Όπως εορτάστηκε στο Α/Τ «ΑΔΡΙΑΣ» τον Ιανουάριο του 1943, και το κατέγραψε ο Αντιναύαρχος Ιωάννης Ν. Τούμπας.
Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου
Συγγραφεύς –Ναυτικός
Μέλος Ελληνικής Εταιρίας Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ε.Σ.ΜΕ.)
Η τελετή της διαβάσεως του Ισημερινού.
 |
| Equator crossing ceremony aboard Wasp, Jul 1942 ΦΩΤΟ: United States National Archives |
Από τα πλέον παλαιά ναυτικά έθιμα θεωρείται η τελετή της διαβάσεως του Ισημερινού[1] η οποία πραγματοποιείται όταν κάποιος από το πλήρωμα διέρχεται για πρώτη φορά τον νοητό Ισημερινό της Γης. Οι τελετές μέχρι και τον 19ο αιώνα, χαρακτηρίζονταν από σκληρές δοκιμασίες, προκειμένου να αποδείξουν οι αρχάριοι ότι ήταν ικανοί να αντέξουν στις αντίξοες συνθήκες της θαλάσσης[2]. Αργότερα έλαβαν πιο εύθυμο χαρακτήρα. Στο τυπικό κάποιος από το πλήρωμα υποδύεται τον Ποσειδώνα, ο οποίος επιτίθεται στον «νεοφώτιστο» με κωμική σοβαρότητα επειδή «τόλμησε να παραβιάσει το βασίλειό του». Στα σύγχρονα πλοία, όπου το τυπικό δεν έχει εκλείψει, συνήθως οι τελετές είναι γραφικές και συνοψίζονται σε ένα κατάβρεγμα ή ξύρισμα. Οι Αμερικανοί αξιωματικοί προκειμένου να αποφύγουν τις «μυήσεις», προσφέρουν αρκετές φιάλες μπύρας στον άνδρα που υποδύεται τον Ποσειδώνα και την ακολουθία του.
Αναφέρεται ότι οι Βίκινγκς πραγματοποιούσαν τελετές όταν διέρχονταν ορισμένους παραλλήλους και, σύμφωνα με διάφορες πηγές, αυτοί τις μετέδωσαν στους Άγγλους, τους Σάξονες και τους Νορμανδούς. Όμως οι τελετές για τον εξευμενισμό του Ποσειδώνος έχουν την ρίζα τους στην αρχαία Ελλάδα, για τον λόγο αυτό την τελετή της διαβάσεως διευθύνει κατά τους σημερινούς χρόνους ο «Βασιλεύς Ποσειδών» και όχι κάποια θεότητα από άλλη νεότερη θρησκεία
Ο εορτασμός του εθίμου στο Α/Τ «ΑΔΡΙΑΣ» στα χρόνια της κατοχής.
Είναι εντυπωσιακό πως στα δύσκολα χρόνια του Β’ ΠΠ, στην ανάπαυλα των επιχειρήσεων, τα πληρώματα των πολεμικών πλοίων έδρατταν την ευκαιρία για λίγη διασκέδαση, διατηρώντας παλαιότερες εθιμοτυπικές εορτές.
Στις αρχές Φεβρουαρίου του 1943, το Α/Τ ΑΔΡΙΑΣ, κατά την συνοδεία νηοπομπής και μία ημέρα πριν βυθίσει το γερμανικό Υ/Β U-623[3], ταξίδευε στον κόλπο της Γουϊνέας. Καθώς πλησίαζε η στιγμή κατά την οποία θα διέβαινε τον Ισημερινό, ο κυβερνήτης του, Ιωάννης Ν. Τούμπας, είχε την επιθυμία να διασκεδάσει λίγο το πλήρωμα από την μονοτονία του πολύωρου ταξιδιού. Κι εφόσον ο ΑΔΡΙΑΣ ήταν εφοδιασμένος με δύο μικρές προσθαφαιρούμενες «πισίνες», αποφάσισε να τελέσει το έθιμο της διαβάσεως του Ισημερινού. Ο Πλωτάρχης (Μ) Α. Μιχόπουλος ανέλαβε την διοργάνωσή της. Είχε μεταφράσει από ένα αγγλικό βιβλίο το τυπικό της εορτής των ναυτικών, γεγονός που όπως μαρτυρεί ο Τούμπας, δεν είχε δημοσιευθεί ποτέ άλλοτε στην ελληνική γλώσσα, κι ευτυχώς για τους νεώτερους φρόντισε να το παραθέσει στο παράρτημα του βιβλίου του.
Ο Μιχόπουλος κατόρθωσε και βρήκε τον κατάλληλο ιματισμό για εκείνους που θα υποδύονταν τον Ποσειδώνα, την Αμφιτρίτη, τους Εναλίους Πρίγκηπες, τους Σωματοφύλακες, τους Ιατρούς, τους Κουρείς κλπ. Αναφέρονται μάλιστα ονόματα του πληρώματος που έλαβαν μέρος στην τελετή. Για παράδειγμα, τον Ποσειδώνα υποδύθηκε ο ναύτης Πρόδρομος Κωνσταντινίδης, την Αμφιτρίτη ο ναύτης Ανδρέας Παπαμακάριος, και τον Ιατρό ο ναύτης νοσοκόμος Δημήτρης Χατζηδημητρίου.
«Η εορτή επέτυχεν άριστα, καταδιασκέδασεν όλους μας και το κυριώτερον, έβγαλε ολίγον το πλήρωμα από την μονοτονίαν του ταξιδιού.»
ΤΥΠΙΚΟΝ ΤΕΛΕΤΗΣ ΙΣΗΜΕΡΙΝΟΥ[4]
Πρώτη Ημέρα
Κατά την ώρα διαβάσεως του Ισημερινού ο Κήρυξ της Αυτού Ολυμπίας Μεγαλειότητος του Βασιλέως Ποσειδώνος, αναδύεται εκ του Ωκεανού ανέρχεται εις το πρόστεγον και κραυγάζει στεντορείως προς την γέφυραν, παρουσία του επί τούτο συγκεντρωμένου πληρώματος:
Κήρυξ: Αϊ, της λέμβου! Τι σκάφος είναι τούτο, που τόσον άφοβα εισπλέει εις τα Βασίλεια του Αυτοκρατορικού μου αυθέντου; Κάμε κράτει ΣΥ εις την γέφυραν.
Κυβερνήτης: (από την γέφυραν). Το σκάφος τούτον είν’ το βασιλικόν πλοίον…, αντιτορπιλλικόν του Στόλου της αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως των Ελλήνων. Ποιος τολμά να σταματά το πλοίον μου;
Κήρυξ: Εγώ, ο πρίγκηψ Σκυλόψαρος. Πρώτος Κήρυξ και μέγας Υπασπιστής της αυτού Ολυμπίας Μεγαλειότητος, του Βασιλέως Ποσειδώνος, κυριάρχου των Επτά Θαλασσών, Αυτοκράτορος όλων των εκτάσεων υπέρ και υπό τους Ωκεανούς, αυθέντου της Τρικυμίας και της Γαλήνης και Θεού ου υγρού στοιχείου. Έχω διαταγήν να προειδοποιώ όλα τα πλοία τα οποία εισέρχονται εις τα Βασίλειά Του και να τους διαβιβάζω την ακόλουθον Βασιλικήν προκήρυξιν:
«Μάθε Κυβερνήτα και λάβε τα μέτρα σου, ότι αύριον το πρωί εις τας 10.00 ακριβώς θα επιβώμεν του πλοίου σου δια να χαιρετίσωμεν όλους τους πιστούς μας υπηκόους που υπηρετούν εις αυτό. Επιπλέον προτιθέμεθα να βαπτίσωμεν και να χρίσωμεν υπηκόους του θαλασσίου βασιλείου μας, όλα τα αμύητα χερσαία υποκείμενα, ορεσιβίους, ξηριανούς ή τσοπάνηδες, που τολμούν να εισέρχονται εις τας περιοχάς μου δια να γίνουν θαλασσινοί και θα τους αναγκάσωμεν να ομολογήσουν αιωνία πίστιν και αφοσίωσιν εις το πρόσωπον της Ημετέρας Μεγαλειότητος.
Έχομεν επίσης σκοπόν, όπως κατά την αυτήν ώραν και ημέραν, δηλαδή αύριον το πρωί, δικάσωμεν τους ολίγους ευτυχώς εγκληματίας, οι οποίοι ζουν και περιφέρονται εις τα υποφράγματα και διαμερίσματα του πλοίου σου.
Ταύτα προς γνώσιν και συμμόρφωσιν.
ΠΟΣΕΙΔΩΝ Αυτοκράτωρ και Βασιλεύς»
Τώρα ημείς, ο ίδιος Πρίγκηψ ΣΚΥΛΟΨΑΡΟΣ, παραγγέλλομεν όπως Φρουρά και Μουσική παραταχθώσι δια τον Βασιλικόν μου Αυθέντη εις το μέρος όπου θα γίνει η τελετή αύριον τα πρωί εις τας 10.00.
Κατόπιν τούτου επιτρέπομεν Κυβερνήτα εις το πλοίον σου να εξακολουθήση τον πλουν του. Δύνασαι να διατάξης δια των τηλεγράφων σου «ΠΡΟΣΩ ΟΛΟΤΑΧΩΣ».
Τέλος της πρώτης ημέρας
Δευτέρα Ημέρα
Ώρα 10.00 ακριβώς, το μεγάφωνον αναγγέλλει ότι αρχίζει η τελετή:
Η Βασιλική πομπή εξέρχεται του Παλατίου. Προηγείται ο Μέγας Αυλάρχης και ακολουθεί η Α.Μ. ο Βασιλεύς ΠΟΣΕΙΔΩΝ μετά της Α.Μ. της Βασιλίσσης ΑΜΦΙΤΡΙΤΗΣ. Έπονται οι Σωματοφύλακες, αι Βασιλικαί Άρκτοι, ο Βασιλικός Κουρεύς με τον βοηθόν του και ο Ιατρός της Αυλής.
Η πομπή διέρχεται δια του δεξιού καταστρώματος διευθύνετια προς πρύμναν και επιστρέφει προς πρώραν. Βήμα αργόν και μεγαλοπρεπές.
Εις το μέσον η πομπή σταματά και ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ προσφέρων το χέρι του εις την ΑΜΦΙΤΡΙΤΗΝ προχωρεί με αυτήν επιθεωρεί την Φρουράν του πλοίου και ενθρονίζεται. Τότε ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ κάνει νόημα εις τις Αρκούδες, οι οποίες πέφτουν μέσα εις την δεξαμενήν.
Κοντά εις μικρόν κάθισμα εις το χείλος της δεξαμενής εγκαθίσταται ο Κουρεύς και ο Βοηθός του. Μπουγιέλο με σαπουνάδα κι ένα τεράστιον ξύλινον ξυράφι ευρίσκονται πλησίον. Επίσης ο Ιατρός με το στηθοσκόπιον. Όταν τελιεώση η εισαγωγή αυτή, ο Αυλάρχης διατάσσει να σιωπήσουν όλοι και απαγγέλλει τα εξής:
«Εγείρομαι δια να κηρύξω το άνοιγμα της Αυτοκρατορικής Αυλής των Επτά Θαλασσών. Αι Μεγαλειότητές Των, ο Βασιελεύς ΠΟΣΕΙΔΩΝ και η Βασίλισσα ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ, περιστοιχιζόμενοι από όλους τους τιτλούχους των κυμάτων και των βυθών, από εμέ τον Αυλάρχην, τον Υπασπιστήν ΣΚΥΛΟΨΑΡΟΝ, τους Σωματοφύλακας, τους Κουρείς, τις Αρκούδες του Βασιλικού κήπου και τον αχρείαστον Ιατρόν τους, δέχονται τώρα εδώ εις το καλό αυτό πλοίον ….., όλους εκείνους που έχουν δικαίωμα να ονομάζονται Ναυτικοί, δηλαδή έχουν περάσει κι άλλωτε από τα Βασίλειά του. Επιθυμεί όμως επί πλέον η Μεγαλειότης Του να δώση τον τίτλον του «Ναυτικού» εις όλους τους ταπεινούς χερσαίους, που δεν είχαν έως τώρα την τιμήν να τον επισκεφθούν εδώ εις τον Ισημερινόν, και οι οποίοι θα κληθούν ύστερα από ολίγον εμπρός του».
Αυλάρχης: Άκρα σιωπή. Θα ομιλήσει η Α. Μ. ο Βασιλεύς ΠΟΣΕΙΔΩΝ. Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ εγείρεται, δίνει την τρίαιναν εις την ΑΜΦΙΤΡΙΤΗΝ, και διαβάζει.
«Κυβερνήτα: Η Βασίλισσα ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ και ΕΓΩ ευχόμεθα εις εσέ και το καλόν σου πλήρωμα, ως ευ παρέστητε εις τας Βασιλικάς μας κτήσεις και εις την Αυλήν μας του Ισημερινού. Ιδιαιτέρως σας ευχόμεθα καλήν τύχην και επιτυχίας.
Και τώρα επιθυμούμεν να δώσωμεν το βάπτισμα του Ναυτικού εις όσους περνούν δια πρώτην φοράν τον Ισημερινόν. Εμπρός πιστοί μου υπήκοοι, αρχίσατε το βάπτισμα, αλλά προηγουμένως ας μου αναφέρη ο Αρχηγός της Αστυνομίας εάν υπάρχουν εγκληματίαι μεταξύ των παρόντων».
Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ διαβάζει τον κατάλογον των νεοβαπτιζομένων, παρεμβάλλει όμως και ονόματα κατηγορουμένων. Έκαστος καταδικαζόμενος προσάγεται βιαίως και κάθεται εις το χείλος της δεξαμενής όπου τον εξετάζει ο Ιατρός, ο βοηθός κουρεύς τον σαπουνίζη και κουρεύς τον ξυρίζει με δύο κινήσεις και μετά τούτο τον αναποδογυρίζουν εις την δεξαμενήν.
Οι αρκούδες μετά φωνών και πηδημάτων «βουτούν» τους ριπτομένους εις την δεξαμενήν, μεθ’ ο τους βγάζουν έξω εν αναμονή νέου πελάτου.
Η Σωματοφυλακή φροντίζει να μη διαφύγει κανείς από τους εγγεγραμμένους εις τους καταλόγους.
Κατόπιν ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ απονέμει εις τους βαπτισθέντας τα διπλώματά των.
Μετά την τελετήν ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ και η ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ ανεβαίνουν εις το χείλος της δεξαμενής και ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ λέγει:
Χαίρετε, γενναίοι μου συμπατριώται. Πηγαίνετε εις το καλό και ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ θα σας προστατεύει πάντοτε.
Πρώτη η ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ μετά ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ και κατόπιν όλη η ακολουθία των, ρίπτονται εις την δεξαμενήν και η τελετή λαμβάνει τέλος.
Το Περί Αλός προτείνει:
Πληροφορίες γενικώς για την τελετή, την πορεία της στο χρόνο και την απαγόρευσή της ΕΔΩ
 |
| Crossing the Line Certificate of Frank Miles ΦΩΤΟ: www.seayourhistory.org.uk |
Διπλώματα / Βεβαιώσεις που διασώθηκαν στην ιστορία από πληρώματα που διέλευσαν τον Ισημερινό και πέρασαν επιτυχώς την τελετή ΕΔΩ
ΠΗΓΕΣ/ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Ναυάρχου Ιωάννη Ν. Τούμπα: «Εχθρός Εν Όψει. Αναμνήσεις του Δευτέρου
Παγκοσμίου Πολέμου», σελ. 601, Πειραιάς 2008 ΠΝ/ΥΙΝ.
Πλοιάρχου (Τ) Λ.Σ. ΒΟΛΩΝΑΚΗ Β.Ν (1965): «ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ, ΕΘΙΜΑ, ΤΕΛΕΤΑΙ ΚΑΙ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΤΩΝ ΗΠΑ» περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση», τ. 316, τόμος 82ος, Ιστορική Υπηρεσία Β.Ν./ΓΕΝ, ΝΟΕ-ΔΕΚ. 1965
Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Όταν το πλοίο διέρχεται τον 13ον παράλληλο ή τα Στενά του Γιβραλτάρ.
[2] Πλοιάρχου (Τ) Λ.Σ. ΒΟΛΩΝΑΚΗ Β.Ν (1965): «ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ, ΕΘΙΜΑ, ΤΕΛΕΤΑΙ ΚΑΙ ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΕΙΣ ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΤΩΝ ΗΠΑ» περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση», τ. 316, τόμος 82ος, Ιστορική Υπηρεσία Β.Ν./ΓΕΝ, ΝΟΕ-ΔΕΚ. 1965
[3] 13 Φεβρουαρίου 1943.
[4] Απόσπασμα από το βιβλίο του Ι.Ν.Τούμπα: «Εχθρός Εν Όψει. Αναμνήσεις του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου», σελ. 601, Πειραιάς 2008 ΠΝ/ΥΙΝ.
