ECJbX0hoe8zCbGavCmHBCWTX36c

Φίλες και φίλοι,

Σας καλωσορίζω στην προσωπική μου ιστοσελίδα «Περί Αλός» (Αλς = αρχ. ελληνικά = η θάλασσα).
Εδώ θα βρείτε σκέψεις και μελέτες για τις ένδοξες στιγμές της ιστορίας που γράφτηκε στις θάλασσες, μέσα από τις οποίες καθορίστηκε η μορφή του σύγχρονου κόσμου. Κάθε εβδομάδα, νέες, ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις θα σας κρατούν συντροφιά.

Επιβιβαστείτε ν’ απολαύσουμε παρέα το ταξίδι…


Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου
Συγγραφεύς - Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας




Τετάρτη 26 Αυγούστου 2015

Αντιναύαρχος Brueys: Από την Κέρκυρα στο Αμπουκίρ


Περί Αλός

«Το Διευθυντήριο είχε παραγγείλει στον Brueys να οδηγήσει το στόλο του πίσω στη Γαλλία, ή τη Μάλτα ή την Κέρκυρα…»

 
Γιώργος Σ. Ζούμπος
Μαθηματικός
Δρ Τμ. Ιστορίας Ιονίου Παν/μίου

 

Δημοσιεύτηκε στην κερκυραϊκή εφημερίδα «Καθημερινή
Ενημέρωση» (εκδότης Γιώργος Κατσαϊτης) στις
07-08-2010. Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την
 έγκριση του συγγραφέως Γ. Σ. Ζούμπου.


Πορτραίτο του François Paul
de Brueys d'Aigaliers.
Museum of Versailles.
 
Στις 31 Οκτώβρη 1795 (9 Brumaire IV σύμφωνα με το γαλλικό επαναστατικό ημερολόγιο), μετά τη διάλυση της Συμβατικής, εκλέγεται στη Γαλλία εκτελεστικό Διευθυντήριο και στις 2 Μάρτη 1796 (12 Ventose IV) ο Βοναπάρτης ορίζεται αρχιστράτηγος της στρατιάς της Ιταλίας.

Τη διοίκηση των ναυτικών δυνάμεων της Δημοκρατίας στη Μεσόγειο αναλαμβάνει, λίγους μήνες αργότερα, ο αντιναύαρχος  Brueys. Είναι μόλις 43 χρονών και ένας από τους νεότερους ναυάρχους της Γαλλίας.


Francois-Paul Brueys d’ Aigalliers
Ο Francois-Paul Brueys dAigalliers γεννήθηκε το 1753 στο Uzes Gard της Νότιας Γαλλίας. Σε ηλικία 13 χρόνων μπάρκαρε σε πλοίο της γραμμής και έλαβε μέρος σε πολλές συγκρούσεις κατά τον πόλεμο της αμερικάνικης ανεξαρτησίας. Το 1792 έγινε πλοίαρχος (παρά το ότι ήταν από οικογένεια ευγενών μετά το 1789 έμεινε πιστός στη Δημοκρατία) και τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1796,  ήταν ο νεότερος ναύαρχος της Γαλλικής Δημοκρατίας αναλαμβάνοντας τη διοίκηση των γαλλικών ναυτικών δυνάμεων στη Μεσόγειο. Υψώνοντας τη σημαία του στο τρίκροτο «Guillaume Tell» υποστήριξε την ιταλική εκστρατεία του Ναπολέοντα επιβάλλοντας αποκλεισμό στις ακτές και κρατώντας ανοικτές τις γραμμές ανεφοδιασμού.   




Πορτραίτο του François Paul
de Brueys d'Aigaliers. Σχέδιο
του A. Lacauchie (1849).
http://www.antique-prints.de/
Στην Κέρκυρα
Με την πτώση της Βενετίας το Μάη του 1797, αναλαμβάνει τη μεταφορά στα Ιόνια της  «Μεραρχίας της Ανατολής» υπό τον κορσικανό στρατηγό Anselmo Gentili. Ο στόλος αυτός αποτελούμενος από 11 γαλλικά και 4 βενετικά πλοία φθάνει στην Κέρκυρα στις 29 Ιούνη 1797 (10 Messidor V). Ανάμεσα στα  γαλλικά πλοία είναι και η φρεγάτα «Artemisie» η οποία 13 μήνες αργότερα θα καταστραφεί στο Αμπουκίρ.

Ο Brueys φτάνει στην Κέρκυρα  στις 13 Ιούλη με το «Guillaume Tell» και αμέσως ζητά από τον Gentili να πληρωθούν τα  πληρώματα και να καλυφθούν οι ανάγκες τους όπως υποσχέθηκε προκειμένου να αποπλεύσει από την Τουλών.

Στα σωζόμενα έγγραφα της εποχής στα Αρχεία του νομού Κέρκυρας περιλαμβάνονται πολλά έγγραφα με την υπογραφή του Brueys τα οποία αναφέρονται σε ζητήματα μεταφορών-εφοδιασμού, πειρατείας και στη δήμευση του Βίδο (ανήκε ως τότε στην οικογένεια Πιέρη) προκειμένου να οχυρωθεί για την προστασία του λιμανιού. Η αλληλογραφία μεταξύ Brueys-Βενέδικτου Πιέρη-Κεντρικής Διοίκησης δείχνει τη δύσκολη κατάσταση την οποία αντιμετώπιζαν οι Γάλλοι, ακόμα και σε ζητήματα πειθαρχίας.

Ως πότε βρίσκονταν ο Brueys στην Κέρκυρα δεν έγινε δυνατό να εξακριβώσουμε από τα στοιχεία τα οποία έχουμε υπόψην. Οπωσδήποτε το Γενάρη του 1798 ήταν ακόμα εδώ ασχολούμενος με το ζήτημα του Βίδο.

 

Στην Τουλών και την Αίγυπτο
Στις αρχές του 1798 άρχισε με κάθε μυστικότητα στην Τουλών η συγκέντρωση δυνάμεων για την εκστρατεία στην Αίγυπτο, με απώτερο σκοπό όχι απλά την κατάληψη μιας χώρας αλλά την επαναφορά του εμπορικού δρόμου των Ινδιών στο Σουέζ όπως παλιότερα. Τη ναυτική διοίκηση είχε με διαταγή του Ναπολεόντα ο Brueys, ο οποίος ύψωσε τη σημαία του στο τρίκροτο «LOrient»
Περισσότερα από 300 καράβια, 16 χιλιάδες ναύτες και εκστρατευτικό σώμα 38 χιλιάδων ανδρών συγκεντρώθηκαν στην Τουλών. Οι υποψίες των Άγγλων δεν μπόρεσαν να επαληθευτούν έγκαιρα χάρη σε μια σειρά συμπτώσεων οι οποίες απομάκρυναν  κάθε φορά τα πλοία του Νέλσων από τα γαλλικά, παρά τις προσπάθειές του από τις 9 του Μάη. Στις 19 Μάη ο στόλος απέπλευσε, συναντήθηκε ανοικτά της Σαρδηνίας με τα υπόλοιπα σκάφη που έρχονταν από τη Γένοβα, την Κορσική και την Τσιβιταβέκια και ένα μήνα αργότερα η Μάλτα ήταν στα χέρια των Γάλλων.
Ο γαλλικός στόλος έφτασε στην Αλεξάνδρεια την 1η Ιούλη και την κατέλαβε την επόμενη μέρα. Μέσα στο μήνα η Αίγυπτος κατακτήθηκε, χωρίς  όμως να συντριβούν  οι Μαμελούκοι.


Ο όρμος του Αμπουκίρ. NASA World Wind (v1.4)

Μετά την αποβίβαση των γαλλικών στρατευμάτων στην Αίγυπτο, το Διευθυντήριο είχε διατάξει τον Brueys να επιστρέψει το ταχύτερο με το στόλο στη Γαλλία, ή τη Μάλτα ή την Κέρκυρα. Όμως ο Ναπολέων, θέλοντας να έχει διαθέσιμα τα πλοία, τον διέταξε να παραμείνει και να κάνει βυθομετρήσεις στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Ο Brueys βρέθηκε χωρίς εξουσία και χωρίς βοήθεια από τους κατωτέρους του με τους οποίους βρισκόνταν συνέχεια σε αντιπαραθέσεις.  Αποφάσισε τότε χρησιμοποιήσει για ελλιμενισμό του στόλου τον όρμο του Αμπουκίρ, 32 χιλιόμετρα δυτικά της Αλεξάνδρειας

 

Η ναυμαχία στο Αμπουκίρ

Μετά από συνεχείς αποτυχίες να εντοπίσει το γαλλικό στόλο, τελικά ο Νέλσων τον εντόπισε αγκυροβολημένο στον όρμο του Αμπουκίρ.


Η ναυμαχία του Αμπουκίρ. 1η Αυγούστου 1798:
Ο Βρετανικός Στόλος κατευθύνεται στον
αγκυροβολημένο Γαλλικό. Έργο του Thomas Sutherland
(1785–1838). National Maritime Museum.

Ο γαλλικός στόλος αποτελούμενος από 13 πλοία της γραμμής και 4 φρεγάτες είχε αγκυροβολήσει σε γραμμή παράλληλα με την ακτή προστατευόμενος στα νώτα του από την αβαθή αμμώδη παραλία και το φρούριο του Αμπουκίρ. Ήταν η καλύτερη αμυντική διάταξη την οποία μπορούσε να σχηματίσει ο Brueys, γνωρίζοντας την κακή κατάσταση και των πλοίων και των πληρωμάτων.  Η δύναμη πυρός ήταν 1183 πυροβόλα και  τα πληρώματα έφταναν τις 10.000 άντρες.

Ο αγγλικός στόλος υπό τον Νέλσων, αποτελούμενος από 14 πλοία της γραμμής με 1012 πυροβόλα και 8.000 άντρες αιφνιδίασε το γαλλικό επιτιθέμενος στις 7 το απόγευμα της 1ης Αυγούστου. Ενάντια στα 5 πλοία της γαλλικής εμπροσθοφυλακής ο  Νέλσων παρέταξε 8 από τα οποία τα 4 έβαλαν από την πλευρά της ξηράς μετά από έναν παράτολμο ελιγμό στα αβαθή. Δύο αγγλικά μάχονταν στο κέντρο και στις 9 το βράδυ η εμπροσθοφυλακή και το κέντρο των Γάλλων είχαν συντριβεί.

Την επόμενη μέρα 2 Αυγούστου κατανικήθηκε η οπισθοφυλακή την οποία διοικούσε ο υποναύαρχος Villeneuve. Ο Brueys, επιβαίνοντας στο «LOrient» τραυματίστηκε βαριά στα πόδια αλλά έμεινε στη θέση του μέχρι το θάνατο στις 9 το πρωί. Μια ώρα αργότερα το «LOrient» ανατινάχτηκε.

Από τα γαλλικά καράβια διέφυγαν από μια ελεύθερη δίοδο στην ανοικτή θάλασσα τα πλοία της γραμμής «Genereux», «Guillaume Tell» και οι φρεγάτες «Diane» και «Justice». Οι ανθρώπινες απώλειες στη γαλλική πλευρά υπολογίζονται μεταξύ 2 και 5 χιλιάδων ανδρών (νεκροί και τραυματίες), ενώ οι άγγλοι είχαν περίπου 900 νεκρούς και τραυματίες.

Αποτέλεσμα της ήττας ήταν να διακοπεί η επικοινωνία της στρατιάς της Αιγύπτου με τη Γαλλία για μεγάλο διάστημα.

 
Ευθύνες
Όταν το νέο της ήττας έφτασε στη Γαλλία, ο Brueys δέχτηκε εκ των υστέρων κριτική για την ενέργειά του να μην διατάξει άμεσο απόπλου των πλοίων, όταν εμφανίστηκε ο στόλος του Νέλσων, και αυτά παρέμειναν αγκυροβολημένα ακόμα και τη στιγμή της επίθεσης.   

Όμως ο Βοναπάρτης απάντησε σε αυτήν την κριτική λέγοντας «Αν σε αυτό το καταστροφικό γεγονός έκανε λάθη,  εξιλεώθηκε με το ένδοξο τέλος του». Το όνομα του Brueys εμφανίζεται σήμερα στη αψίδα του θριάμβου στο Παρίσι.


 
Η καταστροφή του «L’ Orient». Ελαιογραφία του Arnald, George.
National Maritime Museum. Fine art, Maritime Art Greenwich.
Το νέο της ναυμαχίας στην Κέρκυρα
Στις αρχές Αυγούστου 1798 στην Κέρκυρα μεταξύ των Γάλλων επικρατούσε αισιόδοξο κλίμα μετά την αναγγελία των νικών του Ναπολεόντα στην Αίγυπτο και την επιτυχή έκβαση της μάχης των Πυραμίδων.

Όμως το κλίμα αντιστράφηκε όταν στις 9 του μήνα έφτασαν τα νέα της ήττας στο Αμπουκίρ με το δίκροτο «Genereux», ένα από τα τέσσερα γαλλικά πλοία τα οποία γλύτωσαν από την καταστροφή του Αμπουκίρ. Το «Genereux» ρυμουλκούσε το αγγλικό H.M.S. Leander το οποίο είχε αιχμαλωτίσει μετά από ναυμαχία ανοιχτά της Κρήτης.

Η αντίστροφη μέτρηση για την πρώτη γαλλική κατοχή των Ιονίων είχε αρχίσει.    
ΠΗΓΗ: Περί Αλός http://perialos.blogspot.gr/2015/08/brueys.html
 

ΠΗΓΕΣ


Θεοτόκης Σπυρίδων Μ., Αναμνηστικόν τεύχος της Πανιονίου Αναδρομικής Εκθέσεως, Μέρος Β΄, Δημοκρατούμενοι Γάλλοι, Κέρκυρα, Ασπιώτης, 1917 

Φυρέ Φρανσουά-Ρισέ Ντενί, Η γαλλική επανάσταση, Μετ. Ηλίας Αθανασιάδης και Βάσω Μαργώνη, «Πολιτική και Ιστορία 34», Εστία, Αθήνα, 1997

«Αμπουκίρ» στη Μ.Σ.Ε., τ. 2, Ακάδημος, Αθήνα, 1978

Διαδικτυακές αναφορές στα λήμματα: «Brueys» και «Abu Qir»
 
 
 

Τρίτη 11 Αυγούστου 2015

Ένα καλό ξυρισματάκι


Από τα κειμήλια του Περί Αλός
Γεωργίου Π. Σπορίδη
Εφ. Σημαιοφόρου


Απόσπασμα από το βιβλίο του Γ.Π. Σπορίδη
«Ναυτικές Ιστορίες», Αθήνα 1974.

 
 
 

Από το βιβλίο του Γ.Π. Σπορίδη «Ναυτικές Ιστορίες»,
Αθήνα 1974. Βλέπε σημ. συγγραφέως.

Λοιπόν, τι τα θέλετε! Όταν είναι να πέση ένα κακό, μύρια όσα το ακολουθούν. Θαρρείς, αληθινά, πως ένα μονάχο δεν γεμίζει το μάτι της Μοίρας και σου στέλνει και μισή ντουζίνα ακόμη, να ευχαριστηθής, που λέει ο λόγος, συφορά…

Θαλασσοδαρμένο μπήκε εκείνο το απογευματάκι το καράβι στην Αλεξάνδρεια. Μας είχε περιαδράζει ο γραιγολεβάντες εκεί κοντά στην Κάσο και μας ξετίναξε. Που σε πονεί και που σε σφάζει. Με εικοσιδύο μοίρες κλίσι τραβερσάραμε και σταθήκαμε «εις αντιμονή».

-Όρτσα λα μπάντα, βρε! ούρλιαξε ο Υδραίος απ’ τη γέφυρα.

Και μας έπνιξε το κύμα.

Αρόδο από τη Ροζέτα, πήγε να κοπάση ο καιρός και μπορέσαμε και σταθήκαμε όρθιοι. Όταν μπήκαμε στο λιμάνι και τραβήξαμε  για το γνωστό και μη εξαιρετέο ντοκ νάμπερ φάϊβ, βγήκε ο κόσμος και μας κύτταζε. Τον κακό τους τον καιρό!

Ε, μπήκαμε σε πόρτο, ρίξαμε πρυμάτσες και τα σχετικά, είπαμε: Δόξα σοι ο Θεός, θα φάμε γλυκό ψωμί! Δε βαριέσαι! Είπαμε: Ένα κακό σου στέλνει η Μοίρα; Λάβε και πέντ’ – έξι για συντροφιά!

Δεν προφθάσαμε να δέσουμε. Δεν προφθάσαμε να σκαρφαλώσουμε κόντρα γέφυρα να δούμε «Κορνίς» και αν ήταν στη θέσι της η «Ωμπέρζ Μπλέ», όπου χόρευε χορό κοιλίας η Σάμια και που να σας τα λέω! Δεν προφθάσαμε και κλάφτα μας, αν είσαστε πονόψυχοι. Καθ’ όσον όλο εγγλέζικα καράβια δίπλα μας, αριστερά, δεξιά κ΄εμπρός μας, και τον έπιασε μεράκι τον κυβερνήτη.

Ο ύπαρχος άκουσε πρώτος τα μαντάτα και άνοιξε η καρδιά του σαν τριαντάφυλλο.

-Πάραυτα διαταγή όλοι ξυρισμένοι στη τρίχα! Κατάλαβες, ύπαρχε; Κάτι μουστάκια που είδα και κάτι τέτοια να λείψουνε, γιατί θα τους κλάψη η μάννα τους κατάλαβες;

-Μάλιστα κύριε κυβερνήτα.

-Όποιος θέλει να κάνη τον άντρα με τρίχες και ν’ αφήνη μουστάκια, ν’ αφήση και μούσι. Παρέα. Δεν θέλει μούσι; Ούτε μουστάκι! Ορίστε μας! Πλατεία Ψυρρή θα το κάνω το καράβι, να γεμίσουμε κουτσαβάκηδες…

Κ’ εβγήκε το «όρντινο» και πλάκωσε κλαυθμός και οδυρμός πολύς. Κόσμος έτρεφε μουστάκια επί του σκάφους και τώρα η καλλιέργεια απαγορευόταν και τούτο τέρμα και να τελειώνουμε. Άλλο δεν έχει.

-Μα γιατί κύριε ύπαρχε;

-Έτσι θέλει,

-Με τα μουστάκια μας τάβαλε;

-Με τα μουστάκια σας.

-Και τα μπαρμπούνια έχουν μουστάκια, κύριε ύπαρχε, και να μην έχουμε εμείς;

-Πέσε στη θάλασσα και πες του πως είσαι μπαρμπούνι να τα γλυτώσης. Άλλο τίποτε δεν γίνεται.

Κι έπεσε το θανατικό. Των μουστακιών εννοείται. Γιατί μούσι κανείς δεν πήρε το θάρρος ν’ αφήση. Πώς ν’ αντιμετωπίσης τον κόσμο; Σαν τράγος ή σαν υποψήφιος Μητροπολίτης. Δυό τρεις μόνο αξιωματικοί των υποβρυχίων είχανε κάνει το κουράγιο και σε μια εβδομάδα όλο το Ναυτικό είχε ξεχάσει τα ονόματά τους. Κοκκινομούσηδες, τραγολαίμηδες και μπαμτρελελέδες τους ανεβοκατέβαζαν τους ανθρώπους, που αν το ήξεραν και οι ίδιοι, όχι το μούσι θα εξύριζαν, αλλά και τις μασχάλες τους, που λέει ο λόγος, να γλυτώσουν. Για να μη λέμε πολλά, μέσα σε τρείς μέρες τα σημάδια της λεβεντιάς τα έφαγε το ξυράφι. Κ’ έβλεπες κάτι ξυρισμένους σαν γουλί Πειραιώτες να παίζουν αμίλητοι το κομπολόι και κάθε τόσο να φέρνουν το χέρι στα χείλη και να στρίβουν αέρα φρέσκο. Πένθος και λύπηση. Αλλά τι να γίνη; Αχ! μωρέ Υδραίο! Μας τάφαγες, μωρέ, τα μουστάκια, μας τάφαγες!

Κάθε πρωί στην επιθεώρηση κατέβαινε ο κυβερνήτης κ’ εκύτταζε τα έργα του. Τους ήξερε έναν-έναν τους τέως μουστακαλήδες και, καθώς περνούσε στη γραμμή, σταμάταγε κ’ έκανε τον έκπληκτο:

-Το ξύρισες το μουστάκι, Μανώλη; Τι λες, βρε παιδί μου; Γιατί έτσι;

Πνιγόταν στο αίμα του ο άλλος.

-Διαταγή σας, κύριε κυβερνήτα.

-Α, ναι! Ξέχασα. Μα είδες κάτι διαταγές που βγάζω; Περίεργες.

Και πήγαινε παρακάτω:

-Πάει το μουστάκι, Νώντα;

-Πάει, κύριε κυβερνήτα.

-Πως έτσι, βρε Νώντα;

-Διαταγή σας κύριε κυβερνήτα.

-Και πως θα γυρίσης στο Μεσολόγγι, ε;

Μιλιά ο άλλος. Μόνο που έβραζε μέσα του, σαν το αριστερό καζάνι όταν του φόρτωναν δεκατέσσερις ατμόσφαιρες.

Απάνω λοιπόν που ξυρίστηκε όλο το καράβι, μάθαμε πως ήλθε ο Βασιλιάς στην Αλεξάνδρεια να ιδή τα πλοία. Ζόρικος ο βασιλιάς, εδώ που τα λέμε. Άμα ανέβαινε σε καράβι, το επιθεωρούσε λες και επρόκειτο να το αγοράση και να το βάλη δρομολόγιο. Κατέβαινε στις κουζίνες, έμπαινε στ αποχωρητήρια, άνοιγε τις αποθήκες, έσερνε την παλάμη στις  λαμαρίνες να ιδή αν βγάζουν μουντζούρα, άνοιγε τους σάκους του κόσμου να ιδή αν είναι τακτικοί, άλλαζε τον αδόξαστο, με δυο λόγια, σε εκατόν ογδόντα εφτά ανθρώπους βασανισμένους και τους έκανε να τρέμουν σαν σκυλιά μπανιαρισμένα με κρύο νερό.

Δεν προφθάσαμε να μας πιάσει η τρεμούλα για καλά και το λαχείο μας το έφερε ένας ναύτης του Άλφα Σίγμα, που γελούσαν και τα μουστάκια του για τη χαρά που μας έδινε:

«Μεθαύριον, ώραν δεκάτην μηδέν μηδέν, έλεγε το Σουήπ – στέϊκ, η Α. Μ. ο Βασιλεύς θα ανέλθη επί του σκάφους σας προς επιθεώρησιν. Παρακαλούμεν, όπως λάβετε πάντα τα σχετικά μέτρα».

-Μάλιστα! Να τα λάβουμε αμέσως! Ύπαρχε!

-Διατάξατε,

-Γενική καθαριότης!

-Μάλιστα!

-Να το γλείψουν, μωρέ, όλο το καράβι με τη γλώσσα!

-Μάλιστα!

-Ο Γεώργιος δε χωρατεύει, βρε!

-Μάλιστα!

-Άρξασθαι!

Αυτό το «άρξασθαι» του Υδραίου ήταν αρχή  των βασάνων μας και των μαρτυρίων μας. Κι αν με τα βάσανα κερδίζη κανείς τον Παράδεισο, όπως λένε, σας βεβαιώ, ότι όλοι οι εκατόν ογδόντα εφτά θα ξαναβρεθούμε μια μέρα στους Κήπους της Εδέμ να παίζουμε πίπιζα και κλαρινέτο.

Μας έφαγε ο Υδραίος. Μας εμάσησε. Φασίνα δεν πάει να πει τίποτε. Πλύσιμο, σαν λέξι, δεν έχει έννοια. Πες ότι το χώσαμε ολόκληρο το ρημάδι σε μια απέραντη μπανιέρα, το σαπουνίσαμε, το σκουπίσαμε, και μετά το τυλίξαμε σε μπουρνούζι. Όπως έκανε και η Σάμια μετά τον της κοιλιάς χορόν. Α, μωρέ «Ωμπέρζ Μπλέ»! Που νάσαι τώρα!

Έλαμπε το καράβι! Σαν δίγροσο καινούργιο απ’ την Τράπεζα του Φαρούκ. Έλαμπε και το πρόσωπο του Υδραίου κυβερνήτου. Και ήταν σκοτεινιασμένα τα υπόλοιπα, μετά από μια τέτοια μπουγάδα! Και ξαφνικά, ένα σήμα:

«Α. Μεγαλειότης θα επιθεωρήσει εν μεγάλη στολή. Ενεργήσατε δέοντα».

Τα έκανε κάτι τέτοια ο Γεώργιος. Ανέβαινε στα καράβια με όλους τους τύπους και την επισημότητα κ’ έδινε λαμπρότητα και στην πιο ασήμαντη τελετή. Κ’ έλεγες πως ξαναγυρνούσαν τα πάντα γύρω στα 1905, όταν όλη η Ευρώπη έκανε τις παράτες της, ντυμένη στα χρυσά και στις σπαλέτες!

Άχ, μωρέ Υδραίο! Τέτοια σου έπρεπαν! Κι’ άλλα ακόμα. Γιατί κιτρίνισε όταν πήρε το φιρμάνι και, ώσπου να το διαβάση είχε περάσει στο άσπρο. Μεγάλη στολή; Είχε μία. Στενή, τσιτωμένη, αλλά είχε! Τρικαντό όμως; Αμάν! Που να βρη τρικαντό; Ξεσκούφωτος με τα χρυσά; Στη θάλασσα θα τον πέταγε ο Βασιλιάς! Αμάν!

Τι να κάνη; Που να βρη τρικαντό μέσ’ στο πόλεμο; Τέτοια σου έπρεπαν, Υδραίο!

Τον λυπήθηκε ο ύπαρχος. Χρόνια τον είχε καπετάνιο και τον συμπόνεσε.

-Κύριε κυβερνήτα.

-Χάνομαι, ύπαρχε!

-Βρήκα, τρικαντό.

-Ας τ’ αστεία, ύπαρχε.

-Βρήκα, σας λέω.

-Που, μωρέ;

-‘Εχει ο Εγγλέζος του διπλανού.

-Έχει;

-Έχει.

-Τράκα καπέλο, μωρέ ύπαρχε;

-Προχθές μου ζήτησε δανεικό το σπαθί μου. Θα πήγαινε ο ναύαρχός του να τον επιθεωρήση κ’ είχε μόνο ένα κυνηγετικό μαχαίρι!

-Τι λες, μωρέ;

-Έτσι που σας τα λέω.

-Απάνω του, ύπαρχε!

-Μάλιστα, κύριε κυβερνήτα.

Και ο οπτικός έστειλε στον σύμμαχο τα μαντάτα:

-«Κάϊντλυ ρηκουέστ και τα τοιαύτα.

Γιες; Γιες! Μωρέ είπε ναι; Είπε! Καλή του ώρα του συμμάχου! Και απεστάλη ναύτης για να παραλάβη την επίσημη καπελαδούρα.

 

«Ταρατατάμ! Ταρατατάμ!». «Παρουσιάστε άρμ!» «Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή…». Κλαρίνο το καράβι. Κλαρίνο ο Βασιλιάς.

-Προς επιθεώρησιν, από-καλύφθητε!

Περνάει ο Βασιλιάς. Κυττάζει ερευνητικά. Αριστερά. Δεξιά. Παντού. Λάμπουν οι ναύτες. Λάμπουνε οι μπρούντζοι. Σοβαρός ο Βασιλιάς. Και σε μια στιγμή σταματάει. Κοιτάζει τον Υδραίο. Κάνει να προχωρήση και πάλι σταματάει. Κάτι σαν χαμόγελο φαίνεται στα χείλη του. Κλαρίνο ο κυβερνήτης, Δός του μειδίαμα ο βασιλιάς.

-Κύριε κυβερνήτα.

-Διατάξατε, Μεγαλειότατε!

-Μα τι έχει το τρικαντό σας; Το ξυρίσατε;

Αμάν! Κατέβα, Άγιε Νικόλα, και βάλε το χέρι σου. Κατέβα, Παναγιά Παρθένα, και βοήθησε τον Υδραίο! Και ο Βασιλιάς τον χαβά του:

-Μα για κυττάξτε!

Το βγάζει ο Υδραίος το ρημάδι. Με τη πρώτη ματιά το είδε το χουνέρι. Όλο το παχύ, βελούδινο χνούδι ήταν φευγάτο! Ξυρισμένο ίσια και κόντρα, το δύστυχο τρικαντό, έμοιαζε με το γυαλισμένο από το ξυράφι μάγουλο του Εγγλέζου ιδιοκτήτη του. Αμάν, Θεούλη μου! Αμάν!

Μειδίασε πάλι ο Βασιλιάς:

-Δεν πειράζει είπε με καλωσύνη. Δεν πειράζει, κύριε πλωτάρχα.  Πόλεμος είναι. Δικαιολογούμεθα.

Και κατέβηκε τη σκάλα.

 

Δεν έκανε ανακρίσεις ο Υδραίος. Που να κάνη και ποιους να πιάσει; Ξένο το καπέλο, έτσι ήλθε, θα του έλεγαν. Καταλάβαινε, όμως, το καζίκι που του είχαν σκάσει.

-Το εξύρισαν οι άτιμοι, μουρμούρισε. Το εξύρισαν! Γιατί τους έβαλα  κ’ εξύρισαν τα μουστάκια τους! Αλλά πότε πρόλαβαν, μωρέ; Πότε; Από τον Εγγλέζο στα χέρια μου ήλθε. Πότε;

Που να ξέρη πως άνθρωποι ουτιδανοί παραμόνευαν πίσω από το παραπέτο. Που να ξέρη πως, μόλις το τρικαντό πάτησε στο καράβι, του πέρασαν με τρεις ξυριστικές δυό κόντρες, που θα άφηναν χωρίς τρίχα ακόμη κι’ αρχιμανδρίτη!

-Τους άτιμους! μούγκριζε ο Υδραίος! Τους άτιμους! Το εξύρισαν και δεν μπορώ και να μιλήσω! Ξυρισμένο ήλθε, θα μου πουν. Τους ξέρω. Να ρωτήσω τον Εγγλέζο; Και μετά τι να του πω; Σας ξυρίσαμε το τρικαντό σας, σερ, και βέρυ σόρυ; Μου την έσκασαν οι άτιμοι, οι μπερμπάντηδες!

Κ’ έτρωγε τα σίδερα. Και για μέρες, ούτε που τολμούσε να σουλατσάρη στο κάτω κατάστρωμα, Γιατί περνούσαν οι μόρτες, δήθεν αδιάφορα, δίπλα του κ’ έπιανε ο ένας το μάγουλο του άλλου κ’ έλεγε:

-Αυτό που σου χρειάζεται, Γρηγόρη μου, είν’ ένα καλό ξυρισματάκι!

Κ’ έσκαγε ο Υδραίος. Καλή του ώρα.
ΠΗΓΗ: Περί Αλός http://perialos.blogspot.gr/2015/08/blog-post_11.html
 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Συγγραφέως: Από τις 50 γελοιογραφίες του βιβλίου οι 35 είναι του Αντώνη Θεοφιλόπουλου και οι υπόλοιπες του Φάνη Γιόση, που εφιλοτέχνησε και το εξώφυλλο.
 
 
 

Κυριακή 2 Αυγούστου 2015

Γεωγραφικό Μήκος


Περί Αλός
Του Ιωάννη Παλούμπη
Αντιναυάρχου ΠΝ εα

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Περίπλους της Ναυτικής
Ιστορίας», τεύχος 88,  σελ. 44, ΙΟΥΛ-ΣΕΠ 2014, έκδοση
του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. Αναδημοσίευση στο
Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ και του συγγραφέως.

Ναυτικό χρονόμετρο, H3.
National Maritime Museum,
Greenwich, London,
Ministry of Defence Art Collection
ΦΩΤΟ: http://www.rmg.co.uk/
Ο αγαπητός φίλος και μέλος του μουσείου Κ. Γεώργιος Χάλαρης με προμήθευσε, για δική μου ενημέρωση, με ένα αντίγραφο του βιβλίου "Longitude" (μτφρ «Γεωγραφικό Μήκος») της δημοσιογράφου των New York Times Dava Sobel που γράφτηκε το 1995. Η συγγραφέας έχει τιμηθεί με βραβεία για τα συχνά επιστημονικά άρθρα της σε διάφορα περιοδικά στα οποία περιλαμβάνονται τα Audubon, Discover, Life και Omni.
Το βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον σαν θέμα και σκέφτηκα να γράψω μία περίληψη του προβλήματος που ταλάνισε την επιστημονική και ναυτιλιακή κοινότητα για περισσότερο από τέσσερις αιώνες και στοίχισε χιλιάδες ζωές ναυτικών μέχρι την επίλυσή του.

Οι νοητές γραμμές του πλάτους και του μήκους της γης, οι παράλληλοι και οι μεσημβρινοί αντίστοιχα άρχισαν να διασταυρώνονται επάνω στις γεωγραφικές απεικονίσεις τουλάχιστον τρεις αιώνες πριν από τη γέννηση του Χριστού.

Περί το 150 μ.Χ. ο χαρτογράφος και αστρονόμος Πτολεμαίος τις σχεδίασε επάνω στους 27 χάρτες που συγκροτούσαν το πρώτο του παγκόσμιο Άτλαντα. Συγχρόνως κατέγραψε κατ’ αλφαβητική σειρά ένα πίνακα που περιείχε όλες τις γνωστές τότε πόλεις ή σημαντικές τοποθεσίες με τις συντεταγμένες τους πλάτος και μήκος.

Για το πλάτος δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα, ο Ισημερινός αποτελούσε τον παράλληλο που χαρακτηριζόταν ως μηδέν πλάτος και από αυτόν μετρούσε προς Βορρά και Νότο μέχρι τις 90ο μοίρες στους αντίστοιχους πόλους. Ο Πτολεμαίος δεν τον επέλεξε αυθαίρετα αλλά τον πήρε από τους προηγηθέντες επί αιώνες αστρονόμους που είχαν παρακολουθήσει τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων. Ο Ήλιος η Σελήνη και οι πλανήτες κατά τις διαδρομές τους διέρχονται σχεδόν από το ζενίθ όταν ο παρατηρητής βρίσκεται στον Ισημερινό. Με ανάλογες παρατηρήσεις είχαν προσδιοριστεί οι τροπικοί του Καρκίνου και του Αιγόκερου επί της επιφάνειας της γης οι οποίοι σηματοδοτούν το βορειότερο και νοτιότερο όριο αντιστοίχως της φαινομενικής τροχιάς ήλιου κατά τη διάρκεια του έτους.

Για τον μεσημβρινό όμως του μήκους μηδέν επέλεξε να προσδιορίσει εκείνον που διερχόταν από τις ‘’Τυχερές νήσους’’ (σημερινές Καναρίους και Μαδέρα)Μεταγενέστεροι χαρτογράφοι μετακίνησαν τον πρώτο αυτό μεσημβρινό στις Αζόρες, στις νήσους του Πρασίνου Ακρωτηρίου καθώς και στη Ρώμη, Κοπεγχάγη, Ιερουσαλήμ, Αγία Πετρούπολη, Πίζα, Παρίσι και Φιλαδέλφεια. Τελικά ο πρώτος μεσημβρινός καταστάλαξε στο Λονδίνο. Κάθε μεσημβρινός θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως γραμμή αναφοράς μετρήσεως του μήκους και η επιλογή είναι καθαρά πολιτική απόφαση.

Εδώ είναι και η μεγάλη διαφορά μεταξύ πλάτους και μήκους. Ο παράλληλος μηδέν από όπου ξεκινά η μέτρηση του πλάτους καθορίζεται από τους νόμους της φύσεως, ενώ ο μεσημβρινός μηδέν καθορίζεται συμβατικά κατόπιν συμφωνίας των ανθρώπων.

Ο προσδιορισμός του πλάτους του στίγματος στη θάλασσα γίνεται εύκολα, ακόμα και από μη πεπειραμένους ναυτικούς, από τη διάρκεια της ημέρας, ή το ύψος του Ηλίου πάνω από τον ορίζοντα, ή το ύψος κάποιων αστέρων όπως ο Πολικός στο βόρειο ημισφαίριο ή ο σταυρός του Νότου στο νότιο.

Η μέτρηση του μήκους όμως απαιτεί τη γνώση του ακριβούς χρόνου, αφ’ ενός στον τόπο του στίγματος, αφ’ ετέρου στον τόπο του μεσημβρινού μηδέν. Η ακριβής γνώση αυτών των δύο χρόνων επιτρέπει να μετατρέπεται η χρονική διαφορά σε γεωγραφικό διαχωρισμό.

Δεδομένου ότι η Γη χρειάζεται 24 ώρες για να συμπληρώσει μία πλήρη περιστροφή 360ο μοίρες περί τον άξονά της, μία ώρα αντιστοιχεί σε 15 μοίρες στροφή, έτσι η χρονική διαφορά μίας ώρας μεταξύ των δύο χρόνων που μετρώνται στο στίγμα και στον μεσημβρινό μηδέν αντιστοιχεί σε μήκος 15 μοιρών Ανατολικό ή Δυτικό.



Το βιβλίο της Dava Sobel
“Longitude” από τις
εκδ. Penguin Books 1996

Η ακριβή γνώση του χρόνου σε δύο διαφορετικές τοποθεσίες, το στίγμα του πλοίου και το μεσημβρινό μηδέν, απαραίτητη προϋπόθεση για τον προσδιορισμό του μήκους, ήταν κυριολεκτικά αδύνατη, μέχρι και την εποχή των ρολογιών που λειτουργούσαν με εκκρεμές. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό τα ρολόγια με εκκρεμές δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν σε ένα πλοίο που μποτζάρει και σκαμπανεβάζει. Εκτός όμως από τις κινήσεις της θάλασσας, οι διαφορές στη θερμοκρασία και στη βαρομετρική πίεση των τόπων από τους οποίους το πλοίο έρχεται και σε αυτούς που πάει, δημιουργεί εξίσου καταστροφικά αποτελέσματα.

Για να γίνει αντιληπτή η ακρίβεια με την οποία πρέπει να μετράται ο χρόνος παρατίθεται ένα παράδειγμα. Ένα πλοίο που βρίσκεται στον Ισημερινό, κάθε 4 δευτερόλεπτα που κάνει λάθος στη μέτρηση διαφοράς των χρόνων πέφτει έξω στο στίγμα του 1 ναυτικό μίλι.

Οι υπολογισμοί είναι εύκολοι δεδομένου ότι η περίμετρος της Γης στον Ισημερινό είναι 40.077.000 μέτρα ή περίπου 21.640 ναυτικά μίλια. Και αυτό αντιστοιχεί σε 24 ώρες. Κάθε λεπτό αντιστοιχεί σε 15 μίλια επομένως κάθε 4 δευτερόλεπτα σε ένα μίλι.

Το λάθος του μήκους ενώ παραμένει το ίδιο ως γωνία, ως γραμμικό μέγεθος μειώνεται όσο αυξάνει το πλάτος του στίγματος διότι πολλαπλασιάζεται επί το συνημίτονο της γωνίας του πλάτους. Έτσι στους πόλους το γραμμικό σφάλμα της μέτρησης του μήκους μηδενίζεται. (συν 90ο=0)

Η έλλειψη πρακτικής μεθόδου προσδιορισμού του μήκους είχε ως αποτέλεσμα όλοι οι μεγάλοι εξερευνητές και θαλασσοπόροι να χάνονται στη θάλασσα παρά το γεγονός ότι είχαν τους καλύτερους χάρτες και τις καλύτερες πυξίδες που διέθετε η εποχή τους.

Από τον Vasco da Gama ως τον Vasco Numez de Balboa από τον Ferdinand Magellan έως τον Francis Drake όλοι έφτασαν εκεί που πήγαιναν από καλή τύχη ή την θεϊκή εύνοια.

Όσο ο αριθμός των ιστιοφόρων που ταξίδευαν μεγάλωνε, είτε για εξερευνήσεις νέων περιοχών ή για να εξυπηρετήσει κοινωνικές ανάγκες με το διεθνές εμπόριο ή να διεξαγάγει πολέμους χωρίς να υπάρχει ένας αξιόπιστος τρόπος προσδιορισμού του στίγματος, μεγάλωνε ο αριθμός των ναυτικών που άφηναν την τελευταία τους πνοή πάνω στα πλοία.

Στις 22 Οκτωβρίου 1707 μία Μοίρα από 24 πλοία του Βρετανικού Ναυτικού επέστρεφε από το Γιβραλτάρ στην Αγγλία. Για 12 περίπου ημέρες μία ομίχλη είχε αποστερήσει τη δυνατότητα στα πλοία να επαληθεύσουν με οπτικές παρατηρήσεις το στίγμα αναμετρήσεως που υπολογιζόταν ότι ήταν στην είσοδο της Μάγχης.

Ο Ναύαρχος Sir Clowdislen Shovell συγκέντρωσε όλους τους ναυτίλους στο πλοίο του να συγκρίνουν τα στοιχεία που είχαν.

Η γενική παραδοχή τοποθετούσε το στίγμα της Βρετανικής Μοίρας Δυτικά της νησίδας Ουσάν (Ile d’ Ouessant) και η προς Βορράν πορεία φαινόταν ασφαλής και οδηγούσε στον δίαυλο της Μάγχης.

Στην πραγματικότητα η Μοίρα βρισκόταν δυτικότερα από το ακρότατο ακρωτήριο της Βρετανίας Land’s End και η προς Βορράν πορεία οδηγούσε απ’ ευθείας στις νησίδες Scilly 30 μίλια Νοτιοδυτικά του ακρωτηρίου.

Οι νησίδες αποτελούν ένα σύμπλεγμα από 145 γρανιτώδεις νήσους, βραχονησίδες, σκοπέλους και υφάλους, σαν μονοπάτι από βηματιστικές πέτρες.

Τέσσερα βρετανικά πλοία έπεσαν στους βράχους και περίπου 2000 άνδρες έχασαν τη ζωή τους.

Η έρευνα για μια λύση στο πρόβλημα του μήκους εξακολουθούσε να απασχολεί την Ευρώπη για περισσότερο από τέσσερις αιώνες. Οι περισσότεροι εστεμμένοι αναμίχθηκαν στην αναζήτηση λύσης για το πρόβλημα. Διάσημοι ναυτικοί όπως: ο Captain William Bligh του Bounty και ο μεγάλος Captain James Cook πριν από τον βίαιο θάνατό του στη Χαβάη, πήραν στα πλοία τους τις πλέον ελπιδοφόρες εφευρέσεις μέτρησης του χρόνου να δοκιμάσουν την ακρίβεια και την πρακτικότητά τους.

Διάσημοι αστρονόμοι προσέγγισαν την πρόκληση προσδιορισμού του γεωγραφικού μήκους καταφεύγοντας στο ρολόι του σύμπαντος και χρησιμοποιώντας τις σχετικές θέσεις της Σελήνης και των αστέρων. Ο Galileo Galilei, ο Dominique Cassini, ο Cristian Huygens, ο Sir Isaac Newton, ο Edmond Halley και άλλοι με εξίσου εξαιρετική φήμη για τις παρατηρήσεις των ουρανίων σωμάτων προσπάθησαν να βρουν διέξοδο. Μεγαλοπρεπή αστεροσκοπεία ιδρύθηκαν στο Παρίσι, το Βερολίνο και το Λονδίνο με σκοπό τον προσδιορισμό του γεωγραφικού μήκους από τον ουρανό.

Στην προσπάθεια αυτή πολλές ουράνιες χαρτογραφήσεις έλαβαν χώρα και χιλιάδες νύχτες δαπανήθηκαν από μεγάλους και μικρότερους αστρονόμους να παρατηρούν με τηλεσκόπια και να καταγράφουν τις θέσεις και τις τροχιές των ουρανίων σωμάτων.

Εν τω μεταξύ χαμηλότερες διάνοιες επινόησαν σχήματα που εξαρτώντο από γαυγίσματα πληγωμένων σκύλων, ή βολές κανονιού από σηματοφορικά πλοία που είχαν, κατά κάποιο τρόπο, αγκυροβολήσει στον ανοιχτό ωκεανό.

Καθώς ο χρόνος περνούσε και καμία μέθοδος δεν αποδεικνυόταν επιτυχής το πρόβλημα του προσδιορισμού του μήκους έπαιρνε θρυλικές διαστάσεις ανάλογες με την ανακάλυψη της πηγής της αιώνιας νεότητας, το μυστικό της αέναης κίνησης, ή την φόρμουλα της μεταστοιχείωσης μολύβδου σε χρυσό.

Οι κυβερνήσεις των μεγάλων ναυτικών εθνών μεταξύ των οποίων Ισπανία, Ολλανδία και κάποιες πολιτείες κράτη της Ιταλίας, περιοδικά αναθέρμαναν το ενδιαφέρον προσφέροντας υψηλά ποσά για μία πρακτική λύση.

Στο τέλος του 17ου αιώνα καθώς οι επιστημονικές κοινότητες διεβουλεύοντο για τις μεθόδους λύσης του προβλήματος του γεωγραφικού μήκους, αρκετοί ευκαιριακοί μικρο-απατεώνες δημοσίευσαν άρθρα και φυλλάδια για να προωθήσουν το σχήμα που είχαν επινοήσει για να βρίσκουν το γεωγραφικό μήκος στη θάλασσα.



Ο μεγαλομανής Sir Kenelm Digby,
εφευρέτης της απάνθρωπης και
επώδυνης «μαγικής σκόνης».
Studio of Anthony Van Dyck
(λεπτομέρεια) by Stephencdickson
Own work. Licensed under CC
BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons.

Σίγουρα η πλέον τρελή ιδέα ήταν η θεωρία του πληγωμένου σκύλου η οποία είδε το φως της δημοσιότητας το 1687. Βασιζόταν σε μια κομπογιαννίτικη θεραπεία τραυμάτων με την «συμπαθητική σκόνη». Η θαυματουργή πούδρα, που ανακαλύφθηκε στη Νότιο Γαλλία από τον μεγαλομανή Sir Kenelm Digby υποτίθεται ότι θα μπορούσε να θεραπεύσει την πληγή από απόσταση. Αυτό που χρειαζόταν, για να ελευθερωθεί η μαγική επίδραση της σκόνης, ήταν να απλωθεί σε ένα αντικείμενο που θα προερχόταν από το πληγωμένο πρόσωπο. Ένα κομμάτι επιδέσμου από το τραύμα π.χ. όταν θα καλυπτόταν από την «συμπαθητική σκόνη» θα επέσπευδε το κλείσιμο αυτού του τραύματος. Δυστυχώς όμως η θεραπεία δεν ήταν ανώδυνη και ο Sir Kenelm, όπως έλεγαν οι φήμες, είχε κάνει τους ασθενείς του να πηδούν από πόνο ρίχνοντας πούδρα, για θεραπευτικούς λόγους, στα μαχαίρια που είχαν κόψει το δέρμα τους, ή διαβρέχοντας τα ρούχα τους με ένα διάλυμα της πούδρας.

Η «λαμπρή» ιδέα να εφαρμοστεί η πούδρα του Digby στο πρόβλημα του γεωγραφικού μήκους έρχεται ως φυσικό επακόλουθο ενός πνεύματος προετοιμασμένου.

Στέλνεις ένα πληγωμένο σκύλο σε ένα πλοίο που αποπλέει. Αφήνεις στην ξηρά έναν αξιόπιστο άνδρα να διαβρέχει τον επίδεσμο του σκύλου σε διάλυμα συμπαθητικής πούδρας κάθε μέρα ακριβώς το μεσημέρι. Ο σκύλος κατ’ ανάγκην θα γαυγίσει από αντίδραση και εξ αυτού θα παράσχει στον καπετάνιο ένδειξη του χρόνου.

Το γαύγισμα του σκύλου θα σημαίνει «Ο ήλιος διέρχεται πάνω από τον μεσημβρινό του Λονδίνου». Ο καπετάνιος θα συγκρίνει αυτή την ένδειξη με τον τοπικό χρόνο του πλοίου και εξ αυτού θα υπολογίζει το μήκος.

Κάποιος βέβαια θα πρέπει να ελπίζει ότι η πούδρα θα εξακολουθούσε να έχει τη μαγική της ιδιότητα και να γίνεται αισθητή χιλιάδες μίλια μακριά στη θάλασσα και επίσης (αυτό είναι ιδιαίτερα σοβαρό) να μη γιατρεύει το εν λόγω τραύμα κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών που διαρκεί το ταξίδι. (Μερικοί ιστορικοί εισηγούνταν ότι ο σκύλος θα έπρεπε να πληγωνόταν περισσότερο από μία φορά σε μεγάλα ταξίδια).

Μια πολύ περισσότερο ανθρώπινη λύση βασιζόταν στη μαγνητική πυξίδα η οποία είχε ανακαλυφθεί στον 12ο αιώνα και είχε γίνει απαραίτητο εξάρτημα σε όλα τα πλοία στον 17ο αιώνα. Αναρτημένη σε ισορροπιστικούς δακτυλίους cardan ώστε να παραμένει σε ορθή θέση ανεξάρτητα από τη θέση του πλοίου και τοποθετημένη μέσα σε προφυλακτικό κάλυμμα, βοηθούσε τους ναυτικούς να βρίσκουν την κατεύθυνση όταν νεφελώδεις ουρανοί εμπόδιζαν τη θέα του ήλιου την ημέρα ή τον Πολικό τη νύχτα.

Αλλά ο συνδυασμός ενός καθαρού ουρανού και μιας καλής πυξίδας, πολλοί ναυτικοί πίστευαν, ότι μπορεί επίσης να προσδιορίσει και το γεωγραφικό μήκος του πλοίου.

Η ακίδα της πυξίδας δείχνει τον μαγνητικό βορρά. Ο Πολικός στέκεται πάνω από τoν αληθή βορρά. Ένα πλοίο που πλέει προς Ανατολάς ή Δυσμάς κατά μήκος ενός συγκεκριμένου παραλλήλου μπορεί να διακρίνει με την πυξίδα του πως μεταβάλλεται η γωνιακή απόσταση μεταξύ αληθούς και μαγνητικού βορρά. Θα μπορούσε να σχεδιασθεί ένας χάρτης, είχαν σχεδιασθεί αρκετοί, που να συνέδεε το μήκος με την παρατηρούμενη απόσταση μεταξύ των δύο βοριάδων.

Η μέθοδος της μαγνητικής απόκλισης, όπως αποκλήθηκε, είχε ασφαλώς πλεονεκτήματα έναντι όλων όσων είχαν εξετασθεί, αλλά δεν ήταν ακριβής. Πολύ σπάνια η ακίδα της πυξίδας έδειχνε τον μαγνητικό βορρά. Υπήρχε πάντα μία παρεκτροπή που παρέκλινε την πυξίδα από τον μαγνητικό βορρά και αυτή άλλαζε από τόπο σε τόπο από ταξίδι σε ταξίδι, ανάλογα με το φορτίο κλπ.



Η τελική Πράξη του Μήκους που δημοσιεύθηκε
στις 8 Ιουλίου 1714 και περιείχε και τα χρηματικά
βραβεία που θεσμοθετούσε. Dutch National
Maritime Museum Amsterdam. ΠΗΓΗ:

Το Βρετανικό Κοινοβούλιο, μετά η συμφορά του 1707, με την περίφημη «Πράξη του Μήκους» του 1714 έθεσε το υψηλότερο βραβείο από όλα £ 20.000 (αρκετά εκατομμύρια ευρώ με σημερινές τιμές) για μια «πρακτική και χρήσιμη» μέθοδο προσδιορισμού του γεωγραφικού μήκους.

Έτσι οι αιώνες περνούσαν και οι ναυτικοί ταλανίζονταν μεταξύ φαιδρών και σοβαρών αλλά μη πρακτικώς εφαρμόσιμων λύσεων για το θέμα του προσδιορισμού του γεωγραφικού μήκους.

Στις αρχές του 18ου αιώνα, αφ’ ενός ο απόηχος του δυστυχήματος στις νήσους Scilly και αφ’ ετέρου το μεγάλο χρηματικό βραβείο που θεσμοθετήθηκε από την Βρετανική κυβέρνηση, ενίσχυσαν τις προσπάθειες επίλυσης του προβλήματος.

Δύο σχετικά άσημοι μαθηματικοί και φίλοι που καταγίνονταν συχνά σε μακρές συζητήσεις οι William Whinston και Humphrey Ditton κατέληξαν ότι ενδεχομένως ήχοι θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως σήματα για τους ναυτικούς.

Σύμφωνα με τη σκέψη, εκπυρσοκροτήσεις κανονιών ή άλλοι πολύ δυνατοί ήχοι που θα εκπέμπονταν γι’ αυτό το σκοπό, από γνωστά σημεία αναφοράς θα μπορούσαν να γεμίσουν τους ωκεανούς με ηχητικά σήματα που θα βοηθούσαν στον προσδιορισμό του στίγματος. Στη ροή της ιδέας θυμήθηκαν ότι στη σύγκρουση με το Γαλλικό στόλο στα ανοιχτά του Peachy Head στο Sussex οι εκρήξεις των μεγάλων κανονιών ακούγονταν στο Cambridge κάπου ενενήντα μίλια μακριά.

Επίσης έμαθαν από αξιόπιστες πηγές ότι εκρήξεις από το πυροβολικό των Ολλανδικών πολέμων έφταναν μέχρι το μέσον της χώρας, δηλαδή σε πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις.

Επομένως εάν αρκετά πλοία ηχητικών σημάτων τοποθετούνταν σε στρατηγικά επιλεγμένα σημεία σε όλες τις θάλασσες, οι ναυτικοί θα μετρούσαν την απόστασή τους από αυτά τα σταθερά κανονιοφόρα πλοία συγκρίνοντας τον γνωστό χρόνο από το αναμενόμενο σήμα με τον πραγματικό χρόνο που θα ακουγόταν το σήμα. Με αυτή τη μέθοδο, λαμβάνοντας φυσικά υπ’ όψιν την ταχύτητα του ήχου θα ανακάλυπταν το μήκος του στίγματός τους.

Ατυχώς, όταν οι ερευνητές προσέφεραν την παιδική τους ιδέα στους ναυτικούς τους, ελέχθη ότι οι ήχοι δεν μεταφέρονται στη θάλασσα με αξιοπιστία, ώστε να προσδιορίζουν με ακρίβεια το στίγμα. Το σχήμα θα μπορούσε να είχε τότε εγκαταλειφθεί εάν ο Whinston δεν είχε την ιδέα να συνδυάσει τον ήχο με το φως. Εάν τα προτεινόμενα σήματα κανονιών γεμίζονταν με βλήματα που θα εκτοξεύονταν περισσότερο από ένα μίλι ψηλά στον αέρα και εκρήγνυντο εκεί οι ναυτικοί θα μπορούσαν να μετρήσουν την καθυστέρηση μεταξύ της εμφανίσεως της έκρηξης και του ακούσματος του μεγάλου κρότου.

Κατά τον ίδιο τρόπο που οι μετεωρολόγοι μετρούν την απόσταση των καταιγίδων μετρώντας τα δευτερόλεπτα μεταξύ της αστραπής και της βροντής.

O Whinston μάλιστα παρακολούθησε με ειδικό ενδιαφέρον την παράσταση των πυροτεχνημάτων της Ημέρας των Ευχαριστιών (Thanks Giving Day) στις 7 Ιουλίου του 1713 και πείσθηκε ότι μια καλά χρονολογημένη βόμβα που θα εκρηγνυόταν στα 6.440 πόδια στον αέρα (το θεωρούσε ως όριο της υπάρχουσας τεχνολογίας) θα μπορούσε με βεβαιότητα να γίνει ορατή από μία απόσταση 100 μιλίων.

Έτσι έχοντας πλέον την βεβαιότητα, εργάσθηκε με τον Ditton στην συγγραφή ενός άρθρου που παρουσιάστηκε την επόμενη εβδομάδα στην Guardian περιγράφοντας τα αναγκαία βήματα.

Στην αρχή μία καινούρια γενιά πλοίων θα έπρεπε να σταλεί και να αγκυροβολήσει στους ωκεανούς σε διαστήματα 600 μιλίων. Οι Winston και Ditton δεν είδαν κανένα πρόβλημα σ’ αυτή τη φάση καθώς υπολόγιζαν λανθασμένα τα μήκη των αλύσεων των αγκυρών.

Θεώρησαν τα βάθη στον Βόρειο Ατλαντικό ως 300 οργιές στο βαθύτερο σημείο, όταν το μέσο βάθος είναι κοντά στις 2.000 οργιές και ο βυθός σε μερικά σημεία πέφτει περισσότερο από τις 3.450 οργιές.

Όπου τα νερά ήσαν βαθιά, για να κρατάνε οι άγκυρες, οι συγγραφείς εισηγήθηκαν, ότι βάρη θα μπορούσαν να κρεμαστούν από τα πλοία και να τα ακινητοποιήσουν. Σε κάθε περίπτωση, ήταν βέβαιοι, ότι τέτοια μικροπροβλήματα θα μπορούσαν να επιλυθούν με δοκιμές.

Ένα σημαντικό ζήτημα ήταν ο προσδιορισμός της θέσης κάθε σκάφους.

Τα ηχητικά σήματα χρόνου θα έπρεπε να εκκινούν από θέσεις γνωστού πλάτους και μήκους. Εκλείψεις των φεγγαριών του Διός θα χρησίμευαν σ’ αυτή την επιχείρηση ή ακόμα εκλείψεις του Ηλίου και της Σελήνης δεδομένου ότι ο προσδιορισμός των στιγμάτων θα γινόταν μία μόνο φορά.

Ο ναυτιλλόμενος θα έπρεπε να εντείνει την προσοχή του ώστε να διακρίνει τη φωτοβολίδα του σήματος στον τοπικό χρόνο του μεσονυχτίου, να ακούσει τον βρυχηθμό του κανονιού και να πλέει ήσυχος με βεβαιότητα για το στίγμα του πλοίου του, μεταξύ των σταθερών σημείων στη θάλασσα. Εάν υπήρχαν σύννεφα και η λάμψη δεν μπορούσε να φανεί, τότε θα αρκούσε μόνο ο ήχος.

Οι συγγραφείς ήλπιζαν ότι τα σκάφη αυτά θα εξαιρούνταν, φυσικά, από κάθε πράξη πειρατείας ή επίθεσης από κράτη εν πολέμω. Θα έπρεπε αντίθετα να έχουν νομική προστασία από όλα τα εμπορευόμενα έθνη «και θα θεωρείτο μεγάλο έγκλημα εάν όποιο άλλο πλοίο, τους προξενούσε βλάβη ή επιχειρούσε να μιμηθεί τις εκρήξεις τους, για διασκέδαση ή παραπλάνηση κάποιου».

Η κριτική γρήγορα υπέδειξε ότι ακόμη και εάν όλα τα προφανή προβλήματα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν, το μικρότερο από τα οποία δεν ήταν η δαπάνη γι’ αυτή την επιχείρηση, πολλά άλλα προβλήματα θα προέκυπταν. Ένας αριθμός χιλιάδων ναυτών θα απαιτούνταν για να επανδρώσουν τα σκάφη. Αυτοί οι άνδρες θα ήταν σε πολύ χειρότερη θέση από τους φαροφύλακες, μόνοι στην διάθεση των στοιχείων της φύσεως, απειλούμενοι από ασιτία και με ισχυρή πίεση να παραμένουν ξεμέθυστοι.

Η επιτροπή του κοινοβουλίου που θα συνέτασσε τη σχετική πράξη κατέφυγε στις δύο επιστημονικές κορυφές της εποχής της τον Sir Isaac Newton, ήδη ηλικιωμένο τότε 72 ετών, και τον φίλο του Edmond Halley. O τελευταίος μερικά χρόνια πριν είχε αποσυρθεί στο νησί της Αγίας Ελένης για να χαρτογραφήσει τα αστέρια του Νοτίου ημισφαιρίου, ένα παρθένο έδαφος στο τοπίο της νύχτας.

Η εργασία του αυτή που κατέληξε στη χαρτογράφηση περισσότερων από 300 αστεριών του απέφερε την εκλογή του στην Βασιλική Αδελφότητα. Είχε επίσης ταξιδέψει πολύ για να μετρήσει τη μαγνητική απόκλιση σε διάφορους τόπους, είχε επομένως πολλαπλή έκθεση στο πρόβλημα του μήκους.

Ο Newton προετοίμασε γραπτές παρατηρήσεις προς τα μέλη της επιτροπής, τις οποίες διάβασε και απάντησε στις ερωτήσεις τους, παρά τη διανοητική του κόπωση εκείνης της ημέρας.

Συνόψισε τις υπάρχουσες μεθόδους για τον προσδιορισμό του μήκους λέγοντας ότι όλες είναι καλές στη θεωρία αλλά «δύσκολες στην εκτέλεση».

Ιδού πως περιέγραψε τον μετρητή του χρόνου.

«Μία μέθοδος είναι με ρολόι που να διατηρεί με ακρίβεια το χρόνο. Για λόγους που οφείλονται στις κινήσεις του πλοίου, των διαφοροποιήσεων της θερμοκρασίας, της υγρασίας και της ξηρασίας και της διαφοράς της βαρύτητας στα διάφορα πλάτη, τέτοιο ρολόι δεν έχει ακόμα κατασκευαστεί» και υπονόησε ότι δεν είναι πιθανόν να κατασκευαστεί. Ο Νεύτων ανέφερε πρώτο τον μετρητή χρόνου με σκοπό να τον απορρίψει και μετά να προχωρήσει στις περισσότερα υποσχόμενες μεθόδους των αστρονομικών παρατηρήσεων.

Η τελική Πράξη του Μήκους δημοσιεύθηκε στις 8 Ιουλίου 1714 και περιείχε και τα χρηματικά βραβεία που θεσμοθετούσε.

1ο. £20.000 για τη μέθοδο που θα προσδιόριζε το μήκος με προσέγγιση μισής μοίρας.

2ο. £15.000 για μέθοδο με προσέγγιση δύο τρίτα της μοίρας.

3ο. £10.000 για μέθοδο με προσέγγιση μιας μοίρας.

Δεδομένου ότι μια μοίρα μήκους στον Ισημερινό αντιστοιχεί σε 60 ναυτικά μίλια αντιλαμβάνεται κανείς σε ποια κατάσταση απελπισίας βρισκόταν η κοινωνία για την δυσχερή θέση της ναυτιλίας.



Πορτραίτο του John Harrison, Barrow
Church, Μεγ. Βρετανία.

Ο John Harrison γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου 1693 και ήταν ο μεγαλύτερος από πέντε αδέλφια. Ο πατέρας του ήταν ξυλουργός και από αυτόν έμαθε την τέχνη. Κανείς δεν ξέρει που έμαθε μουσική, αλλά έπαιζε βιολί και κούρδιζε το όργανο της εκκλησίας. Αργότερα ανέλαβε την διεύθυνση της τοπικής εκκλησιαστικής χορωδίας.

Ο Harrison ολοκλήρωσε την κατασκευή του πρώτου του ρολογιού με εκκρεμές το 1713 πριν συμπληρώσει τα είκοσί του χρόνια. Το ρολόι διατηρείται στο μουσείο των ωρολογοποιών στο Λονδίνο.

Πέραν του γεγονότος ότι το έφτιαξε και το υπέγραψε ο μεγάλος John Harrison το ρολόι παραμένει μοναδικό διότι κατασκευάστηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από ξύλο. Είναι ένα ρολόι ξυλουργού με οδοντωτούς τροχούς και άξονες από ξύλο δρυός που συνδέονται και κινούνται από μικρά τεμάχια ορείχαλκου και ατσαλιού.

Γύρω στο 1720 ο Harrison έχοντας αποκτήσει φήμη κατασκευαστή ρολογιών προσελήφθη από τον Sir Charles Pelham να κατασκευάσει ένα ρολόι... πάνω από το σπίτι του κτήματός του στο Brocklesby Park.

Το ρολόι που ολοκλήρωσε ο Harrison περί το 1722 λειτουργεί ακόμη σήμερα στο Brocklesby Park 292 χρόνια μετά. Το καταπληκτικό είναι ότι λειτουργεί χωρίς να χρειάζεται λίπανση διότι τα μέρη που θα απαιτούσαν λάδι είναι κατασκευασμένα από αγιόξυλο, ένα τροπικό σκληρό ξύλο που εκκρίνει το δικό του λίπος. Ο Harrison με μεθοδικότητα απέφυγε τη χρήση σιδήρου ή χάλυβα οπουδήποτε στο ρολόι για το φόβο να μη σκουριάσουν σε συνθήκες υγρασίας. Όπου απαιτείτο η χρήση μετάλλου εγκαθιστούσε τεμάχια ορείχαλκου.

Το εκκρεμές των περισσοτέρων ρολογιών την εποχή του Harrison διαστελλόταν με την θερμότητα και γινόταν μακρύτερο, έτσι μετρούσε το χρόνο βραδύτερα σε θερμή ατμόσφαιρα. Αντίθετα με το ψύχος συστελλόταν γινόταν βραχύτερο και μετρούσε το χρόνο γρηγορότερα. Συνδυάζοντας όμως μακρές και βραχείες λουρίδες δύο διαφορετικών μετάλλων –ορείχαλκου και χάλυβα– σε ένα εκκρεμές ο Harrison εξάλειψε το πρόβλημα. Τα δύο μέταλλα αντιδρούσαν αντίθετα στις αλλαγές μήκους του καθενός με την διαφοροποίηση της θερμοκρασίας και έτσι το εκκρεμές ποτέ δεν λειτουργούσε πολύ γρήγορα ή πολύ αργά.

Κανείς δεν γνωρίζει πότε, ή πως, ο Harrison άκουσε για πρώτη φορά για το βραβείο του μήκους. Μερικοί λένε ότι στο πλησίον ευρισκόμενο λιμάνι του Ηull το τρίτο σε μέγεθος της Αγγλίας, μόλις πέντε μίλια βόρεια από του μέρος που έμενε ο Harrison, τα νέα για την θεσμοθέτηση του βραβείου ασφαλώς θα αποτελούσαν την πρώτη είδηση της επικαιρότητας. Από εκεί κάποιος ναυτικός ή έμπορος θα μπορούσε να το μεταφέρει κατά μήκος του ποταμού Hamber με το ferry.

Παρόλον ότι τα ρολόγια που έφτιαχνε ο Harrison θριάμβευαν στη στεριά, ένα εκκρεμές είναι πάντα εκκρεμές και δεν θα μπορούσε να επιβιώσει σε κυματώδη ωκεανό. Στη θέση λοιπόν της ταλαντευόμενης ράβδου με το κρεμασμένο βαρίδι, άρχισε να σκέφτεται ένα ελατηριωτό σύνολο μιας τραμπάλας που θα είχε αντισταθμιστικές διατάξεις να αντέχει και τα μεγαλύτερα κύματα.

Όταν ολοκλήρωσε στο μυαλό του τη νέα επινόηση, διαδικασία που του πήρε περίπου τέσσερα χρόνια, έφυγε για το Λονδίνο –ένα ταξίδι 200 μιλίων– για να παρουσιάσει το σχέδιό του στην Επιτροπή του Μήκους.

Όταν ο Harrison έφτασε στο Λονδίνο, το καλοκαίρι του 1730 η Επιτροπή του Μήκους δεν βρισκόταν πουθενά. Παρότι τον Αύγουστο συμπλήρωνε 15 χρόνια ύπαρξης, δεν είχε επίσημη έδρα και δεν είχε συνεδριάσει ποτέ.

Τόσο αδιάφορες και ασήμαντες ήταν οι προτάσεις που είχαν υποβληθεί στην επιτροπή που μεμονωμένα μέλη είχαν απλά στείλει επιστολές απόρριψης στους επίδοξους επινοητές. Καμία προταθείσα λύση δεν παρουσιαζόταν αρκετά ελπιδοφόρα ώστε να εμπνεύσει πέντε τουλάχιστον μέλη –το ελάχιστο προβλεπόμενο όριο– να συγκεντρωθούν για σοβαρή συζήτηση.

Ο Harrison απευθύνθηκε σε ένα από τα διάσημα μέλη της επιτροπής τον Dr. Edmond Halley στον οποίον παρουσίασε το σχέδιό του για κατασκευή ρολογιού της θάλασσας. Ο Halley παρόλον ότι εντυπωσιάσθηκε από τα σχέδια και το ομολόγησε, ήταν διστακτικός να προσκαλέσει συνάντηση της επιτροπής καθώς γνώριζε ότι τα μέλη της ήταν βαθιά πεπεισμένα και προσανατολισμένα ότι η λύση του προβλήματος θα προέλθει από αστρονομικές παρατηρήσεις και όχι από μηχανική κατασκευή.

Πριν λοιπόν παρουσιάσει τον Harrison στο στόμα του λύκου, την επιτροπή, τον παρέπεμψε σε ένα διάσημο κατασκευαστή ρολογιών τον George Graham. Ο τίμιος Graham, όπως αργότερα αποκλήθηκε, 20 χρόνια μεγαλύτερος από τον Harrison, θα ήταν ο καλύτερος κριτής για το ρολόι της θάλασσας που πρότεινε να κατασκευάσει ο Harrison.

Ενώ στην αρχή η συζήτηση ήταν δύσκολη, με αρκετή καχυποψία και από τις δύο πλευρές, κατέληξε τελικά σε πολύ φιλική με αρκετή κατανόηση. Οι δύο άνδρες χώρισαν με ενθάρρυνση του Graham προς τον Harrison να προχωρήσει στο σχέδιο του και με ένα γενναίο δάνειο, άτοκο και του οποίου η αποπληρωμή δεν χρειαζόταν να γίνει πολύ γρήγορα.

Ο Harrison πέρασε τα επόμενα πέντε χρόνια συναρμολογώντας τα κομμάτια του πρώτου ρολογιού θαλάσσης, το οποίο ονομάστηκε Harrison’s No 1 ή H-1 γιατί ήταν το πρώτο μιας σειράς ανάλογων προσπαθειών.

Το H-1 ήταν ένα παράξενο αντικείμενο τοποθετημένο σε μια θήκη σε σχήμα κύβου 4 ποδών σε κάθε διάσταση. Ζύγιζε 75 λίβρες και είχε 4 δείκτες για τις ώρες, τα λεπτά, τα δευτερόλεπτα και τις μέρες του μήνα.

Το Η-1 σήμερα υπάρχει και λειτουργεί στο Ναυτικό Μουσείο του Greenwich και κάθε μέρα κουρδίζεται χωρίς να σταματά κατά τη διάρκεια του κουρδίσματος. Το Βρετανικό Ναυαρχείο υπήρξε απρόθυμο να δοκιμάσει το Η-1 και αντί να το στείλει στις Δυτικές Ινδίες, όπως προέβλεπε η «Πράξη του Μήκους» το επιβίβασε στο HMS “Centurion” σε ένα ταξίδι στη Λισαβώνα.

Στην επιστροφή γύρισε με το HMS “Orford” με κυβερνήτη τον Master Wills. Η επιστροφή διήρκεσε περίπου ένα μήνα. Όταν αντίκρισαν τη στεριά της Αγγλίας ο Wills με την αναμέτρηση του πλοίου θεώρησε ότι ήταν το Start ένα πολύ γνωστό σημείο στη νότια ακτή του Dartmouth. Ο Harrison όμως υπολογίζοντας το μήκος με το ρολόι του υπολόγισε το στίγμα του πλοίου περισσότερο από 60 μίλια δυτικότερα από το Start. Και έτσι ήταν.

O Wills έδωσε το βεβαιωτικό της καλής λειτουργίας του Η-1 στις 24 Ιουνίου του 1737. Στις 30 του μήνα η Επιτροπή του Μήκους συνεδρίασε για πρώτη φορά 23 χρόνια μετά τη θεσμοθέτησή της.



Ναυτικό χρονόμετρο, H1.
National Maritime Museum,
Greenwich, London, Ministry of Defence Art
Collection ΦΩΤΟ: http://www.rmg.co.uk/

Ο Harrison παρουσίασε τον εαυτό του και το Η-1 στην επιτροπή.

Είχε κάθε δικαίωμα να ζητήσει μια δοκιμή στις Δυτικές Ινδίες και να απαιτήσει το χρηματικό βραβείο. Αλλά ο Harrison ήταν πολύ τελειομανής.

Ήταν ο μόνος στην αίθουσα που υπέδειξε τις αδυναμίες του Η-1 και ήταν ο μόνος που είπε κάτι κριτικό για το ρολόι, το οποίο δεν είχε κάνει λάθος περισσότερο από λίγα δευτερόλεπτα το 24ωρο, στους πλόες προς και από τη Λισαβώνα.

Πρότεινε λοιπόν στην επιτροπή να διορθώσει τα αδύνατα σημεία που ο ίδιος είχε υποδείξει, να φτιάξει το ρολόι μικρότερο και τότε να δοκιμαστεί στον πλου προς τις Δυτικές Ινδίες.

Το Η-2 παρουσιάστηκε στην «Επιτροπή του Μήκους» τον Ιανουάριο του 1741.



Ναυτικό χρονόμετρο, H2.
National Maritime Museum,
Greenwich, London,
Ministry of Defence
Art Collection
ΦΩΤΟ:
http://www.rmg.co.uk/

Ο Harrison έδωσε την ίδια παράσταση στην Επιτροπή που είχε δώσει και στο παρελθόν. Εκείνο που ζήτησε ήταν να του επιτρέψουν να γυρίσει σπίτι του και να δοκιμάσει πάλι. Έτσι το Η-2 δεν πήγε ποτέ στη θάλασσα για δοκιμή.
Ο Harrison κάτοικος του Λονδίνου πλέον, χάθηκε στο εργαστήριό του για περισσότερο από 19 χρόνια για να ολοκληρώσει το Η-3.

Το Η-3 ζύγιζε 60 λίβρες, 15 λιγότερες από το Η-1.
Ο Harrison πίστευε ότι το Η-3 ήταν αρκετά μικρό για να ταιριάζει στα πλοία.
Το 1753 ένας φίλος του ωρολογοποιός John Jefferys του έκανε δώρο ένα ρολόι τσέπης το οποίο είχε κατασκευάσει με τις οδηγίες του Harrison σε ότι αφορούσε τη διμεταλλική λουρίδα που εξουδετέρωνε τις θερμοκρασιακές μεταβολές και τη διάταξη να μη σταματά όταν κουρδιζόταν.

Αυτό το ρολόι αποδείχθηκε πολύ αξιόπιστο.

Σε μια από τις παρουσιάσεις του στην «Επιτροπή του Μήκους» για να δώσει αναφορά για την πρόοδο των εργασιών του Η-3 ανέφερε ότι «είχε κάθε λόγο να πιστεύει ότι ένα ρολόι τσέπης που κατασκευάσθηκε με τις οδηγίες του (δηλαδή το ρολόι του Jefferys) θα μπορούσε να αποδειχθεί αξιόπιστο και πολύτιμο για τον προσδιορισμό του μήκους».

Το 1759 όταν ο Harrison τελείωσε το Η-4, το χρονόμετρο που τελικά κέρδισε το χρηματικό βραβείο, έμοιαζε περισσότερο με το ρολόι τσέπης του Jefferys παρά με τους προγόνους του Η-1, Η-2 και Η-3.

Το Η-4 είναι τόσο εκπληκτικό, σαν λαγός από καπέλο. Είναι μεγάλο για ρολόι τσέπης, 5 ίντσες στη διάμετρο, είναι μικρό για ρολόι πλοίου και ζυγίζει μόνο 3 λίβρες.

Η δοκιμή στη θάλασσα του Η-4 έγινε επί του ΗMS “Deptford”. Ο διάπλους του Ατλαντικού κρατούσε περίπου 3 μήνες. Το πλοίο έφτασε στο Port Royal στην Jamaica στις 19 Ιανουαρίου 1762. Το Η-4 είχε χάσει μόνο 5 δευτερόλεπτα μετά 81 ημέρες στη θάλασσα.

Ο John Harrison πέθανε στις 24 Μαρτίου 1776 στα 83 χρόνια του.

Για 10ετίες είχε σταθεί το μόνο πρόσωπο στον κόσμο που είχε σοβαρά επιδιώξει να επιλύσει το πρόβλημα προσδιορισμού του γεωγραφικού μήκους με μετρητή του χρόνου. Η επίσημη κοινωνία της εποχής του δεν εξετίμησε το έργο του και υπήρξαν αρκετοί που το υπονόμευσαν, είτε για να καρπωθούν οι ίδιοι το πολύ σημαντικό χρηματικό βραβείο, είτε διότι δεν μπορούσαν να δεχθούν, επιστήμονες αυτοί, ότι η επίλυση του τόσο σοβαρού προβλήματος που ταλάνισε την ναυτική κοινότητα θα προερχόταν από την τέχνη ενός ωρολογοποιού και όχι από την επιστήμη της αστρονομίας.




Ναυτικό χρονόμετρο, H4.
National Maritime Museum,
Greenwich, London,
Ministry of Defence
Art Collection
ΦΩΤΟ: http://www.rmg.co.uk/

Οι ναυτικοί όλου του κόσμου ακόμα και σήμερα έχοντας ως αυτονόητο δεδομένο την ύπαρξη ενός καλού χρονομέτρου μέσα στο πλοίο τους, που τους επιτρέπει να προσδιορίζουν το γεωγραφικό μήκος του στίγματος τους με ικανοποιητική, για κάθε πρακτικό σκοπό ακρίβεια, αισθάνονται ευγνωμοσύνη για τον εξαιρετικό αυτόν άνθρωπο.
Ήταν αυτός που έταξε σκοπό της ζωής του και πέτυχε, να σταθεί αρωγός στη δουλειά τους και να τους απαλλάξει από μια αβεβαιότητα και ασάφεια στη θάλασσα που στοίχιζε χιλιάδες ζωές.
ΠΗΓΗ: Περί Αλός http://perialos.blogspot.gr/2015/08/blog-post.html



Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...