ECJbX0hoe8zCbGavCmHBCWTX36c

Φίλες και φίλοι,

Σας καλωσορίζω στην προσωπική μου ιστοσελίδα «Περί Αλός» (Αλς = αρχ. ελληνικά = η θάλασσα).
Εδώ θα βρείτε σκέψεις και μελέτες για τις ένδοξες στιγμές της ιστορίας που γράφτηκε στις θάλασσες, μέσα από τις οποίες καθορίστηκε η μορφή του σύγχρονου κόσμου. Κάθε εβδομάδα, νέες, ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις θα σας κρατούν συντροφιά.

Επιβιβαστείτε ν’ απολαύσουμε παρέα το ταξίδι…


Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου
Συγγραφεύς - Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας




Κυριακή 29 Δεκεμβρίου 2019

Ευετηρία 2020 και ο Γερο χρόνος σε τρείς παλιές καρτ ποστάλ


Ευετηρία 2020 και ο Γερο χρόνος σε τρεις παλιές καρτ ποστάλ 

Ο Γέρο-χρόνος με μια ανθρωπόμορφη απεικόνιση για το έτος που φεύγει και υποδέχεται το νέο (Father time), αποτελεί απαράδοση σε πολλές χώρες. Το Περί Αλός βρήκε παλιές κάρτ ποστάλ με το Γέρο-χρόνο, τον ηλικιωμένο γενειοφόρο άνδρα, οι οποίες τυπώθηκαν περί το 1920 στη Γερμανία (Series No. 303) και δείχνουν το περασμα του χρόνου στη θάλασσα. 


Στην πρώτη εικονίζεται ο Γέρο-χρόνος με το φανάρι να συναντά ένα ιστιοφόρο πλοίο, στη δεύτερη ένα κρουαζιερόπλοιο ενώ στην τρίτη ένα αερόπλοιο! 


Και στις τρείς καρτ-ποστάλ το ρολόι δείχνει μεσάνυχτα. Φεύγει ο παλιός ο χρόνος, έρχεται ο Νέος.
Ευχόμαστε να είναι πλήρης κάθε αγαθού για όλους σας. Να τον υποδεχθείτε γεμάτοι υγεία, αγάπη και φως!
Και, όπως κάθε χρόνο συνηθίζουμε στο Περί Αλός, ευχόμαστε
Εὐετηρία

Εὐετηρία (εὖ + ἔτος) = καλόν έτος, καλή εποχή, καλή χρονιά, καλή συγκομιδή.
(Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Ιωάννου Σταματάκου, Βιβλιοπρομηθευτική 1999).






Τρίτη 3 Δεκεμβρίου 2019

EΝΑ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ ΣΤΟ …ΧΟΛΟΜΩΝΤΑ!


EΝΑ ΥΠΟΒΡΥΧΙΟ ΣΤΟ …ΧΟΛΟΜΩΝΤΑ!
Περί Αλός
Δρ. Παρμενίωνος Ι. Παπαθανασίου*,
Υποστράτηγου Υγειονομικού ε.α.,
Αντιπροέδρου της ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ [ΕΜΕΙΣ].

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ναυτική Επιθεώρηση
Αθήνα, ΥΙΝ/ΓΕΝ. Τεύχος 566, Σεπ.-Νοέ. 2008, σσ. 23-25.
Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση της ΥΙΝ.
Όρα επίσης ΕΜΕΙΣ https://www.emeis.org.gr/index.php

Βουνό Χολομώντας
ΦΩΤΟ: Anna
https://www.flickr.com/photos/9426538@N07/

Το χιόνι έξω πέφτει πυκνό, στο ορεινό χωριό Βάβδος στους πρόποδες του Χολομώντα της Χαλκιδικής, είμαστε στο τέλος Δεκεμβρίου 1940 και το κρύο είναι πάντοτε τσουχτερό στα 850μ που είναι χτισμένο το μικρό χωριό, πριν από αιώνες, για να αποφεύγει τις τούρκικες επιδρομές και να ζει ελεύθερα….
Σ’ ένα χαμηλό σπίτι που αποτελεί τα «Γραφεία της Κοινότητας» όπως τα ονομάζανε ΤΟΤΕ, του ορεινού και απομονωμένου αυτού χωριού και σ’ ένα χαμηλοτάβανο δωμάτιο, το οποίο θερμαίνεται αλλά και… καπνίζεται ταυτόχρονα από μια σόμπα με ξύλα, μερικοί άντρες μεγάλης ηλικίας και μικρά παιδιά «ακούνε τις ειδήσεις» όπως λέγανε ΤΟΤΕ, από το μοναδικό ραδιόφωνο του χωριού, το οποίο «δουλεύει με μπαταρίες αυτοκινήτων» και με μεγάλη προσοχή μόνο για τα δελτία ειδήσεων, διότι… άλλες μπαταρίες δεν υπάρχουν…
Οι γυναίκες του χωριού είναι στα σπίτια τους και οι νέοι άνδρες «είναι όλοι στον πόλεμο»! Έχουν επιστρατευτεί και είναι στο μέτωπο, χωρίς κανένας να γνωρίζει πού είναι ακριβώς και με τι ασχολούνται, απλά όμως όλοι γνωρίζουν ότι.. «είναι στον πόλεμο για την πατρίδα»!!
Η φωνή του ομιλητή στο ραδιόφωνο μόλις ακούγεται μια και η απόδοσή του είναι πολύ μικρή ενώ γύρω-γύρω βασιλεύει απόλυτη σιωπή. Η αγωνία στα πρόσωπα όλων των ακροατών είναι φανερή διότι πλησιάζει η ώρα που θα μεταδοθεί το γνωστό «Aνακοινωθέν του Γενικού Επιτελείου» το οποίο κάθε μέρα όλοι περιμένουν σαν το μάννα από τον ουρανό! Η μεγάλη στιγμή έρχεται και αρχίζει η μετάδοση του επίσημου ανακοινωθέντος ενώ απόλυτη και νεκρική σιωπή επικρατεί παντού… Ο ομιλητής του ραδιοφώνου προχωρεί σιγά - σιγά και κανένας δεν κουνιέται από τη θέση του αλλά όλοι προσέχουν τα λόγια.
Δεν φαίνεται να υπάρχουν τίποτα ιδιαίτερα νέα και η σιωπή των ακροατών είναι απόλυτη… Ξαφνικά όμως ακούγεται η ομιλητής του ραδιοφώνου να λέει … «το Βασιλικό Πολεμικό πλοίο υποβρύχιο Παπανικολής με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Μίλτωνα Ιατρίδη»… ένα αίσθημα αγωνίας απλώνεται και μια φωνή βαθιάς απογοήτευσης ακούεται, από το σιωπηλό ακροατήριο… «μας το βούλιαξαν οι άτιμοι»!! πριν όμως να καταλάβουν καλά περί τίνος πρόκειται οι ορεσίβιοι εκείνοι υπερήλικες που ασφαλώς δεν είχαν αντικρίσει ποτέ στη ζωή τους υποβρύχιο ή ακόμη και θάλασσα από κοντά, με τα ανήλικα παιδιά που είναι γύρω - γύρω στο ραδιόφωνο, ακούνε τη θαυματουργή φράση του ραδιοφωνικού ομιλητή …«ετορπίλλισε και εβύθισε τρία εχθρικά μεταγωγικά που μετέφεραν ενισχύσεις στους Ιταλούς της Αλβανίας…»
Αμέσως μια δυνατή κραυγή ακούγεται από όλους ….ΕΤΟΡΠΙΛΛΙΣΕ ΚΑΙ ΕΒΥΘΙΣΕ!!! όλοι αυτόματα εγκαταλείπουν τη θαλπωρή της ζεστής αίθουσας και βγαίνουν έξω στην πλατεία με τις κραυγές ΕΤΟΡΠΙΛΛΙΣΕ, ΕΤΟΡΠΙΛΛΙΣΕ ΚΑΙ ΕΒΥΘΙΣΕ, ΕΒΥΘΙΣΕ, ενώ το χιόνι πέφτει πάντοτε πυκνό και γύρω-γύρω είναι όλα παγωμένα!!
Σε λίγο όλοι οι κάτοικοι του ορεινού χωριού, υπερήλικες, γυναίκες, παιδιά, αυθόρμητα και χωρίς καμιά πρόσκληση είναι μαζεμένοι την πλατεία, χοροπηδούν και φωνάζουν δυνατά κάτω από το χιόνι που πέφτει συνέχεια, ΕΤΟΡΠΙΛΛΙΣΕ, ΕΤΟΡΠΙΛΛΙΣΕ ΕΝΩ ΣΧΕΔΟΝ ΑΥΤΟΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙ κατευθύνονται στην εκκλησία της Παναγιάς όπου ο παπάς ήδη φορούσε τα άμφιά του και ετοιμάζονταν για την δοξολογία…
Στο μεταξύ είχαν μαζευτεί μέσα στην παλιά εκκλησία όλοι σχεδόν… Η χαρά όμως ήταν πολύ μεγάλη και δεν μπορούσε να περιοριστεί μόνο στην δοξολογία, κάποιος κάτοικος είχε την πρωτοβουλία να προσκαλέσει και έναν απόστρατο γέρο συνταγματάρχη με το χαρακτηριστικό μουστάκι της εποχής, ο οποίος μάλιστα είχε δύο παιδιά του έφεδρους αξιωματικούς στο μέτωπο, για να βγάλει τον πανηγυρικό της ένδοξης εκείνης μέρας που ο «Παπανικολής ετορπίλλισε και εβύθισε» τα εχθρικά πλοία έξω από τις ακτές της Αλβανίας! Ο παλιός συνταγματάρχης που ήταν και αυτός παλαιός πολεμιστής και τραυματίας της Μικράς Ασίας, γεμάτος αγάπη για την Ελλάδα και τα παιδιά της που αγωνίζονταντον τίμιο αγώνα της «υπεράσπισης του πατρίου εδάφους»όπως έλεγε και ξαναέλεγε στο λόγο του, ζωντάνευε τη χαρά και τη συγκίνηση των απλών χωρικών του ορεινού εκείνου χωριού στους πρόποδες του Χολομώντα της Χαλκιδικής οι οποίοι πανηγύριζαν τόσο έντονα και αυθόρμητα το κατόρθωμα του Πολεμικού μας Ναυτικού στα νερά της Αδριατικής.
Έτσι γιόρταζαν οι άνθρωποι του καιρού εκείνου τον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας …

* από τους μικρούς ακροατές μέσα στο «κοινοτικό κατάστημα» ΤΟΤΕ, με πατέρα στο μέτωπο και μάρτυς του γεγονότος που μένει πάντοτε ζωντανό στη μνήμη του...


Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 2019

Η Μεταφορά του Χρυσού της Τραπέζης της Ελλάδος από την Αθήνα στην Νότια Αφρική το 1941


Η Μεταφορά του Χρυσού της Τραπέζης της Ελλάδος από την Αθήνα στην Νότια Αφρική το 1941
Περί Αλός
Υποπλοίαρχος (Ο) Παναγιώτης Γέροντας ΠΝ
 Αρχικελευστής (ΔΙΑΧ) Νεκταρία Δεσποτοπούλου
                    
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ,
Αθήνα, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού (ΥΙΝ),  τεύχος  604
(ΙΟΥΝ-ΑΥΓ 2018), σελ. 52. Αναδημοσίευση στο Περί Αλός
με την έγκριση της ΥΙΝ.
HMS Salvia  
ΦΩΤΟ: Imperial War Museum © IWM (FL 18637)
https://www.iwm.org.uk/  

Πρόλογος

Το παρόν πόνημα έχει ως στόχο να εκθέσει την διαδρομή του χρυσού της Τράπεζας της Ελλάδος από την Αθήνα στην Νότια Αφρική τους πρώτους μήνες του 1941 εν αναμονή και κατά την διάρκεια της γερμανικής επίθεσης[1]. Η Ελλάδα στις αρχές του 1941 είχε μόλις κερδίσει τον πόλεμο κατά των Ιταλών αλλά ήταν σχεδόν βέβαιη η γερμανική εισβολή ιδίως μετά τον θάνατο του Ιωάννη Μεταξά στις 29 Ιανουαρίου του 1941. Ο Ιωάννης Μεταξάς πίστευε βαθιά ότι η Ελλάδα έπρεπε να ακολουθήσει ως ναυτική χώρα την Μ. Βρετανία. Οι απόψεις του μάλιστα αυτές εκφράζονται με σαφήνεια σε συνεδρίαση του Ανωτάτου Ναυτικού Συμβουλίου, το φθινόπωρο του 1936 [2]. Μετά την ήττα των Ιταλών ξεκινά ένα διπλωματικό παιχνίδι, κατά το οποίο ο Έλληνας Πρωθυπουργός πίστευε ότι μπορούσε να βγάλει την χώρα από την εμπόλεμη κατάσταση.
            Στις 17 Δεκεμβρίου του 1940 ο πρέσβης της Ελλάδος στην Μαδρίτη Περικλής Αργυρόπουλος, ο κάποτε Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού στους Βαλκανικούς Πολέμους, συνάντησε στην Μαδρίτη τον εκεί πρέσβη της Ουγγαρίας Στρατηγό Ρούντολφ Αντόρκα (Rudolf Andorka), ο οποίος του έδωσε σχέδιο κατάπαυσης του πυρός από την Γερμανία. Η μοναδική απαίτηση εκ μέρους των Γερμανών ήταν η έξοδος όλων των βρετανικών δυνάμεων από την χώρα και η συνακόλουθη πλήρης ουδετερότητα. Η ελληνική πλευρά ζήτησε ένα μήνα για να δώσει την απάντησή της. Οι Βρετανοί από την πλευρά τους δεν επιθυμούσαν ούτε να εκκενώσουν την χώρα από τα ένοπλα τμήματά τους, ούτε όμως και να αποστείλουν σημαντικές ενισχύσεις με στόχο να υπάρξει έστω μία πιθανότητα επικράτησης σε περίπτωση γερμανικής εισβολής. Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο Ιωάννης Μεταξάς πεθαίνει.
            Η γερμανική εισβολή [3] τελικά πραγματοποιείται στις 6 Απριλίου του 1941. Ήδη από τον Μάρτιο του 1941 ο Ανώτερος Ναυτικός Διοικητής του Βορειοδυτικού Αιγαίου Πλοίαρχος Χριστόφορος Κονιάλης[4] είχε ενημερωθεί με απόρρητες διαταγές για τις ενδεδειγμένες αντιδράσεις για την αποχώρηση του Στρατού από τον Βορρά προς τον Νότο και την μεταφορά ή καταστροφή του πολεμικού υλικού. Με το ίδιο σκεπτικό, αποφασίστηκε και πραγματοποιήθηκε η μεταφορά του χρυσού της Τραπέζης της Ελλάδος και μάλιστα ένα μήνα πριν, τον Φεβρουάριο…


Το αντιτορπιλικό "Βασίλισσα Όλγα"  ΦΩΤΟ: Αρχείο Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού.


Η σταδιακή μεταφορά του Ελληνικού χρυσού από την Αθήνα στην Πρετόρια

Μόλις έγινε φανερή η πρόθεση της Γερμανίας να εισβάλει στην Ελλάδα, ελήφθη η απόφαση της μεταφοράς του αποθέματος χρυσού της Τράπεζας της Ελλάδας. Αφηγείται ο Υποδιοικητής της Τράπεζας Γεώργιος Μαντζαβίνος:

«..Προεκρίθη η Κρήτη, το Υποκατάστημά μας Ηρακλείου, όπου είχομεν αρκετά ασφαλή χρηματοκιβώτια. Ο χρυσός, - ο οποίος ανήρχετο εις ουγγιάς καθαρού καθ’ υπολογισμόν βάρους 610.796 και 431/οοο – έπρεπε πρώτον να τοποθετηθεί σε ασφαλή κιβώτια. Όταν έγινε αυτή η προπαρασκευαστική εργασία, την οποίαν μόνον τρεις ή τέσσαρες εγνώριζον εις την Τράπεζαν, παρεκλήθη το Ναυτικόν Επιτελείον, το οποίον έθεσε εις την διάθεσίν μας δύο αντιτορπιλλικά, τον «Βασιλέα Γεώργιον» και την «Βασίλισσαν Όλγαν», τα οποία μετέφερον τον χρυσόν εις το Ηράκλειον. Η μεταφορά έγινε κατά τας αρχάς Φεβρουαρίου 1941, ενθυμούμαι ότι ήτο Καθαρά Δευτέρα». [5]

Στα αρχεία της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού καταγράφεται ότι:

«Κατά τας αρχάς Μαρτίου του 1941 απεφασίσθη παρά της Ελληνικής Κυβερνήσεως η μεταφορά του εις χρυσόν και συνάλλαγμα καλύμματος της Τραπέζης της Ελλάδος εις τα Χανιά της Κρήτης […] Εχρησιμοποιήθηκαν δε δια αυτήν τα δύο ισχυροτέρα των αντιτορπιλλικών μας το «Β. Γεώργιος» και η «Β. Όλγα», τα οποία παραλαβόντα τα προς μεταφορά κιβώτια εις Ελευσίνα τας τελευταίας απογευματινάς ώρας της 3/3, απέπλευσαν ευθύς αμέσως με μεγάλη ταχύτητα. Εις Σούδαν κατέπλευσαν την 0230 της 4/3. Αφού δε απεβίβασαν κατά την διάρκειαν της νυκτός […] απέπλευσαν αυθημερόν την 7η πρωινήν ώραν δια Ναύσταθμον, όπου επανέπλευσαν και πάλιν, περί την 2αν απογευματινήν ώραν.»

Καθώς φαίνεται στα αρχεία του Ναυτικού υπάρχει μία σύγχυση. Αν και οι έντονες λεπτομέρειες δείχνουν μια διάθεση ακρίβειας στις πληροφορίες, εν τούτοις πρέπει να συγχέονται τρία διαφορετικά γεγονότα. Το ένα ήταν η μεταφορά του χρυσού, το δεύτερο η μεταφορά της Διοίκησης της Τράπεζας στην Σούδα και το τρίτο η μεταφορά της Διοίκησης από την Σούδα στα Χανιά.
            Στις 22 Απριλίου του 1941, δυο μήνες μετά την μεταφορά του χρυσού στο Ηράκλειο της Κρήτης, ο Διοικητής της Τράπεζας Κυριάκος Βαρβαρέσος με τον Υποδιοικητή Γεώργιο Μαντζαβίνο, κατευθύνονται στον όρμο Μεγάρων και επιβιβάζονται στο «Βασίλισσα Όλγα»[6], το ίδιο πλοίο που μαζί με το «Βασιλεύς Γεώργιος» είχε παραλάβει τον χρυσό της Τράπεζας. Το ελληνικό πολεμικό καταπλέει στην Σούδα στις 23 Απριλίου 1941 μέσα σε άγριους βομβαρδισμούς από γερμανικά αεροσκάφη [7]. Την αποστολή ακολούθησαν και τρία ανώτερα στελέχη της Τράπεζας, οι: Αριστείδης Λαζαρίδης, Μίνως Λεβής και Σωκράτης Κοσμίδης [8]. Η «έξοδος» των ανωτέρων στελεχών ήταν επίσης επεισοδιακή. Είχαν μεταβεί στον Μαραθώνα αλλά το επίτακτο πλοίο που επρόκειτο να τους παραλάβει, βυθίστηκε από τα γερμανικά στούκας. Επέστρεψαν λοιπόν στην Αθήνα καταφέρνοντας να φύγουν τελικά από τον Πειραιά με ένα οπλιταγωγό το ίδιο βράδυ. Η αποχώρηση της Διοίκησης αναγράφεται και στα πρακτικά της 8ης Συνεδρίας του Γενικού Συμβουλίου της Τράπεζας[9]. Στην συνέχεια τα στελέχη μεταφέρθηκαν από την Σούδα στα Χανιά, όπου τα γερμανικά αεροσκάφη εκτελούσαν αεροπορικές επιδρομές δύο και τρεις φορές την ημέρα.


Τα βρετανικά πλοία HMS Lanner και HMS Salvia δέχονται
σφοδρό γερμανικό αεροπορικό βομβαρδισμό στην Σούδα το 1941.
Ελαιογραφία του Lt-Cd Rowland John Robb Langmaid.
ΠΗΓΗ: Royal Museums Greenwich.

            Ακολούθως ο χρυσός μεταφέρθηκε από το Υποκατάστημα Ηρακλείου στον λιμένα Ηρακλείου και από εκεί με την βρετανική κορβέτα HMS Salvia[10] στην Σούδα. Η μεταφορά έγινε υπό σφοδρό γερμανικό αεροπορικό βομβαρδισμό, ενώ το βρετανικό πλοίο κατέρριψε δύο αεροσκάφη. Από εκεί και πέρα τα κιβώτια χρυσού έπρεπε να μεταφορτωθούν στο πλοίο που είχε διαθέσει ο Άγγλος Ναύαρχος της Μεσογείου Sir Andrew Browne Cunningham, το καταδρομικό HMS Dido. Ήταν ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα [11].
            Περιγράφει ο Γεώργιος Μαντζαβίνος:

«Πλάϊ εις την «Διδώ», που τα πυροβόλα της διαρκώς έβαλλον, ήρχισε βληθέν να καίεται ένα Δανικόν πλοίον Όλη αυτή η εργασία εγίνετο με απιστεύτως νευρικόν ρυθμόν, διότι ο Άγγλος Κυβερνήτης, φοβούμενος δια το πλοίον του, εβιάζετο να το θέση εις κίνησιν, και υπήρχε κίνδυνος ένα μέρος του πολύτιμου φορτίου, καθώς μετεφορτώνετο, να πέση εις την θάλασσαν. Ευτυχώς η μεταφορά έγινε εις τα κύτη του «Διδώ» χωρίς καμμίαν ζημίαν. Μόνο ένα κιβώτιον, ενώ μετεφέρετο εις το κύτος του καταδρομικού, έσπασε και το κύτος εγέμισε από χρυσάς λίρας. Αυτό ανησύχησε πολύ τον Άγγλον Κυβερνήτην και διέταξε ένα συνεργείο ναυτών, ενώ το «Διδώ» έπλεε προς Αλεξάνδρειαν, να μαζέψη τας χρυσάς λίρας. Όλαι αι χρυσαί λίραι του κιβωτίου που είχαν σκορπίσει, ευρέθησαν. Εκτός μιάς.»[12]

            Τα κιβώτια με το χρυσό μεταφέρθηκαν τελικά στην Αίγυπτο και αποθηκεύτηκαν προσωρινά στο Υποκατάστημα της Εθνικής Τραπέζης της Αλεξάνδρειας, ενώ και η Διοίκηση της Τράπεζας εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια. Στην συνέχεια το Κεντρικό Κατάστημα της Τράπεζας της Ελλάδος μεταφέρθηκε στο Κάιρο, ενώ σε συνεννόηση με τους Συμμάχους κανονίστηκαν τα της μεταφοράς του χρυσού μέσω του Σουέζ στην Πρετόρια της Νότιας Αφρικής. Φορτώθηκαν σε φορτηγά αυτοκίνητα και με την συνοδεία τανκς μεταφέρθηκαν μέσω της ερήμου στο Σουέζ.  Στην συνέχεια επίτακτο εμπορικό πλοίο  τα μετέφερε στο Ντέρμπαν (Durban) της Νότιας Αφρικής. Στο πλοίο αυτό επέβη και ο ανώτερος υπάλληλος Αριστείδης Λαζαρίδης [13].
            Εκεί φορτώθηκε σε ειδική αμαξοστοιχία, την οποία έθεσε στη διάθεση της Διοίκησης της Τράπεζας ο Στρατάρχης Σματς (Jan Christiaan Smuts) [14]. Με τη συνοδεία πάντοτε του διευθυντού Αριστείδη Λαζαρίδη ο χρυσός μεταφέρθηκε στο Γκερμιστόν (Germiston) της Ν. Αφρικής, όπου και ελέγχθηκε.
            Εκεί πραγματοποιήθηκε νέα τήξη του χρυσού [15], η οποία εκτελέστηκε υπό την επίβλεψη της South African Reserve Bank, εκδοτικής τράπεζας της Ν. Αφρικής, στο Τζέρμιστον της Ν. Αφρικής. Προέκυψε χρυσός της κεκανονισμένης καθαρότητας βάρους 608.350 ουγγιών. Ο χρυσός αυτός σε ράβδους μεταφέρθηκε στην Πρετόρια, όπου και εναποτέθηκε για φύλαξη στα θησαυροφυλάκια της South African Reserve Bank. Τα έξοδα της μεταφοράς και της ανάτηξης του χρυσού ήταν ελάχιστα, γιατί, λόγω των ειδικών μέτρων ασφαλείας που είχαν ληφθεί, δεν πληρώθηκαν ασφάλιστρα, τα οποία θα ανέρχονταν, σύμφωνα με τους μετριότερους υπολογισμούς, σε 500.000 λίρες [16]. Κατόπιν η Διοίκηση της Τράπεζας από την Πρετόρια μετακινήθηκε στο Λονδίνο. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα από τις καταληφθείσες, που ο χρυσός της μεταφέρθηκε εξ ολοκλήρου στο εξωτερικό, γλυτώνοντας την γερμανική αρπαγή.


Πρακτικά Γενικού Συμβουλίου της Τραπέζης της Ελλάδος, στο οποίο αναγράφεται ότι ο
Διοικητής της Τραπέζης Κυριάκος Βαρβαρέσος και ο Υποδιοικητής Γεώργιος Μαντζαβίνος
ακολούθησαν την ελληνική Κυβέρνηση στην Μέση Ανατολή
(ιστ. αρχείο της Τραπέζης της Ελλάδος).


Επίλογος

            Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το Πολεμικό Ναυτικό αναλάμβανε  πολυποίκιλες αποστολές. Κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο και τις πρώτες ημέρες της γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα, τα πολεμικά πλοία κάτω από τον συντονισμό των Ναυτικών Διοικήσεων εκτελούσαν μεταφορές εφοδίων, πολεμοφοδίων και στρατιωτών στο μέτωπο, αλλά παράλληλα εξυπηρετούσαν και τις γενικότερες εθνικές ανάγκες. Στο παραπάνω πλαίσιο εντάσσεται και η μεταφορά του χρυσού της Τραπέζας της Ελλάδος, για διάσωση στο εξωτερικό .
            Τον Απρίλιο του 1941 σε μία καταρρέουσα Ελλάδα λόγω της γερμανικής εισβολής, το Πολεμικό Ναυτικό παραμένει οργανωμένο και μεταναστεύει στην Μέση Ανατολή πραγματοποιώντας έναν συλλογικό άθλο που συνδέει την σύγχρονη ιστορία του Όπλου με την αρχαία ελληνική παράδοση. Η ηγεσία και το προσωπικό του Ναυτικού ως νέοι Αθηναίοι, αν και έχαναν την πατρίδα τους, συνέχισαν τον αγώνα για την σωτηρία της. Πολύ γρήγορα με την δράση το Πολεμικό ναυτικό, εκτός του ότι απέσπασε τα διθυραμβικά σχόλια των Συμμάχων, έγινε ένα πολύτιμο εργαλείο για την ελληνική κυβέρνηση, με αποτέλεσμα η Ελλάδα να συγκαταλέγεται στις νικήτριες δυνάμεις, όχι μόνο ηθικά ή συμβολικά, αλλά πραγματικά. Η Ελλάδα ακόμη και στην εξορία συνέχισε να υπάρχει, πολιτικά και στρατιωτικά. Σε αυτό βοήθησε και η διάσωση της Τράπεζας της Ελλάδος η οποία χρηματοδοτούσε τις ανάγκες της Δημόσιας Διοίκησης, τον εκσυγχρονισμό των Ενόπλων Δυνάμεων, τις αποστολές βοήθειας στην λιμοκτονούσα κατεχόμενη Χώρα, ενώ οι ιθύνοντες της συμμετείχαν σε όλες τις διεθνείς συσκέψεις που διαμόρφωσαν το μεταπολεμικό οικονομικό κλίμα [17].

Σημειώσεις
[1] Χρησιμοποιήθηκαν τα αρχεία της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού, της Εθνικής Τραπέζης καθώς και αυτά της Τράπεζας της Ελλάδος. Παράλληλα σημαντικές πληροφορίες αντλήθηκαν και από τα βιβλία «Κυριάκος Βαρβαρέσος. Η βιογραφία ως οικονομική ιστορία» του Ανδρέα Κακριδή (εκδ. Τράπεζα της Ελλάδος 2017), «Κερδώα Αθηνά. Χρονικό της Τραπέζης της Ελλάδος 1928 – 2003» (εκδ Ποταμός 2004) το «Χρονικόν της Τραπέζης της Ελλάδος. Ιστορία της Εικοσαπενταετίας 1928 – 1952»του Ηλία Βενέζη (Αθήνα, 1955) καθώς και το «Τα Πρώτα Πενήντα Χρόνια της Τραπέζης της Ελλάδος» (εκδ Τράπεζα της Ελλάδος 1978).
[2] Ο Ιωάννης Μεταξάς σε αυτό το Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο τόνισε τα κάτωθι: Αυτὸ που θα σας εἴπω δὲν θα τὸ ἀνακοινώσετε σε κανέναν. Προβλέπω πόλεμον μεταξύ τοῦ Ἀγγλικοῦ καὶ τοῦ Γερμανικοῦ συγκροτήματος. Πόλεμον πολύ χειρότερον ἀπὸ τὸν προηγούμενον. Εἰς τὸν πόλεμον αὐτόν θα κάνω ὅ,τι μπορῶ διὰ να μὴν ἐμπλακῃ ἡ Ἑλλάς, ἀλλά τοῦτο δὲν θα εἶναι δυνατόν. Εῑναι περιττὸν να σας εἴπω, ὅτι ἡ θέσις μας στην σύρραξιν αὐτήν θα εἶναι παρὰ τὸ πλευρόν τῆς Ἀγγλίας. Ἐπαναλαμβάνω καὶ πάλιν: τὸ τελευταῖο αὐτό να μην ἐξέλθῃ τῆς αἰθούσης ταύτης• Φωκάς (1953), τόμ. Α΄, σελ 10. Κατά το θέρος  του 1940, κατά την κρισιμότερη δηλαδή φάση του πολέμου, όταν η Αγγλία μετά το δράμα της Δουγκέρκης διέτρεχε άμεσο κίνδυνο, ο Ιωάννης Μεταξάς είπε στον ναύαρχο Σακελλαρίου: Εἶμαι ἀπολύτως σύμφωνος μαζί σου  και σού τονίζω και ἐγώ ἐπισήμως, διὰ νὰ μπορέσῃς να ἐμψυχώσῃς με αὐτὴν τὴν ἰδέαν ὅλους τοὺς δίπλα σου, ὅτι ἡ θέσις μας εἶναι να μένωμε σταθερῶς παρὰ τὸ πλευρόν τῆς Ἀγγλίας∙ παρὰ τὰ γνωστά ἐλαττώματά των, παρὰ τὰς ὀχλήσεις, που μάς κάνουν διὰ τὰς χρηματικάς μαζὶ των διαφοράς μας, μόνον με τὴν Ἀγγλίαν ἐμείς τὰ μικρά κράτη μποροῦμε να εὐημερήσωμε, ἔστω καὶ ἄν καμμιά φορά μὰς πετούν στὸν δρόμο. Με τους Γερμανούς κανένας λαός δεν μπορεῖ να ζήσῃ∙ εἴτε ὡς σύμμαχοι, εἴτε ὡς ἐχθροί, ἄν πέσωμε στα χέρια τοὺς, θα μάς γδύσουν, θα μάς κλωτσήσουν καὶ οὔτε ἀναπνοή δεν θὰ μάς ἀφίσουμε να πάρουμε. Συνεπῶς, ὄχι μόνο θα μείνωμε σταθερῶς με τοὺς Ἄγγλους, ἀλλὰ πρέπει να κάνουμε κάθε δυνατή προσπάθεια, διὰ να χωνέψουν καὶ αὐτοί καλά ὅτι ἐμείς θα σταθοῦμε μέχρι τέλους εἰς τὸ πλευρόν των, ὁποιαδήποτε καὶ ἄν εἶναι ἡ ἔκβασις τοῦ πολέμου, βλ. ό.π.,σελ 10 και Σακελλαρίου (1945), σελ 24.
[3] Είναι ίσως ενδεικτικά τα λόγια του πρίγκηπα Ερμπάχ, πρεσβευτή της Γερμανίας στην Ελλάδα, στον Έλληνα Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κορυζή ότι ο πόλεμος δεν στρεφόταν εναντίον της Ελλάδας αλλά της Μ. Βρετανίας, η οποία είχε αποστείλει στρατιωτικά τμήματα στην Ελλάδα.
[4] Ημερολόγιο Πολέμου ΓΕΝ
[5] Βενέζης, Η. (1955) σελ 243 Έκθεσις Διοικητού Τραπέζης της Ελλάδος Γεωργίου Μαντζαβίνου σελ 11 – 13. Bregianni, C. (2013). Κακριδής Α. (2017) σελ 162 – 168. Στο ίδιο θησαυροφυλάκιο μεταφέρθηκαν 16 κιβώτια με χρυσά και αργυρά νομίσματα και τιμαλφή που είχε στην κατοχή της η Εθνική Τράπεζα (Βενέζης σελ 243, ιστορικό αρχείο Εθνικής Τράπεζας).
Ο Επαμεινώνδας Καββαδίας.
Αρχηγός του Στόλου μέχρι το
1943. ΦΩΤΟ:  Αρχείο Υπηρεσίας
Ιστορίας Ναυτικού.

[6] Στην έκθεση του ο Αρχηγός Στόλου Υποναύαρχος Επαμεινώνδας Καββαδίας αναφέρει: «Επανέπλευσα εις Μέγαρα άτινα εφωτίζοντο υπό τριών καιομένων εμπορικών σκαφών. Του Πλοίου (σ.σ. «Β.Όλγα») επέβησαν μέλη της Κυβερνήσεως, Ανώτεροι Κρατικοί Υπάλληλοι και ο Διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος μετά των οικογενειών των. Ολίγα λεπτά προ του μεσονυκτίου της 22ας προς την 23ην Απριλίου απέπλευσα. Προηγούντο εμού άπαντα τα εναπομείναντα υπό τας διαταγάς μου πολεμικά.» Ημερολόγιο Πολέμου ΓΕΝ
[7] Καιροφύλλας, Γ.(1983).
[8] Βενέζης, Καιροφύλλας
[9] Αρχείο Τράπεζας της Ελλάδος.
[10] Ο Βενέζης το αναφέρει εσφαλμένα ως ρυμουλκό. Πρόκειται για κορβέτα τύπου Flower.
[11] Βενέζης σελ 246, HMS Dido. The End of an Era, σελ 57 – 58.
[12] Βενέζης ο.π., HMS Dido…, ο.π.
[13] Βενέζης σελ 248
[14] Σημαντικός Νοτιαφρικανός πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης. Από το 1917 ως το 1919 συμμετείχε στο βρετανικό πολεμικό υπουργικό συμβούλιο, όπου διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ίδρυση της πολεμικής αεροπορίας, της μελλοντικής RAF. Έγινε Στρατάρχης του Βρετανικού Στρατού το 1941 και συμμετείχε στο υπουργικό συμβούλιο υπό τον Τσώρτσιλ. Υπήρξε ο μόνος άνθρωπος που υπέγραψε αμφότερες τις συνθήκες που τερμάτισαν τον Α΄ και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
[15] Επειδή ο χρυσός αποτελούνταν από διάφορα χρυσά νομίσματα, μέχρι και από ράβδους που είχαν προέλθει από τήξη χρυσών αντικειμένων στην Ελλάδα, ήταν ανάγκη να μετατραπεί σε ομοειδείς ράβδους που να περιέχουν τον καθορισμένο βαθμό καθαρότητας.
[16] Βενέζης, 248
[17] Σημαντικό καθήκον της Τράπεζας της Ελλάδος αυτήν την περίοδο ήταν και η διαχείριση του εξωτερικού συναλλάγματος. Η προσπάθειά της ήταν βασικά να διαφυλαχθεί άθικτο το απόθεμά της σε χρυσό και εξωτερικό συνάλλαγμα για να χρησιμοποιηθεί στην μεταπολεμική προσπάθεια ανορθώσεως της οικονομίας. Τον σκοπό αυτόν τον πέτυχε η Τράπεζα. Σε σύγκριση με τα καθαρά διαθέσιμα σε χρυσό και συνάλλαγμα από 37.258.650 λίρες Αγγλίας την 26η Απριλίου 1941, που αυξήθηκαν εν τω μεταξύ κατά 1.639.000 λίρες, προέκυψε την 31η Δεκεμβρίου 1944 συνολικό απόθεμα από 36.381.000 λίρες. Σημειώθηκε λοιπόν στο διάστημα της Κατοχής μείωση των διαθεσίμων κατά 2.516.000 λίρες. Ένα μέρος του ποσού αυτού αντιστοιχεί στο χρεωστικό υπόλοιπο του Ελληνικού Δημοσίου στην Τράπεζα (2.020.000 λίρες), και το υπόλοιπο κάλυψε τις ακόλουθες δαπάνες της Τράπεζας συνολικού ύψους 496.650 λιρών : α) για αξία υλικού νέων τραπεζογραμματίων (250.000), β) για αντικατάσταση με συνάλλαγμα των δραχμών των ταμείων των ελληνικών και συμμαχικών ενόπλων δυνάμεων που έφθασαν στην Μέση Ανατολή από την Ελλάδα, καθώς και των δραχμών που έφερναν μαζί τους οι πρόσφυγες από την Ελλάδα (175.000), γ) για έξοδα της τήξεως του χρυσού στην Νότιο Αφρική (20.000) και δ) για έξοδα εγκαταστάσεως και διαχειρίσεως της Τράπεζας στην τετραετία (51.650). Σε αυτό το απόθεμα θα στηριχθούν οι μεταπολεμικές προσπάθειες για νομισματική σταθεροποίηση της δραχμής και οικονομική ανάπτυξη της Χώρας πάνω στα συντρίμμια που είχε αφήσει η Κατοχή.. . Έκθεσις Διοικητού Τραπέζης της Ελλάδος Γεωργίου Μαντζαβίνου, ιστορικό αρχείο Τράπεζας της Ελλάδος.


Βιβλιογραφία

·         Βενέζης, Η. (1955). Χρονικόν της Τραπέζης της Ελλάδος, Αθήνα
·         Καιροφύλλας, Γ.(1983), «Χειμώνας 1941: επιχείρηση «μεταφορά χρυσού», Ένα τεύχος 31, σελ 104 – 106
·         Κακριδής, Α. (2017). Κυριάκος Βαρβαρέσος. Η βιογραφία ως οικονομική ιστορία, εκδ Τράπεζα της Ελλάδος: Αθήνα.
·         Bregianni, C. (2013). Stories and Myths. Greek gold transfers during the World War II and beyond.
·         Dido Association (2014). HMS Dido. The End of an Era.
·         Ημερολόγιο Πολέμου ΓΕΝ
·         Λυκογιάννης, Α. (επιμέλεια). (2004). Κερδώα Αθηνά. Χρονικό της Τραπέζης της Ελλάδος 1928 – 2003, εκδ Ποταμός: Αθήνα.
·         Σακελλαρίου, Α. (1945). Η Θέσις της Ελλάδος εις τον Δεύτερον Παγκόσμιον Πόλεμον, εκδ. Δημητράκος: Αθήνα.
·         (1978) Τα πρώτα πενήντα χρόνια της Τραπέζης της Ελλάδος, εκδ Τράπεζα της Ελλάδος: Αθήνα.
·         Φωκάς, Δ. (1953). Έκθεσις επί της Δράσεως του Β. Ναυτικού κατά τον Πόλεμον 1940 – 1944, εκδ. Ιστορικής Υπηρεσίας Β. Ναυτικού: Αθήνα.



Τετάρτη 2 Οκτωβρίου 2019

Ψάρευαν οι αρχαίοι καβούρια μετά μουσικής;


Ψάρευαν οι αρχαίοι καβούρια μετά μουσικής;
Περί Αλός

Pagurus bernardus
ΦΩΤΟ: Verheyen Stefan
https://www.flickr.com/photos/139801191@N08/albums


Τι μας λέει ο Αιλιανός (2ο-3ος αι. μ.Χ.) για τον κάβουρα «πάγουρο» ή ερημίτη κάβουρα:

[Όσοι ψαρεύουν παγούρια σκέφτηκαν να χρησιμοποιήσουν τη μουσική για δόλωμα. Τα πιάνουν, λοιπόν, με φωτίγγια (αυτό είναι το όνομα των οργάνων). Ενώ τα παγούρια  βρίσκονται κρυμμένα στις φωλιές τους, οι άντρες αρχίζουν να παίζουν. Στον ήχο των οργάνων, λες από μαγεία, τα παγούρια αναγκάζονται να βγουν από τις θαλάμες τους και ελκόμενα από την ευχαρίστηση προχωρούν και βγαίνουν από τη θάλασσα. Οι αυλητές υποχωρούν σιγά-σιγά παίζοντας, τα παγούρια τους ακολουθούν στην ξηρά και πιάνονται].

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ:
«Οἱ θηρῶντες τοὺς παγούρους ἐπ᾽ αὐτοὺς ἐμηχανήσαντο τὴν μουσικὴν δέλεαρ. φωτιγγίῳ γοῦν ῾ὄνομα δὲ ὀργάνου τοῦτὀ αἱροῦσιν αὐτούς. οἳ μὲν γὰρ ἐν τοῖς φωλεοῖς δεδύκασιν, οἳ δὲ ὑπάρχονται τοῦ μέλους. καὶ ἀκούσαντες οἱ πάγουροι πείθονται ὡς ὑπό τινος ἴυγγος προελθεῖν τῆς θαλάμης, εἶτα ὑπὸ τῆς ἡδονῆς ἑλκόμενοι προΐασι καὶ ἔξω τῆς θαλάττης, οἳ δὲ αὐλοῦντες ἐπὶ πόδα ἀναχωροῦσι. καὶ ἐκεῖνοι ἕπονται καὶ ἐπὶ τῆς γῆς ἁλίσκονται» (Αιλιανός, Περί Ζώων Ιδιότητος ΣΤ’, 31).


Pagurus bernardus
ΦΩΤΟ: Verheyen Stefan
https://www.flickr.com/photos/139801191@N08/albums
Πάγουρος: Δεκάποδο καρκινοειδές, της οικογένειας των παγουριδών η οποία περιλαμβάνει περί τα 70 είδη. Στον Ατλαντικό και στη Βόρεια θάλασσα είναι διαδεδομένος ο βερνάρδος ο ερημίτης (eupagurus bernhardus), ο οποίος ζει σε όστρακα του βούκκινου ή του τρόχου· στη Μεσόγειο είναι κοινός ο π. ο παράσιτος (pagurus arrosor), ο οποίος χρησιμοποιεί το όστρακο του στροβίλου και ο ευπάγουρος (eupagurus pridauxi), ο οποίος κρύβει την κοιλιά του στα όστρακα της πορφύρας.
ΠΗΓΗ: Περί Αλός https://perialos.blogspot.com/2019/10/blog-post_2.html
 
Pagurus bernardus
ΦΩΤΟ: Verheyen Stefan
https://www.flickr.com/photos/139801191@N08/albums
Το Περί Αλός προτείνει:
Επιστημονικά άρθρα για το είδος Pagurus bernhardus:

Metabolic consequences of shell choice in Pagurus bernhardus: do hermit crabs prefer cryptic or portable shells? Πιέσατε ΕΔΩ

Inter-sexual contests  in the hermit crab Pagurus bernhardus: females fight harder but males win more encounters. Πιέσατε ΕΔΩ


Motivation matters: cheliped extension displays in the hermit
crab, Pagurus bernhardus, are honest signals of hunger. Πιέσατε ΕΔΩ

Τρίτη 3 Σεπτεμβρίου 2019

Ίδρυση του U.S. NAVY και οι πρώτοι κανονισμοί στολών (1797 – 1802)


Ίδρυση του U.S.  NAVY και οι πρώτοι κανονισμοί στολών (1797 – 1802)
Περί Αλός
του Ηλία Μεταξά
Οικονομικού Αξιωματικού Ε.Ν.

Απόσπασμα από το υπό έκδοσιν βιβλίο του Ηλία Μεταξά,
«U.S.  NAVY» που έγραψε το 2012.  Δημοσιεύεται για πρώτη
φορά στο Περί Αλός,
με την άδεια του συγγραφέως τον οποίο κι ευχαριστώ θερμώς.

Ακολουθείται η ορθογραφία και η σύνταξη του συγγραφέως Η. Μεταξά


United States Navy uniforms 1797.
United States Navy.
Department of Naval History
Στις 02-01-1794 η Βουλή των Αντιπροσώπων εξέδωσε μίαν ιστορική απόφαση :  «Να δημιουργηθεί μία Ναυτική Δύναμη  ικανή να προστατεύσει το εμπόριο των  Ηνωμένων Πολιτειών όπως αρμόζει».
Οι αντιδράσεις ήσαν και πάλι παρόμοιες με εκείνες  σχετικώς  με την ίδρυση του Continental Navy  πριν από  19  χρόνια και επί  πλέον με νέα  επιχειρήματα. Ότι  δήθεν  το Ναυτικό θα  ενέπλεκε την Χώρα  σε  περιπέτειες στο Εξωτερικό. Θα ήταν μια αιμορραγία στα οικονομικά. Θα δυνάστευε την Χώρα με την αύξουσα γραφειοκρατία του. Θα  απειλούσε τις  Ελευθερίες  του Λαού.
Οι υποστηρικτές του Ναυτικού αντέτειναν ότι θα τους γλύτωνε τα χρήματα που θα ήσαν υποχρεωμένοι να πληρώνουν ως λύτρα στους Πειρατές διά την απελευθέρωση αιχμαλώτων και ομήρων. Θα απέφευγαν να πληρώνουν ηυξημένα ασφάλιστρα πλοίων. Το κυριώτερο, εφ’ όσον θα επιχειρούσε υπεράκτια και υπερπόντια, κατά ποίαν λογική  και τρόπο θα μπορούσε να καταντήσει  όργανο  μιάς  ενδεχομένης εσωτερικής τυραννίας  ;
Τον Μάρτιο 1794 το Κονγκρέσο πέρασε τον ‘Navy Act’ διά την ίδρυση του σημερινού U.S. Navy με διαφορά  μόνον 2 ψήφων υπέρ. Το Ναυτικό τότε διέθετε μόνον 6 Φρεγάτες. Όμως  είχε ένα πλεονέκτημα, ήταν μικρό και παρείχε καλές συνθήκες θητείας. Τα Πληρώματα του αποτελούντο όλα σχεδόν από Εθελοντές με λίγους ‘στεριανούς’. Εν αντιθέσει με το R.N., το οποίον  είχε ένα πολύ μεγάλο  ποσοστό ‘στεριανών’ στα  καράβια του.
 Ο  Πρόεδρος WASHINGTON, ως παλαιός Στρατιωτικός επίστευε ότι  η ποιότης ενός Αξιωματικού του Ναυτικού ήταν πιο σημαντική από την ποιότητα της ναυπηγήσεως των Φρεγατών. Καλοί Αξιωματικοί και κακά πλοία κάνουν ένα καλλίτερο Ναυτικό από ότι το αντίστροφο. Διά να αποφύγει ένα αλληλοκτόνο σύστημα φατριών και κλικών  το ‘War Office’ κατήρτισε μίαν Επετηρίδα με την Αρχαιότητα των Πλοιάρχων. Αυτή εβασίσθη  στην ημερομηνία που είχε λάβει έκαστος  εξ αυτών το ‘Commission’ του στον προηγούμενο Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1775-83). Ο τελευταίος και πιο χαμηλόβαθμος εξ αυτών ήταν ο Thomas TRUXTΟN ή ΤRUXTUN (1755-1822).

1897 Plate XI:
Fig. 1 - enlisted men's knife lanyard;
fig. 2 - red ribbon; and fig. 3 - cap ribbon
(U. S. S. MAINE).
ΦΩΤΟ: Naval History and Heritage Command

Κρίνεται σκόπιμο να  αναφέρουμε περισσότερα στοιχεία δι’ αυτόν. Εγεννήθη στο LONG ISLAND, μοναδικός υιός ενός Δικηγόρου που ήθελε να τον κάνει και αυτόν Δικηγόρο, αλλά το ‘έσκασε’ και μπαρκάρισε στα 12 του. Δι’ ένα διάστημα είχε ναυτολογηθεί βιαίως στο Βρετανικό R.N. όπου του προσέφεραν το  Warrant του Midshipman αλλά το απεποιήθη. Το 1798 είχε κάνει μία λαμπρά σταδιοδρομία 30 ετών και είχε γίνει ένας πλούσιος Εμποροπλοίαρχος. Κατά την Επανάσταση είχε κυβερνήσει με επιτυχία αρκετά Privateers= Koυρσάρικα. Η Κυβέρνηση ουδέποτε του είχε απονείμει επισήμως βαθμό στο Ναυτικό και ασφαλώς δεν είχε ανάγκη τον μισθό των 120 Δολλαρίων που τον πλήρωναν. Είχε δηλώσει ότι δεν τον ενδιέφερε το χρήμα. Επίσης διερωτάτο, κάποιος που εισέρχεται στην  Ναυτική Υπηρεσία το κάνει διά να συντηρηθεί ? Η δόξα και η φήμη δεν είναι σπουδαία κίνητρα ?


1897 Plate I:Fig. 1 - blue cap for chief petty officers; fig. 2
- gold emblem of eagle and fouled anchor;
fig. 3 - spiked black helmet; fig. 4 - lyre device;
fig.5 - larger lyre device; fig. 6 - blue cap for
bandsmen; and fig. 7 knitted watch cap.
ΦΩΤΟ: Naval History and Heritage Command
https://www.history.navy.mil/

Είχε σταθερές απόψεις διά την επιλογή των Lieutenants και των  Midshipmen βάσει των  ικανοτήτων τους. Έλεγε στον Υπουργό Πολέμου James  McHENRY (1753-1816) : «Εάν πρόκειται να έχουμε Ναυτικό, πρέπει να κάνουμε Αξιωματικούς διά να το διευθύνουν». Αν και προήρχετο από το Εμπορικό Ναυτικό όπου πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του, διατηρούσε κάποιες επιφυλάξεις διά τους άνδρες που  «έμαθαν τα σχοινιά» επί των Εμπορικών πλοίων. Η ζωή του Αξιωματικού στο Πολεμικό ήταν αδιάλειπτος μόχθος, προσήλωση στην λεπτομέρεια και αφοσίωση στην τελειότητα κατά την άσκηση των καθηκόντων του και στην γενική συμπεριφορά του. Η χαλαρή πειθαρχία στα Εμπορικά δεν συνηγορούσε. Κάθε Πολίτης είναι κύριος στην ιδιωτική ζωή του, αλλά όταν εισέλθει στο Ναυτικό ή στον Στρατό παύει να είναι. Υπόκειται σε αυστηρά υποταγή.   
Αν και κανένας δεν το καταλάβαινε τότε, o Truxtun μπορούσε να κάνει περισσότερα διά να δημιουργήσει τις αξίες και την ποιότητα του νέου Σώματος των Αξιωματικών, από οιονδήποτε άλλον που ευρίσκετο σε υψηλότερη θέση από αυτόν στην Επετηρίδα. Το 1799 κατά τον «Quasi War» =σχεδόν πόλεμο, εναντίον των  Γάλλων είχε νέες επιτυχίες. Το 1802 του ανέθεσαν την Διοίκηση της Μοίρας της Μεσογείου με 4 Φρεγάτες, διά να κτυπήσει τους Βερβερίνους Πειρατές. Όμως  διεφώνησε με το Υπουργείο γι’ αυτόν που του  έδωσαν ως Κυβερνήτη της  Φρεγάτας στην  οποίαν επέβαινε ο ίδιος και  παραιτήθη.           

Ο    ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ    ΣΤΟΛΩΝ   ΤΟΥ   1797

Όταν πλέον είχε παγιωθεί η νεαρή Δημοκρατία, ο Υπουργός  Πολέμου Mc HENRY στις  24-08-1797 ενέκρινε τις πρώτες Στολές διά το Ναυτικό. Τις υπέδειξε ο Στρατός ο οποίος είχε κυρίαρχο ρόλο μέσα στο Υπουργείο Πολέμου στο οποίον υπήγετο και το Ναυτικό. Διότι ως γνωστόν μέχρι τότε δεν υφίστατο ξεχωριστό Υπουργείο Ναυτικών. Αυτός ήταν ένας επί πλέον λόγος που  οι Στολές  του Ναυτικού ήσαν μπλε με κίτρινό-μπέζ φάσες και ομοίαζαν  με εκείνες του Στρατού. Οι περισσότεροι Αξιωματικοί φορούσαν μπλε χιτώνιο με κίτρινό-μπέζ κολλάρο, πέτα, μανικέτια και παραράμματα. Κίτρινό-μπέζ γιλέκο. Κίτρινό-μπεζ Breeches = στενές περισκελίδες τύπου ‘κυλότ’, με  μπατζάκι το  οποίο  τελείωνε  κάτω από  το γόνατο και υψηλές λευκές  κάλτσες.


1897 Plate II:
Fig. 1 - enlisted men's jersey; fig. 2 blue cap for
all enlisted men; and fig. 3 - the 4 parts of a cap
(1. outside band, 2. leather band, 3. crown, and
4. quarters for sizes 6 3/4, 6 7/8, 7, 7 1/8, 7 1/4, and
7 2/8 .
ΦΩΤΟ: Naval History and Heritage Command

Οι Masters φορούσαν τα ίδια, αλλά με μπλε κυλότ. Οι Surgeons και οι Surgeon’s Mates κατά μίαν ανεξήγητη ιδιοτροπία φορούσαν στολές με τελείως διαφορετικά χρώματα, εντελώς απαράδεκτα διά θαλασσινούς. Δηλαδή, πράσινο χιτώνιο με μαύρα βελούδινα πέτα. Κόκκινο γιλέκο. Πράσινο κυλότ. Οι Ιερείς αν και ανήκαν στην κατηγορία των Commissioned Officers, φορούσαν το ένδυμα των κληρικών. Όλοι οι Αξιωματικοί με ζεστό καιρό μπορούσαν να φορούν λευκά  κυλότ.
 Την εποχή εκείνη η μόνη διαφορά μεταξύ της Full Dress και της Undress ήταν ότι οι Captains και οι Lieutenants με την Full Dress φορούσαν Τρίπτυχο καπέλο με χρυσό σειρήδιο και μικρά ξίφη. Αλλά με την Undress τα τρίπτυχα τους ήσαν σκέτα και το ξίφος προαιρετικό. Οι  λοιποί Αξιωματικοί φορούσαν σκέτα τρίπτυχα εις  πάσαν περίπτωσιν.
Επίσης το ίδιο έτος 1797, καθιερώθησαν τα επίχρυσα κομβία στην στολή των Αξιωματικών. Απεικόνιζαν τον αετό ο οποίος ενδημεί στην Βόρειο Αμερική (σύμβολο των Ηνωμένων Πολιτειών), ο  οποίος είχε γαντζωμένη στα νύχια  του μίαν άγκυρα. Ο Αμερικανικός  Αετός  είχε  εμφανισθεί διά πρώτη φορά το 1782 ως εθνικό σύμβολο στην  σφραγίδα του Κράτους  και  είχε  επικρατήσει στις στολές  του Στρατού. 


1897 Plate V:
Fig. 1 - front view of jacket; fig. 2 –
back view of jacket; fig 3 - shoulder-knots;
fig. 4 - front view of bandsmen's full-dress
coat; and fig. 5 - back view of bandsmen's
full-dress coat.
ΦΩΤΟ: Naval History and Heritage Command

Τα πρώτα κομβία είχαν σε κυκλική διάταξη, τόσα αστεράκια όσες και οι Πολιτείες οι οποίες αποτελούσαν κατά περίπτωση την Ένωση. Αυτό εγένετο προφανώς κατ’ απομίμηση της σημαίας τους. Στα 1820 με νέα Διαταγή επεκράτησε  άλλο σχέδιο. Τα  αστεράκια περιορίσθησαν μόνον σε 13, συμβολίζοντας τις 13  πρώτες  Αποικίες  οι οποίες αρχικώς επανεστάτησαν κατά του Βασιλέως της Αγγλίας. Αυτό το κομβίο παραμένει το ίδιο έως  σήμερα.
Μεταξύ 1798-1800 το νέο Ναυτικό ‘μάτωσε’ με τον ‘Quasi-War’ ο οποίος αποσκοπούσε να αποθαρρύνει την Γαλλία από το να παρενοχλεί το Αμερικανικό θαλάσσιο εμπόριο. Οι  Αμερικανοί  είχαν  αιχμαλωτίσει  34 Γαλλικά πλοία τα οποία ενέταξαν στην δύναμη  του U.S. Navy.

Ο  ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ   ΣΤΟΛΩΝ  ΤΟΥ  1802

Στις 30-04-1798 είχε ιδρυθεί το ανεξάρτητο Υπουργείο Ναυτικών και το U.S. Navy υπήχθη  απ’ ευθείας σε αυτό.
Robert Smith ελαιογραφία του Freeman Thorpe
(1902). The Diplomatic Reception Rooms U.S.
Department of State, Washington D.C.
ΦΩΤΟ: Diplomatic Reception Rooms
https://www.flickr.com/photos/diplomaticreceptionrooms
Στις 27-08-1802 ο Υπουργός  Ναυτικών Robert SMITH (1757-1842)  υπέγραψε την διαταγή των νέων Κανονισμών και επί τέλους απεκατεστάθη η μπλε θαλασσινή παραδοσιακή Στολή με τα χρυσά της. Το Continental Navy και το United States Navy όταν ευρίσκοντο υπό την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολέμου αναγκαστικώς φορούσαν μία στολή, που ναι μεν έμοιαζε λειτουργική, αλλά επειδή ήταν ‘δημοκρατική’ δεν ενέπνεε ούτε  ανύψωνε το ηθικό των Αξιωματικών, ήταν απρόσωπη και είχε μουντά  χρώματα. Και ως να μην έφθαναν όλα αυτά εθύμιζε και τον Στρατό  Ξηράς !
Δεν έχουμε πολλές λεπτομέρειες διά τις στολές της πρώτης περιόδου, όμως γνωρίζουμε ότι επηρεάσθησαν τα μέγιστα από τις ιστορικές και πολιτικές συνθήκες οι οποίες επικρατούσαν στο Κονγκρέσο εκείνη την εποχή. Το Ναυτικό παρά την νηπιακή του ηλικία κατόρθωσε να πολεμήσει μέσα σε 15 χρόνια εναντίον της Γαλλίας, των Κρατιδίων  των Βερβερίνων πειρατών και της Βρετανίας.
Εκτός από το Κονγκρέσο και το νεοσύστατο Υπουργείο Ναυτικών έκανε συχνές αναδιοργανώσεις προσπαθώντας να καλύψει, ή έστω να διορθώσει τα κενά και τις αδυναμίες του. Μέσα σε αυτήν την γενικήν αναστάτωση σχεδόν πάντα ανακάτευαν και την στολή των Αξιωματικών,η οποία άλλαξε τουλάχιστον 20 φορές. Διά την Στολή των Ναυτών όμως δεν εύρισκαν τον χρόνο να γράψουν ούτε  δύο  γραμμές.


1897 Plate VI:
Fig. 1 - front view of bandsmen's undress coat;
 fig. 2 - back view of bandsmen's undress coat;
fig. 3 - front view of enlisted men's overshirt;
and fig. 4 - back view of enlisted men's overshirt.
ΦΩΤΟ: Naval History and Heritage Command

Πάντως  οι νέες  στολές των Commissioned  Officers του έτους  1802, είχαν πολλά χρυσά σειρήδια.  Οι  Captains φυσικά είχαν τα περισσότερα, διεκρίνοντο από τα 4 κομβία στα ακροχειρίδια τους και στα καπάκια των θυλακίων  τους. Οι άλλοι Αξιωματικοί είχαν μόνο 3 κομβία. Το πρώτο ‘έμβλημα’ το οποίο φόρεσαν ήταν το αστέρι του Commodore. Δηλαδή ο Captain ο οποίος εκτελούσε καθήκοντα Διοικητού Μοίρας φορούσε την κανονική στολή του Captain με μία διαφορά, στις  χρυσές  επωμίδες  του Πλοιάρχου  προσέθετε  ένα  αργυρόχροο  πεντάκτινο  αστέρι.
Μετά το 1800 η στολή Undress φοριόταν τις πιο πολλές φορές κουμπωμένη μέχρι επάνω παρά ανοιχτή. Η Full  Dress ακολούθησε αργότερα. Ο όρος ‘Dress’ υιοθετήθη από το U.S. Navy το 1852. Όμως δεν υπήρχαν συγκεκριμένες οδηγίες σε ποίες περιπτώσεις θα φορούσαν την Full Dress. Αυτό εναπόκειτο στις τοπικές συνθήκες ή στις επιθυμίες του διοικούντος  Αξιωματικού.
 Ο ‘περίεργος’ βαθμός του Masters Commandant κατηργήθη το 1801 επομένως δεν ήταν δυνατόν να συμπεριληφθεί στον Κανονισμό Στολών του 1802. Επανεσυστήθη όμως το 1806, όταν  ακόμη ευρίσκετο εν ισχύει ο Κανονισμός του 1802. Ήταν λοιπόν φυσικό να μην αναφέρεται ποία στολή θα φορούσαν. Πιθανολογείται λοιπόν ότι θα έπρεπε να φορούν ένα είδος στολής η οποία θα ευρίσκετο κάπου ανάμεσα σε Captain και Lieutenant. Ίσως  φορούσαν το χιτώνιο του Captain με μίαν επωμίδα μόνον. Εν πάσει περιπτώσει η στολή του Masters Commandant  παραμένει  άγνωστη  έως το 1814  οπότε  εξεδόθη  ο νέος Κανονισμός.


1897 Plate VII:
Fig. 1 - front view of jumper; fig. 2 - side view of
jumper; fig.3 - front view of enlisted men's undress
jumper; fig. 4 - back view of enlisted men's undress
 jumper.
ΦΩΤΟ: Naval History and Heritage Command

Με τον Κανονισμό του 1802 οι Υγειονομικοί Αξιωματικοί γλύτωσαν από τα παρδαλά χρώματα της  απαράδεκτης στολής του Κανονισμού του 1797 και φόρεσαν τις θαλασσινές μπλε στολές με τα  χρυσά διακριτικά  τους όπως  και  οι λοιποί Αξιωματικοί. Οι Surgeons είχαν χρυσοκέντητες κουμπότρυπες. Οι Surgeon’s Mates ερχόμενοι δεύτεροι στην ιεραρχία των Commissioned Civil Officers = Αξιωματικοί Κλάδων(καριέρας) φορούσαν μία στολή συγκρίσιμη με  εκείνη των Lieutenants, οι οποίοι ήσαν αντιστοίχως οι δεύτεροι στην ιεραρχία των Commissioned Sea Officers = Αξιωματικοί Θαλάσσης (καριέρας), δηλαδή  αυτούς  τους  οποίους  εμείς  τιτλοφορούμε  Μαχίμους.

US NAVY 1802 ΑΡΧΕΙΟ: ΗΛΙΑ ΜΕΤΑΞΑ

Οι Αξιωματικοί Κλάδων δεν φορούσαν επωμίδες. Αυτές τις δικαιούντο μόνον οι Command Officers, αυτή ήταν μία άλλη ονομασία των Μαχίμων. Οι Midshipmen έφεραν ως  διακριτικό του βαθμού τους στο κολλάρο τους ένα Diamond (δηλαδή ρόμβο) καμωμένο από χρυσό σειρήδιο. Μόνον οι Captains, οι Lieutenants και οι Midshipmen εφ’ όσον φορούσαν την Full Dress δικαιούντο να φορέσουν το τρίπτυχο καπέλο διακοσμημένο με  χρυσό σειρήδιο. Οι λοιποί Αξιωματικοί φορούσαν σκέτο τρίπτυχο. Επίσης οι Captains και οι Lieutenants έφεραν μικρά ξίφη. Οι Midshipmen έφεραν μόνον τον ζωστήρα αναρτήσεως ξίφους, αλλά χωρίς το ξίφος.  Τα ξίφη των άλλων Αξιωματικών δεν ήσαν συγκεκριμένα. Όλοι οι Αξιωματικοί με την Full  Dress φορούσαν γιλέκα και περισκελίδες τύπου  κυλότ.


US NAVY 1802 ΑΡΧΕΙΟ: ΗΛΙΑΣ ΜΕΤΑΞΑΣ

Πάντως η πιο σημαντική επιρροή ήταν η τάση του Στρατιωτικού ενδύματος να ακολουθεί την κρατούσα πολιτική μόδα, έστω και με κάποια χρόνια καθυστέρηση. Δηλαδή δεν ήταν σπάνιο να βλέπεις κάποια είδη της Στρατιωτικής αμφιέσεως να συνεχίζουν να φοριώνται επί πολλά χρόνια μετά, παρά το ότι είχαν πάψει να φοριώνται  με  το αντίστοιχο πολιτικό ένδυμα. Π.χ. το Cocked Hat = Tricadau= τρίπτυχο καπέλο, κατηργήθη μετά το 1945.
Στο Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό το Tρίπτυχον υπήρχε μέχρι τον Κανονισμό και του 1965. Με την Μεταπολίτευση του 1974 το Β.Ν. μετωνομάσθη σε Πολεμικό Ναυτικό, το δε τρίπτυχον δεν συμπεριελήφθη στον αμέσως  επόμενο  Κανονισμό Στολών Π.Ν. του 1985.
Ο Κανονισμός του 1802 διά πρώτη φορά προέβλεπε την Undress, αλλά μόνον διά Captains, Lieutenants και Midshipmen. Διά τους υπολοίπους δεν είχε συγκεκριμένη περιγραφή. Εικάζεται λοιπόν ότι ακολουθούσαν την πρακτική των ανωτέρων Αξιωματικών και φορούσαν  χιτώνιο με το ίδιο σχέδιο, αλλά χωρίς τα πολλά χρυσά σειρήτια. Φυσικά αυτό θα έκανε πιο δύσκολη την διάκριση τους, ιδίως στην ξηρά, διότι επί του πλοίου όλοι εγνωρίζοντο. Το γιλέκο και  το κυλότ ήσαν τα ίδια με την Full  Dress. Οι Captains, Lieutenants και Midshipmen φορούσαν  σκέτα  τρίπτυχα.
ΠΗΓΗ: Περί Αλός https://perialos.blogspot.com/2019/09/us-navy-1797-1802.html

Ενδεικτική Βιβλιογραφία
J. Fenimore Cooper, History of the Navy of the United States of America, Vol. I
Published by Richard Bentley - London (1839).
James, William, The naval history of Great Britain, Published by Richard Bentley – London, 1847.
Robinson, Charles N., The British fleet; the growth, achievements and duties of the navy of the empire, London, New York, G. Bell & sons 1894.
Maurice Loir, Gloires et souvenirs maritimes, Hachette, Paris, 1895.
A. T. Mahan, The influence of sea power upon the French revolution and empire, 1793-1812 / (Boston : Little, Brown, and company, [c1892]).
Edward H. H. Archibald, The Dictionary of Sea Painters of Europe and America, Antique Collectors' Club, 1980.
Regulations Governing the Uniform of Commissioned Officers, Warrant Officers, and Enlisted Men of the Navy of the United States  NAVY DEPARTMENT,
Washington, D. C., July 1, 1897.
Herbert Hillary Booker 2nd - Tujunga, Regulations Governing the Uniform of Commissioned Officers, Warrant Officers and Enlisted Men, 1905. Navy Dept. Washington 1905.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...