καναδική Αρκτική. Η συνεργασία με την Ιαπωνία αποσκοπεί περισσότερο στην επιτάχυνση της εμπορικής παραγωγής από τα ήδη υπάρχοντα ερευνητικά αποτελέσματα.
     Η Κίνα καθυστέρησε σε σχέση με τις υπόλοιπες αναπτυγμένες δυνάμεις να αρχίσει ουσιαστικές έρευνες σχετικά με τους υδρίτες μεθανίου, ακολούθησε όμως το διεθνές περιβάλλον και μόλις το Σεπτέμβριο του 2009 ανακοινώθηκε η ανακάλυψη κοιτάσματος στη μόνιμα παγωμένη (permafrost) περιοχή του Qinghai-Tibet plateau. H σημασία του κοιτάσματος, σύμφωνα με την κινεζική κυβέρνηση, είναι τόση όσο του πετρελαϊκού κοιτάσματος Daqing πριν από 50 χρόνια. [11]
     Η ΕΕ έχει αναπτύξει ερευνητικά προγράμματα για τον εντοπισμό πιθανών κοιτασμάτων υδριτών. Μέχρι τώρα, υδρίτες μεθανίου έχουν βρεθεί στη Νορβηγική Θάλασσα, τη Θάλασσα Μπάρεντς και την Ανατολική Μεσόγειο. Τεράστια αποθέματα έχουν βρεθεί στη Μαύρη Θάλασσα. Όμως, κανένα ευρωπαϊκό κράτος δεν έχει αναπτύξει ειδικό πρόγραμμα που να στοχεύει στην εκμετάλλευση αυτού του φυσικού πόρου ως πηγής ενέργειας.

Υδρίτες μεθανίου στην Ανατολική Μεσόγειο


     Η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται στο στάδιο μιας γεωδυναμικής εξέλιξης λόγω των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των τεκτονικών πλακών που βρίσκονται σε σύγκρουση στα όριά της. Οι πλάκες αυτές είναι η Αραβική, που κινείται προς Βορρά, και η Αφρικανική. Αυτές οι πλάκες συγκρούονται με τη μικροπλάκα του Αιγαίου - Ανατολίας και την Ευρωπαϊκή, που κινούνται προς τα νοτιοδυτικά. Σε αυτό το κύριο φαινόμενο σύγκλισης (εκτεινόμενο από τη νοτιοδυτική Πελοπόννησο έως τη νότια Τουρκία), η κύρια μορφολογική δομή είναι η Μεσογειακή Οροσειρά (ή Μεσογειακή Ράχη). Είναι ένας μεγάλος τοξοειδής σφηνοειδής σχηματισμός μήκους 1.500 χλμ. και πλάτους που κυμαίνεται μεταξύ 200-250 χλμ. [12].
     Σε αυτή την περίπτωση προφανώς αναφερόμαστε σε ενεργά περιθώρια. Όπως και σε άλλες περιπτώσεις ενεργών ηπειρωτικών περιθωρίων (active continental margins) παρατηρείται η εμφάνιση ηφαιστείων ιλύος (mud volcanoes). H χωρική κατανομή τους, η μορφολογία τους, καθώς και η διαφοροποίηση της έντασης του οπισθοσκεδαζόμενου ακουστικού σήματος καταγραφής τους, όπως και η ανάλυση του υποστρώματος των ηφαιστείων ιλύος που ανήκουν στη Μεσογειακή Οροσειρά έχουν αναφερθεί σε αρκετές επιστημονικές δημοσιεύσεις από το 1981 μέχρι σήμερα. Είναι μέχρι σήμερα οι μοναδικές ιζηματοδομές του πυθμένα στις οποίες έχει αναφερθεί η ύπαρξη υδριτών μεθανίου. To κύριο ερευνητικό πλέον ερώτημα έγκειται στη συσχέτιση του μηχανισμού της δημιουργίας υδριτών με την ύπαρξη και δημιουργία ηφαιστείων ιλύος (ή ακόμα γενικότερα ψυχρών αεραγωγών - cold seeps). Η έρευνα συνεχίζεται για τους υδρίτες μεθανίου σε επίπεδο εύρεσης πιθανών κοιτασμάτων. Μέχρι σήμερα κοιτάσματα έχουν βρεθεί νοτίως της Κρήτης και στην περιοχή του Καστελόριζου [13].
     Ωστόσο, έντονη δεν είναι μόνο η γεωδυναμική εξέλιξη στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και η γεωπολιτική ανακατάταξη συσχετισμών δυνάμεων που επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την εύρεση κοιτασμάτων υδριτών μεθανίου και άλλων συμβατικών πηγών ενέργειας άμεσης δυνατότητας εκμετάλλευσης [14]. Η ύπαρξη κοιτασμάτων στην περιοχή του Καστελόριζου είναι ένας επιπλέον λόγος απαίτησης γενναίων πολιτικών αποφάσεων και πολιτικής βούλησης για τον καθορισμό της Ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.[15]


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Οι υδρίτες μεθανίου προκαλούν πρόβλημα στην ομαλή ροή του φυσικού αερίου διαμέσου των αγωγών λόγω της παγοκρυσταλλικής τους μορφής.
2. CHARTING THE FUTURE OF METHANE HYDRATE RESEARCH IN THE UNITED STATES, Committee to Review the Activities Authorized Under the Methane Hydrate Research and Development Act of 2000, Ocean Studies Board, Board on Earth Sciences and Resources, Division on Earth and Life Studies, NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THE NATIONAL ACADEMIES, THE NATIONAL ACADEMIES PRESS, Washington, D.C. (2004)
3. Ryo Matsumoto, Hitoshi Tomaru Hailong Lu (2004). Detection and Evaluation of Gas Hydrates in the Eastern Nankai Trough by Geochemical and Geophysical Methods, Resource Geology, 54, 53-67.
4. Geological Survey of Canada; Bulletin 585, August 2005.
5. US Department of Energy: FY 2008. Methane Hydrate Program Report to Congress.
6. Η υπογράμμιση είναι του συγγραφέα. Η ποσότητα που περιγράφεται είναι τεράστια με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα και τις συμβατικές πηγές ενέργειας του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.
7. http://www.mms.gov/revaldiv/GasHydrateFiles/MMS2008-004.pdf.
8. http://www.usgs.gov/fs/2008/3073/pdf/FS08-3073_508.pdf.
9. US Gas Hydrates Find Has Worldwide Implications, June 2009, by Phaedra Friend http://www.rigzone.com/news/ article. asp?a_id=77157.
10. http://www.energy.gov/news/6143.htm.
11. Σχόλιο της ιστοσελίδας http://chinatibet.people.com. cn/6773590.html.
12. Βλέπε και: Leite and Mascle, 1982, O. Leite and J. Mascle, Geological structures on the South Cretan continental margin and Hellenic Trench (Eastern Mediterranean), Mar. Geol. 49
(1982), pp. 199-223.
13. V. Lykousis, S. Alexandri, J. Woodside, G. de Lange, A. Dahlmann, C. Perissoratis, K. Heeschen, Chr. Ioakim, D.Sakellariou, P. Nomikou, G. Rousakis, D. Casas, D. Ballas, G. Ercilla. Mud volcanoes and gas hydrates in the Anaximander mountains (Eastern Mediterranean Sea) Marine and Petroleum Geology, Volume 26, Issue 6, June 2009, pp. 854-872.
14. Βλ. Σγούρος – Μάζης, Γεωπολιτική της Ενέργειας στο Σύμπλοκο Καστελορίζου - Κύπρου - Μέσης Ανατολής. (Βάσει των υφισταμένων γεωφυσικών και γεωλογικών ενδείξεων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων), στο ίδιο τεύχος.
15. Υπενθυμίζουμε εδώ ότι Ελλάδα και Τουρκία έχουν υπογράψει το Πρωτόκολλο της Βέρνης (1976) που δεν έχει καταγγελθεί από την ελληνική πλευρά, ενώ η ισχύς του έχει λήξει. Οι συγγραφείς θεωρούν πως η επίλυση του ζητήματος γίνεται μόνο με την εφαρμογή της έννοιας της ΑΟΖ όπως αυτή περιλαμβάνεται στα άρθρα 55 έως 75 του ΔτΘ, εφόσον ο καθορισμός της υφαλοκρηπίδας μέσω της φυσιογραφίας των νησιών είναι αδύνατο να στοιχειοθετηθεί με τρόπο αποδεκτό και από την τουρκική πλευρά.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...