Σπάνιο άρθρο του 1917 με αυθεντική επιστολή του 1842!
Περί Αλός
Του Υποπλοιάρχου ΒΝ Δημητρίου Γ. Φωκά.
Το παρόν δημοσιεύθηκε στο πρώτο τεύχος
της «Ναυτικής Επιθεωρήσεως», Μαρτίου 1917.
Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την
έγκριση της Ναυτικής Επιθεωρήσεως.
 |
| ΦΩΤΟ: Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου |
Η ευοίωνος εμφάνιση της «Ναυτικής Επιθεωρήσεως» μου φέρει εις τον νουν πενιχρόν τόμον, τον οποίον, όχι προ πολλού χρόνου, συνήντησα εις την Βιβλιοθήκη της Βουλής. Ο μικρός και παλαιός εκείνος τόμος περιείχε πράγματι τα ολίγα φυλλάδια του πρώτου Ελληνικού Ναυτικού περιοδικού «Πολικός Αστήρ» ήτο ο τίτλος του περιοδικού εκείνου, εκδότης του δε ο σημαιοφόρος Γεράσιμος Ζωχιός. Ο Ζωχιός παλαιός τρόφιμος της περιπύστου Ιονίου Ακαδημίας ήτο ανήρ ευρυτάτης κλασσικής μορφώσεως και κάτοχος ικανοτάτων δια την εποχήν του ναυτικών γνώσεων, ας όμως εχρησιμοποίησε κατά το μέγιστον μέρος εις τας εν τη ξηρά υπηρεσίας, επί πλοίων και δη επί της «Αθηνάς» (πρ. «Άρης») επ’ ολίγον μόνον χρόνον υπηρετήσας, και τούτον κατά την αρχήν του σταδίου του. Εν τούτοις λόγω της μορφώσεως του και της ενεργητικότητος, ήτις τον εχαρακτήριζε, παρέσχε πολύτιμους υπηρεσίας εις το Ναυτικόν, διδάξας επί έτη μακρά την Ναυτικήν εις τους μέλλοντας αξιωματικούς και ατρύτους καταβαλών κόπους προς ίδρυσιν επί του «Λουδοβίκου», της πρώτης Ναυτικής Σχολής του Ναυτικού Παιδευτηρίου, ως εκαλείτο, η διοίκησις του οποίου αντετίθετο εις τον μόλις εκ Γαλλίας κατελθόντα Παλάσκαν. Αλλ΄ ας επανέλθωμεν εις τον «Πολικό Αστήρα». Την 26ην Φεβρουαρίου 1842 ο Ζωχιός, υπηρετών τότε εις τα γραφεία της επί των Ναυτικών Γραμματείας, έγραψεν εν αναφορά του ότι προτίθεται να εκδώση μηνιαίον περιοδικόν καλούμενον «Πολικός Αστήρ». Δια τον περιοδικόν τούτον, εις ο υπέσχετο ο εκδότης να δημοσιεύη πάντα τα το Ναυτικόν αφορώντα Διατάγματα, εζήτει την συνδρομήν της Γραμματείας, ίνα δυνηθή να ανταποκριθή εις τας δαπάνας της εκδόσεως. Και εχορηγήθη μεν η συνδρομή αύτη, αλλ’ ήτο –αλλοίμονον– τόσον γλίσχρος! Συνίστατο εις το να εγγραφή το δημόσιον συνδρομητής δια 20 τεύχη του εκδοθησομένου περιοδικού. Η δε προς τούτο εντολή εχορηγήθη και δια Β. Διατάγματος! Πλην όμως της ασημάντου σχεδόν υλικής ταύτης συνδρομής, η επί των Ναυτικών γραμματεία παρέσχεν άλλως ικανήν βοήθειαν δια την επιτυχίαν της εκδόσεως του «Πολικού Αστέρος», διαβιβάσασα προς πάσας τας ναυτικάς και λιμενικάς αρχάς τας αγγελίας της εκδόσεως και θερμώς συστήσασα την εις το περιοδικόν εγγραφήν, εισπράττουσα το τίμημα των συνδρομών και στέλλουσα αυτό προς τον εκδότην και πολλαχώς ενθαρρύνασα αυτόν.
Την αγγελίαν της εκδόσεως του «Πολικού Αστέρος» αρκούντως χαρακτηρίζουσαν και του εκδότου την ευρυμάθειαν αλλ’ ιδίως την κατάστασιν των τότε αξιωματικών, παραθέτω ολόκληρον.
ΠΡΟΣΚΛΗΣΙΣ
ΕΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΝ ΠΕΡΙ ΕΚΔΟΣΕΩΣ ΝΑΥΤΙΚΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΟΣ
Προς τους αξιωματικούς του Β. Ναυτικού
Κατά τους Γαλλικούς κανονισμούς, τους οποίους η Ελληνική Κυβέρνησις δια να διοργανώση την θαλάσσίαν της δύναμιν παρεδέχθη και καθιέρωσεν, οι αξιωματικοί του Ναυτικού υποτίθενται πολυμαθείς και επιστήμονες. Αξιωματικοί όμως τοιούτοι, κατά δυστυχίαν, εις τον Βασιλικόν Στόλον υπάρχουσι πολλά ολίγοι, ή μάλλον εξ ημών ουδείς άλλος δύναται να θεωρηθή κατά πάντα εντελής και δόκιμος ναυτικός, ει μη μόνον εκείνοι όσοι έλαβον μέρος ενεργόν εις τον υπέρ ανεξαρτησίας αγώνα· διότι μόνον αυτοί, μαθητεύσαντες εις το μέγα της πείρας σχολείον, απέδειξαν εμπράκτως ότι και την ναυτικήν υπέρ πάντα άλλον γνωρίζουσι κάλλιον και των ναυμαχιών την τέχνην καλώς εξέμαθον. Αλλά και οι ευάριθμοι ούτοι αλίτρυοι γέροντες εντός ολίγου ή αποσύρονται εις τα ίδια ή διαγράφονται δια παντός εκ των ναυτικών καταλόγων. Τότε δε τις εκ των περιλειπομένων θέλη τους διαδεχθή; Τις δύναται να τους αντικαταστήση; Δεν αρνούμαι την περί τα ναυτικά εμπειρικήν ικανότητα πολλών νέων αξιωματικών· αλλ’ αύτη και μόνη δεν αποτελεί το παν, ούτε δια μόνης αυτής δύναται ποτέ να σχηματισθή Ναυτικόν ισχυρόν ή στόλος αξιόμαχος.
Δια την ακριβή κατάληψιν του εν χρήσει κανονισμού της Ναυτικής υπηρεσίας και την πλήρη εφαρμπγή του, απαιτείται και πείρα πολλή και μάθησις ποικίλη· αλλ’ ημείς και εκτός μακρών τινων εξαιρέσεων και των δύο αμοιρούμεν. Εις μάτην λοιπόν τινές κοπιώσι συγκλώθοντες τα ασύγκλωστα και άλλοι αναγιγνώσκοντες και ερμηνεύοντες όσα ούτε γιγνώσκουσιν, ούτ’ εννοούσιν. Μόνος ο ιματισμός δεν ισχύει, νομίζω, να αποδείξη σοφόν τον αμαθή και ναυτικόν έμπειρον τον μηκέτι την πρώραν της πρύμνης διακρίνοντα. Δια τούτο ή πρέπει να καταλυθή ο εν ενεργεία κανονισμός, ή οι νεώτεροι του στόλου αξιωματικοί πρέπει να διδαχθώσιν όσα είναι έτι δυνατόν να μάθωσιν. Αλλ’ αν το πρώτον γίνη, εκλείπει και εξαφανίζεται η υφεστώσα των πραγμάτων μικρά τάξις, και ανατρέπεται παν ό,τι με κόπους και αγώνας πολλούς και δαπάνας όχι ολίγας κατωρθώθη. Αφεύκτως λοιπόν πρέπει να χρησιμοποιηθή το δεύτερον· άλλως είναι αδύνατον να μορφωθή εκ των ενόντων ναυτική δύναμις λόγου αξία.
Αλλά που, πολλοί λέγουσιν, είναι τα Ναυτικά σχολεία, εις τα οποία πρέπει να μαθητεύσωμεν; Που δε οι της Ναυτικής δόκιμοι διδάσκαλοι; που τέλος τα επί τούτω διδακτικά βιβλία; Κατ’ εμέ της μαθητείας ο καιρός παρήλθε πλέον δι ημάς· δι’ ιδιαιτέρας μόνον μελέτης πρέπει να φροντίζη έκαστος να πολλαπλασιάζη τας γνώσεις του και να αποκατασταθή και κατά το όνομα και κατά το πράγμα αξιωματικός του πολεμικού Ναυτικού. Την δ’έλλειψιν των αναγκαίων διδακτικών βιβλίων δύναται ν’αναπληρώση, νομίζω, εν μέρει και προς το παρόν ναυτική τις εφημερίς, αντικείμενον έχουσα την θεωρητική έρευναν των διαφόρων της Ναυτικής κλάδων, και την πραγματικήν ερμηνείαν των δι’ ημάς απλουστέρων και αναγκαιοτέρων ξένων κανονισμών.
Την έκδοσιν μιας τοιαύτης εφημερίδος αναδέχομαι (συνεργόν έχων και λόγιον τινά φίλον μου) και δια της προκειμένης αγγελίας προκηρύσσω, προσκαλών τους συναδέλφους μου να με συνδράμωσι γενναίως, ως με συνέδραμε και η Κυβέρνησις της Α. Μ. δια της επί των Ναυτικών Γραμματείας.
Η εφημερίς αύτη, επονομαζομένη «ΠΟΛΙΚΟΣ ΑΣΤΗΡ» θέλει εκδίδεσθαι άπαξ του μηνός εις φυλλάδιον, συνιστάμενον εκ δύο τυπογραφικών φύλλων.
Ετήσιον της συνδρομής τίμημα προσδιορίζονται δραχμαί 24, προπληρωτέαι κατά τριμηνίαν.
Κύρια θέματα του «Πολικού Αστέρος» θέλουσιν είσθαι τα εξής:
Η Ναυτική
Η Κυβερνητική
Η Ναυτική Τακτική
Τα Ναυτικά Γυμνάσια
Η Ναυτική νομοθεσία
Η Ναυτική γλώσσα
Δια της αυτής εφημερίδος θέλω προσέτι δημοσιεύει και τα αφορώντα την Ναυτικήν υπηρεσίαν Υ. Β. Διατάγματα, τας αξιολογωτέρας περί Ναυτικού διατάξεις της επί των Ναυτικών Γραμματείας και τας σπουδαιοτέρας πράξεις της γενικής Εταιρίας των Ναυαγίων.
Γνωρίζω ότι το έργον το οποίον αναδέχομαι είναι μέγα και υπερβαίνει τας ολίγας και μικράς δυνάμεις μου· ελπίζω μ’ όλα ταύτα να φανώ κατά τι ωφέλιμος. Εν ελλείψει φάρου φωτοβόλου και τηλαυγούς και αμαυρός τις λιμένος πυρσός δεν είναι πάντη περιττός ή άχρηστος.
Αθήνησι, 31 Μαρτίου 1842
Γ. ΖΩΧΙΟΣ
Σημαιοφόρος
Εις την πρόσκλησιν ταύτην διαβιβασθείσαν, ως εσημειώσαμεν μετά θερμών συστάσεων της Γραμματείας, έσπευσαν ν’ ανταποκριθώσι πολλοί των αξιωματικών· υπήρξαν όμως και τινες των οποίων η οικονομική κατάστασις δεν εςπέτρεπε την δαπάνην της συνδρομής.
 |
| ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΖΩΧΙΟΥ. ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΠΡΟΣΑΛΕΝΤΗΣ ΕΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ 1872. ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΑΔΟΣ |
Κατά τας εν τω αρχείω της Γραμματείας ερεύνας μου συνήντησα πράγματι ικανάς τοιαύατας αναφοράς πτωχών αξιωματικών προς την Γραμματείαν. Εις μίαν τούτων αναγράφεται επί λέξει: «Μετά πολλής προθυμίας επεθύμουν να γίνω συνδρομητής εις την ναυτικήν εφημερίδα ο «Πολικός Αστήρ», εάν επαρκούσα δια του γλίσχρου μισθού μου εις τας αναποφεύκτους της πολυμελούς οικογενείας μου ανάγκας, δια το δυστύχημα λοιπόν τούτο, αναγκάζομαι άκων να σας επιστρέψω την προκήρυξιν άνευ συνδρομής».
Άλλοι πάλι αξιωματικοί δικαιολογούσι την μη εγγραφήν των, διότι ως αγράμματοι (πράγμα όχι ασύνηθες δια την εποχήν) δεν ηδύναντο να αναγνώσωσι το περιοδικόν και άλλοι πάλι διότι γέροντες πλέον όντες δεν εύρισκον ούτε ενδιαφέρον ούτε ωφέλειαν εις την μελέτην του «Πολικού Αστέρος».
Το πρώτο φύλλον του «Πολικού Αστέρος» είδε το φως την 15η Ιουνίου 1842, εννέα δ’ εν όλω τεύχη εξεδόθησαν. Η σύνταξις της ύλης εκτός μικρών τινών άρθρων υπό του υποπλοιάρχου Α.Α. Μιαούλη γραφομένων, ήτο αποκλειστικόν έργον του Ζωχιού. Τα άρθρα του περιοδικού τούτου πολύ ολίγον απεσκόπουν εις το να τηρώσι τους αξιωματικούς του Ναυτικού ενήμερους των γενομένων προόδων, αλλ’ είχον χαρακτήρα καθαρώς εκπαιδευτικόν. Κεφάλαια της Ναυτικής Κοσμογραφίας ή της Ναυτικής Τακτικής εν συνεχεία δημοσιευόμενα απετέλουν την ύλην, εις ην προστίθεντο κάποτε διατάγματα τινά γενικού δια το Ναυτικόν ενδιαφέροντος, ως επίσης ενίοτε και προσωπικαί διατριβαί του εκδότου αμυνομένου κατ’ επιθέσεων άλλων συναδέλφων των.
Εις το φύλλον της 15ης Αυγούστου 1842 προτάσσεται άρθρου του Α. Δ. Μιαούλη το ακόλουθον σημείωμα:
«Προς τον υιόν προσελάβομεν και τον έκγονον του Ναυάρχου Μιαούλη συνεργάτην εις του «Πολικού Αστέρος» την σύνταξιν. Η επομένη περί προσδιορισμού των αποστάσεων διατριβή είναι μικρά μεν αλλ’ ωφέλιμος προς τους συναδέλφους του προσφορά του σημαιοφόρου Α. Δ. Μιαούλη. Αν περί του νέου τούτου αξιωματικού και των ολίγων ομοίων του ληφθή εγκαίρον τι φρόνιμον μέτρον θέλουσί ποτε αναπληρωθή αξίως αι μένουσαι κεναί των επισήμων ναυμάχων τάξεις, άλλως φρονούμεν ότι θέλομεν έχει ναυτικούς αξιωματικούς κατά μόνον το όνομα αλλ’ όχι και κατά το πράγμα. Του Ελληνικού στόλου οι ναύαρχοι, ο Μιαούλης, ο Σαχτούρης, ο Αποστόλης προ πολλού ήδη χρόνου απεβίωσαν, ο Τσαμαδός εις κατά μυρίων μαχόμενος έπεσεν, ο Παναγιώτας απέθανε λιμώττων· ο Ανδρούτσος είναι υπέργηρος πλέον· ο Πανότσης, ο Λεμπέσης, ο Γιαννίτσης εγήρασαν και αυτοί· των πυρπολητών ο επισημότερος, ο Κανάρης, εγγίζει του βίου του την δύσιν· και αυτός του Μιαούλη ο ποτέ μικρός και νεάζων εταίρος, ο νυν την Γραμματείαν των Ναυτικών διέπων[1] δεν συναριθμείται πλέον μετά των νέων, και αυτού οι τρίχες ελευκάνθησαν. Αλλά τις διαδέχθη ή τις εξ ημών δύναται να διαδεχθή τους εμπείρους τούτους ναυτικούς μαχητάς; Κατ’ εμέ το ζήτημα τούτο προς το παρόν είναι άλυτον».
Ο «Πολικός Αστήρ» δεν υπήρξε δυστυχώς μακρόβιος. Ως και ανωτέρω είπομεν εννέα μόνον φύλλα του εξεδόθησαν. Δεν ηξεύρομεν ακριβώς την αφορμήν του προώρου του τέλους, αλλά δεν είμεθα μακράν της αληθείας αν και του προοδευτικού εκείνου έργου την έκλειψιν αποδώσωμεν εις την πάλην μεταξύ της παλαιάς παραδόσεως και του αναφενομένου νέου πνεύματος.
Η πάλη εκείνη των παλαιών, αποβλεπόντων προς τους νέους μετά δυσπιστίας ζηλοφθόνου, εδημιούργησε χάσμα, όπερ δυστυχώς δια το Ναυτικόν εβράδυνε πολύ να γεφυρωθή.
Εβδομήκοντα και πέντε έτη διέρρευσαν έκτοτε· το Ναυτικόν, εν τω μεταξύ, βραδέως, επιπόνως, αλλ’ αισίως εξελίχθη· το προσωπικόν του κατέστη τελείως ομοιογενές· και αν σήμερον η «Ναυτική Επιθεώρησις» δεν ευρίσκεται προ των προσκομμάτων, προ των οποίων προσέκρουσεν ο «Πολικός Αστήρ», ας αποδώσωμεν δίκαιον φόρον τιμής και προς τον εκδότην του πρώτου Ελληνικού ναυτικού περιοδικού, ένα των πρωταθλησάντων δια την μόρφωσιν του ναυτικού προσωπικού και ένα των παλαιοτέρων συντελεστών της βαθμιαίας προόδου του.
ΔΗΜ. Γ. ΦΩΚΑΣ
Υποπλοίαρχος Β. Ν.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ Περί Αλός:
Κάτι που συχνά πράττω είναι να δακτυλογραφώ σπάνια άρθρα, προκειμένου να αναρτηθούν και να διασωθούν από την αφάνεια. Για το παρόν άρθρο, θεωρώ ότι εισέπραξα μεγάλη τιμή, χαρά και υπερηφάνεια. Και για τον λόγο αυτό, θέλω θερμώς να ευχαριστήσω όλα τα στελέχη του Π.Ν. στην «Ναυτική Επιθεώρηση» που συμβάλουν στην προσπάθεια του Περί Αλός και μου έδωσαν αυτήν την ευκαιρία.
