Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειεας στη θάλασσα:

Γεωπολιτική προσέγγιση

 

Περί Αλός

Δρ. Νικήτας Νικητάκος

Πλοίαρχος Π.Ν. ε.α.,

Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Δ.Σ. ΝΜΕ

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Περίπλους της Ναυτικής Ιστορίας»,

τεύχος 81, σελ. 26, ΟΚΤ-ΔΕΚ 2012, εκδ. Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.

Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ.

 



Σχήμα 1: Παγκόσμιο Ηλιακό δυναμικό ΦΩΤΟ: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Εισαγωγή

Η ιστορία μας δείχνει ότι η θάλασσα αποτελούσε δια μέσου των αιώνων σημαντικό γεωπολιτικό παράγοντα. Λειτουργώντας είτε σαν παράγων ισχύος είτε σαν παράγων συναλλαγών πάντοτε καθόριζε σε σημαντικό σημείο την γεωπολιτική ισχύ κάθε κράτους. Τελευταία η θάλασσα είναι σημαντική ενεργειακή πηγή και δίνει σημαντικό διέξοδο καθαρής ενέργειας στον πλανήτη με την χρήση των ανανεώσιμων πηγών στη θάλασσα Στην εργασία μετά από μια σύντομη ανασκόπηση των αρχών γεωπολιτικής και των αρχών βιώσιμης ανάπτυξης γίνεται μια επισκόπηση των γεωπολιτικών συνεπειών των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με έμφαση στην θάλασσα. Στην συνέχεια θα γίνει παρουσίαση του μεγάλου προγράμματος διασύνδεσης των Ευρωπαϊκών κρατών με ενέργεια που προέρχεται από υπεράκτια πάρκα και των δυνατοτήτων ανάπτυξης κυματικής ενέργειας στο Αιγαίο με τα εμφανή γεωπολιτικά πλεονεκτήματα για τα νησιά σε θέματα ενεργειακής αυτονομίας.

Η γεωπολιτική είναι η επιστήμη η οποία εξετάζει, μελετά, αναλύει, ερμηνεύει την: αλληλεξάρτηση μεταξύ φύσης/γεωγραφικού χώρου (περιβάλλοντος) και ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και την πολιτισμική σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Η γεωπολιτική σαν επιστήμη ανήκει σε δύο μεγάλα γνωστικά πεδία την Πολιτική Γεωγραφία και τις Διεθνείς σχέσεις. Στον χώρο της Γεωπολιτικής πάντοτε ήταν αρκετά ενδιαφέρουσα η σχέση της με την ενέργεια. Η συμβατική ενέργεια όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ο άνθρακας αποτελούν σημαντικούς στρατηγικούς παράγοντες με διαφορετική γεωγραφική κατανομή. Με δεδομένη την θέση των ανωτέρω πηγών ενέργειας δημιουργούνται σημαντικές σχέσεις μεταξύ χωρών παραγωγών διακινητών και τελικών καταναλωτών. Η γεωπολιτική της ενέργειας, με την συμβατική της μορφή, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις μεγάλες επενδύσεις και την στρατιωτική εμπλοκή σε θέματα ασφάλειας αποτελεί ένα σημαντικό πεδίο έρευνας και εφαρμογών. Η συνεχής μέιωση των αποθεμάτων δημιουργεί νέες γεωπολιτικές σχέσεις μεταξύ των διαφόρων χωρών στο πλαίσιο της διασφάλισης και χρήσης των ενεργειακών πηγών.

Στην εποχή μας με δεδομένη την έλλειψη παραδοσιακών μορφών ενέργειας και την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δημιουργεί στην κοινωνία την ανάγκη για ανάπτυξη ενός μίγματος ενεργειακών πηγών που σαφώς αλλάζει και μετατοπίζει το γεωπολιτικό ενδιαφέρον από μερικές χώρες σε κάποιες άλλες. Η γεωπολιτική θεώρηση των συμβατικών μορφών ενέργειας αναθεωρείται συνεχώς λαμβάνοντας υπ’ όψη της την σπανιότητά τους και την αλματώδη ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Ένας νέος τομέας γεωπολιτικής αρχίζει να αναπτύσσεται σε σχέση με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειες τα κυριότερα στοιχεία του οποίου θα αναπτυχθούν στο παρόν άρθρο.
Η έννοια της γεωπολιτικής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αφορά κύρια τον έλεγχο των νέων εφαρμογών και της γνώσης που αναπτύσσεται στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών, την παγκόσμια κατανομή του δυναμικού των πηγών τους (ήλιος, αέρας, κλπ) και των σπανίων υλικών απαραίτητων για την κατασκευή συσκευών εκμετάλλευσης.

Σχήμα 2: Παγκόσμιος Χάρτης Αιολικού Δυναμικού ΦΩΤΟ: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Ανανεώσιμες πηγές και βιώσιμη ανάπτυξη

Οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας (ΑΠΕ) ή ήπιες μορφές ενέργειας, ή νέες πηγές ενέργειας, ή πράσινη ενέργεια είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας που προέρχονται από διάφορες φυσικές διαδικασίες, όπως ο άνεμος, η γεωθερμία, η κυκλοφορία του νερού και άλλες. Ο όρος «ήπιες» αναφέρεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά τους. Καταρχάς, για την εκμετάλλευσή τους δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση, όπως εξόρυξη, άντληση ή καύση, όπως με τις μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας, αλλά απλώς η εκμετάλλευση της ήδη υπάρχουσας ροής ενέργειας στη φύση. Δεύτερον, πρόκειται για «καθαρές» μορφές ενέργειας, πολύ «φιλικές» στο περιβάλλον, που δεν αποδεσμεύουν υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα ή τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα, όπως οι υπόλοιπες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα.

Έτσι οι ΑΠΕ θεωρούνται από πολλούς μία αφετηρία για την επίλυση των οικολογικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Γη.

Ως «ανανεώσιμες πηγές» θεωρούνται γενικά οι εναλλακτικές των παραδοσιακών πηγών ενέργειας (π.χ. του πετρελαίου ή του άνθρακα), όπως η ηλιακή και η αιολική. Ο χαρακτηρισμός «ανανεώσιμες» είναι κάπως καταχρηστικός, μιας και ορισμένες από αυτές τις πηγές, όπως η γεωθερμική ενέργεια δεν ανανεώνονται σε κλίμακα χιλιετιών. Σε κάθε περίπτωση οι ΑΠΕ έχουν μελετηθεί ως λύση στο πρόβλημα της αναμενόμενης εξάντλησης των (μη ανανεώσιμων) αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων. Τελευταία από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και από πολλά μεμονωμένα κράτη, υιοθετούνται νέες πολιτικές για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που προάγουν τέτοιες εσωτερικές πολιτικές και για τα κράτη μέλη.

Ο όρος βιώσιμη ανάπτυξη σε γενικούς όρους μπορεί να περιγραφεί σύμφωνα με το διακήρυξη της επιτροπής Brundtland (Our Common Future – World Commission on Environment and Development – 1987) ‘Η ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες της παρούσας κοινωνίας χωρίς να επηρεάζει τις δυνατότητες των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους’ Διευκρινίζεται ότι δεν είναι κάθε ανανεώσιμη πηγή ενέργειας και βιώσιμη. Για να το καθορίσουμε θα πρέπει να εξετάσουμε τον κύκλο ζωής κάθε πηγής και τον τεχνολογία μετατροπής της. Για παράδειγμα η εφαρμογή υδροηλεκτρικής ενέργειας σε μεγάλη κλίμακα πιθανόν να δημιουργήσει προβλήματα στους υδατικούς πόρους που χρειάζονται για τις αγροτικές καλλιέργειες.

Επίσης η χρήση ξύλου σαν βιοκαύσιμο μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σχετικά με την ανανέωση του.

Γεωπολιτικές συνέπειες της ενεργειακής μεταβολής

Η ενεργειακή μεταβολή με μεγαλύτερη χρήση των ΑΠΕ επιφέρει σημαντικές γεωπολιτικές επιπτώσεις τόσο από την πλευρά των εσωτερικών επιπτώσεων όσο και των εξωτερικών.
Ποιο συγκεκριμένα η εφαρμογή των ΑΠΕ και οι τεχνολογικές επιπτώσεις τους που παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια μπορούν να συγκριθούν μόνο με την βιομηχανική επανάσταση στα τέλη του 19^ου και αρχές του 20 αιώνα. Η μετάβαση σε διάφορες καθοριστικές μορφές ενέργειας, από ατμό σε άνθρακα στην συνέχεια σε πετρέλαιο και στις μέρες μας σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δημιούργησε εξελίξεις όχι μόνο σε οικονομικό αλλά και σε πολιτικό επίπεδο. Δεν είναι τυχαίο που όλες οι ευρωπαϊκές χώρες τόσο μεμονωμένα όσο και σε συνολικό επίπεδο σαν ΕΕ, δημιούργησαν σειρά από διατάξεις για την άντληση σημαντικών επενδυτικών κεφαλαίων σε ΑΠΕ και για την καθιέρωση νέων κανόνων στις πολιτικές αποφάσεις (20-20-20, 2020).



Σχήμα 3: Παγκόσμια κατανομή κυματικού δυναμικού ΦΩΤΟ: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Σε περιπτώσεις κρατών με μεγάλη ενεργειακή ζήτηση όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα υπάρχει ανάγκη αναθεώρησης και των εξοπλιστικών τους προγραμμάτων ώστε να επενδύσουν σε οπλικά συστήματα λιγότερο εξαρτώμενα από τα συμβατικά καύσιμα και για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των υπαρχουσών πηγών συμβατικών πηγών ενέργειας. Στο πολιτικό πεδίο επίσης η αποκέντρωση των ΑΠΕ σε διάφορες περιοχές δίνει δύναμη στις τοπικές εξουσίες και δημιουργεί ένα ιδιότυπο δημοκρατικό σύστημα με λιγότερο μακροχρόνια εξάρτηση από την κεντρική κυβέρνηση. Από την αντίθετη όχθη οι κεντρικοί οργανισμοί παραγωγής και διανομής ενέργειας που είναι κυρίως κρατικοί φορείς δεν επιθυμούν να χάσουν την μονοπωλιακή τους θέση στον χώρο και προβάλλουν σειρά εμποδίων με στόχο την παρεμπόδιση της ανάπτυξης των ΑΠΕ. Στο σημείο αυτό υπάρχει η κρατική παρέμβαση που θα πρέπει να εξισορροπήσει αυτές τις τάσεις.

Από εξωτερική γεωπολιτική άποψη οι χώρες που σήμερα επενδύουν σε ΑΠΕ θα έχουν σημαντικό γεωπολιτικό ρόλο στο μέλλον. Το διπολικό μοντέλο όπου υπάρχουν από την μία μεριά οι ΗΠΑ και από την άλλη οι υπόλοιπες χώρες στην γεωπολιτική σκακιέρα της ενέργειας αρχίζει πλέον να φθίνει. Μερικοί εκτιμούν ότι το μοντέλο αυτό θα διευρυνθεί με την συμμετοχή και της Κίνας στην άλλη όχθη ή καλύτερα θα γίνει ένα πολυπολικό μοντέλο όπου η δύναμη θα κατανέμεται πιο ισοδύναμα μεταξύ των διαφόρων κρατών και που θα οφείλεται στα γεωπολιτικά αποτελέσματα από την χρήση των ΑΠΕ.

Παγκόσμια ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

Οι τρέχουσες τεχνολογίες μπορούν να εκμεταλλευτούν ένα μόνο μικρό ποσοστό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τίθεται σύμφωνα με την καθηγήτρια Marranne Ηaug σειρά γεωπολιτικών ερωτημάτων όπως ¨ανισότητα αυτών που παράγουν την ενέργεια με όμοιο τρόπο όπως υπάρχει και στην συμβατική ενέργεια, η εκμετάλλευση της παραδοσιακής βιομάζας πολλές φορές έρχεται σε αντίθεση με θέματα υγείας, φτώχειας, τα μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα επηρεάζουν τις γύρω περιοχές, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θέτουν την επιλογή της αποκεντρωμένης παραγωγής και διαχείρισης που δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις επιθυμητή.

Από γεωπολιτικής άποψης υπάρχουν σειρά από θέματα που αφορούν τον γεωγραφικό παράγοντα το θέμα των ευκαιριών και των περιορισμών των διαφόρων περιοχών. Η κοινή ανάπτυξη τεχνολογιών για  ανανεώσιμες πηγές δημιουργεί δεσμούς μεταξύ διαφόρων χωρών ανάλογους με αυτούς της ενέργειας και των διαφόρων ενεργειακών αγωγών. Χώρες που εκμεταλλεύονται σε μέγιστο βαθμό τις ευκαιρίες και περιορίζουν τα διάφορα εμπόδια θα είναι οι χώρες που θα έχουν ρόλο στην νέα γεωπολιτική σκηνή.

Σημαντικό ρόλο επίσης έχει το είδος των φυσικών πηγών που γίνεται εκμετάλλευση για παραγωγή ενέργειας. Όπως θα δούμε στην συνέχεια ανάλογα με την μορφή της φυσικής πηγής (ήλιος, αέρας, κύματα) προκύπτουν νέα χαρακτηριστικά για την παραγωγή ενέργειας. Τέλος η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έφερε στην αγορά νέα μέταλλα, πιθανόν που παράγονται σε διαφορετικές χώρες από αυτές που υπάρχουν οι φυσικές πηγές όπως λίθιο που χρησιμοποιείται στις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και το πυρίτιο που είναι το κύριο στοιχείο κατασκευής φωτοβολταϊκών.

Σχήμα 4: Διασύνδεση υπεράκτιων αιολικών πάρκων

στην Βόρεια θάλασσα ΦΩΤΟ: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Ξεκινώντας από το ηλιακό δυναμικό όπως στον πίνακα 1 θα διαπιστώσουμε τα παρακάτω.

Υπάρχουν 2 μεγάλες ζώνες σημαντικής ηλιακής ενέργειας με κέντρα τις περιοχές με γεωγραφικό πλάτος 20Ν και 20S με αποτέλεσμα οι Η.Π.Α. να κοιτούν συμμαχίες με το Μεξικό και της παρακείμενες χώρες. Στο Βόρειο ημισφαίριο χώρες όπως ο Καναδάς, η Ρωσία και οι Σκανδιναυικές χώρες δεν θα έχουν μεγάλη δύναμη σε αυτόν τον τομέα. Η Μέση Ανατολή φαίνεται να διατηρεί την θέση της σαν παραγωγός ενέργειας με πρωτοπόρο τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα όπου υπάρχει το πρόγραμμα Masdar initiative για την δημιουργία της πρώτης πόλης με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Σημαντικές επενδύσεις έχουν γίνει στο Μαρόκο όπου η χώρα αναμένεται το 2020 να καλύπτει το 20% των ενεργειακών της αναγκών από ηλιακή ενέργεια. Ενδιαφέρουσα είναι η προσπάθεια για την διασύνδεση Ευρώπης Βόρεια Αφρικής και Μέσης Ανατολής με ηλιακή ενέργεια. Σημαντική παρατήρηση είναι ότι η Κίνα δεν περιλαμβάνεται στους μεγάλους παίκτες παρά το γεγονός ότι παράγει την μεγαλύτερη ποσότητα των ηλιακών κατόπτρων (Concentrated Solar Power – CSP) και φωτοβολταϊκών (photovoltaic panels- PV).

Στον τομέα της αιολικής ενέργειας η παγκόσμια κατάσταση αποτυπώνεται στο σχήμα 2.

Η προσεκτική παρατήρηση του χάρτη μας δείχνει ότι το μεγαλύτερο αιολικό δυναμικό εμφανίζεται στην θάλασσα όπου και τελευταία αναπτύσσονται με εκρηκτικούς ρυθμούς τα θαλάσσια αιολικά πάρκα πηγαίνοντας όλο και σε μεγαλύτερα βάθη όπου η ένταση του ανέμου είναι ισχυρότερη. Για να είναι οικονομικά βιώσιμη μια επένδυση σε αιολική ενέργεια θα πρέπει να έχουμε ταχύτητα ανέμου της τάξεως των 7 m/s. Οι χώρες που βρίσκονται στον Ισημερινό (κεντρική Αμερική, κεντρική Αφρική και Ινδονησία) είναι στην ασθενέστερη θέση ενώ αντίθετα σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι Σκανδιναβικές χώρες και μερικές περιοχές στην Μεσόγειο (περιλαμβανομένων και των ελληνικών νησιών) έχουν σημαντικό αιολικό δυναμικό. Το γεγονός ότι οι Βόρειες χώρες έχουν σημαντικό αιολικό δυναμικό παρακίνησε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα να χρηματοδοτήσει το δίκτυο διασύνδεσης υπεράκτιων αιολικών ενεργειακών πάρκων.

Ένα άλλο σημαντικό φυσικό στοιχείο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας είναι τα κύματα και τα ρεύματα. Στο σχήμα 3 φαίνεται η παγκόσμια κατανομή της κυματικής ενέργειας. Το παγκόσμιο θαλάσσιο κυματικό δυναμικό σήμερα υπολογίζεται στα 8.000-80.000 TWh ανά έτος, ενώ το παγκόσμιο δυναμικό από τα θαλάσσια ρεύματα ανέρχεται στις 800 TWh/ έτος. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι η θαλάσσια ενέργεια θα μπορούσε να καλύψει σήμερα

τις παγκόσμιες απαιτήσεις σε ηλεκτρισμό.

Το καλύτερο κυματικό δυναμικό συναντάται στην εύκρατη ζώνη και στα δύο ημισφαίρια με κυματική ισχύ μεταξύ 20-70 KW/m μετώπου του κυματισμού ή και υψηλότερη. Ιδιαίτερα στις ακτές της Δυτ. Ευρώπης, ανοιχτά των ακτών του Καναδά και των ΗΠΑ, καθώς και στις νότιες ακτές της Αυστραλίας και της Ν. Αμερικής.

Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο εκτιμάται ότι το συνολικά εκμεταλλεύσιμο κυματικό δυναμικό είναι της τάξης των:

• 120-190 TWh/ έτος στα ανοιχτά και

• 34-46 TWh/ έτος σε παράκτιες περιοχές

Τέλος για θέματα βιοενέργειας πολλές περιοχές κύρια στην Αφρική και την Ασία χρησιμοποιούν βιομάζα σαν κύρια μορφή ενέργειας βέβαια όχι με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο. Η βιομάζα, παρά τις αδυναμίες που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορεί να έχει σημαντική συνεισφορά στην γεωοικονομία και στην μείωση της φτώχειας στον κόσμο.

 

Διασύνδεση υπεράκτιων αιολικών πάρκων στην Βόρεια Θάλασσα
Το δίκτυο διασύνδεσης υπεράκτιων αιολικών πάρκων στην Βόρεια Θάλασσα προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή κοινότητα το 2008 σαν μια από τις 6 ενεργειακές προτεραιότητες για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην πρωτοβουλία συμμετέχουν 10 χώρες της Βόρειας Ευρώπης μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία. Η πρωτοβουλία περιλαμβάνει την διασύνδεση υπεράκτιων αιολικών πάρκων της Βόρειας Θάλασσας συνολικής επιφάνειας 760.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Μέχρι τώρα έχουν χρηματοδοτηθεί πολλά προγράμματα για την μελέτη του όλου εγχειρήματος.

Στο σχήμα 4 φαίνεται η συνολική διάταξη όπου ηλεκτρική ενέργεια μεταδίδεται, μέσω καλωδίων υψηλής τάσης επιτρέποντας την μεταφορά ενέργειας σε όλες τις εμπλεκόμενες χώρες. Με τον τρόπο αυτό θα γίνεται αριστοποίηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια της Νορβηγίας θα έχουν τον ρόλο μίας ‘μεγάλης μπαταρίας’ για την αποθήκευση της ενέργειας και την χρησιμοποίηση της σε περιόδους αιχμής. Το εκτιμώμενο κόστος είναι 32 δις. Ευρώ μέχρι το 2020 με προοπτικές μείωσης που θα προέλθουν από αριστοποίηση της παραγόμενης από της υπεράκτιες ανεμογεννήτριες ενέργειας

Από γεωπολιτική και γεωοικονομική άποψη το δίκτυο είναι σημαντικό για τις χώρες που περικλείουν την Βόρεια Θάλασσα και δεν περιορίζεται μόνο στις παράκτιες χώρες. Πιθανόν να είναι σημαντικό και για την Ολλανδία και το Βέλγιο που θα εξασφαλίσουν πρόσβαση στα υπεράκτια πάρκα της Βόρειας Θάλασσας βάζοντας έτσι τις βάσεις για την ανάπτυξη του μεγάλου Ευρωπαϊκού δικτύου ενεργειακής διασύνδεσης. Κυματική ενέργεια στο Αιγαίο.

Για τον Ελλαδικό χώρο και πιο συγκεκριμένα στο Αιγαίο παρουσιάζονται οι υψηλότερες τιμές κυματικής ισχύος στην Μεσόγειο, της τάξης των 4-11 KW/m. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι ότι το τεχνικά εκμεταλλεύσιμο κυματικό δυναμικό για τα κράτη-μέλη της ΕΕ υπολογίζεται συνολικά 150-230 TWh/ έτος, από τα οποία τα 5-9 TWh/ έτος αντιστοιχούν στις ελληνικές θάλασσες.

Έτσι, εύκολα μπορεί να προκύψει ότι η χώρα μας περιλαμβάνει τοποθεσίες όπου παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για εγκατάσταση κυματικών συσκευών όπως οι περιοχές έξω από την Κύμη, την χερσόνησο Άθω κ.τ.λ.

Επίσης το Νότιο Αιγαίο χαρακτηρίζεται από ένα ιδιαίτερα υψηλό αξιοποιήσιμο κυματικό δυναμικό και πιο συγκεκριμένα τα στενά μεταξύ: Κρήτης-Κυθήρων και Κρήτης-Κάσου παρουσιάζουν κυματικό δυναμικό της τάξης των 6-8 KW/m. Ενώ στο στενό μεταξύ Κρήτης-Κάρπαθου και Κάρπαθου-Ρόδου η κυματική ενέργεια είναι περίπου 6 KW/m. Τέλος στο Ιόνιο Πέλαγος, η κυματική ενέργεια σε ετήσια βάση κυμαίνεται σε ένα εύρος 4-8 KW/m.

Σχήμα 5: Τιμές σχεδιάσεως 50 ετών σημαντικού ύψους

κύματος ΦΩΤΟ: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Έτσι θα ήταν σκόπιμο να πραγματοποιηθούν έρευνες σε επίπεδο χώρας αλλά και ευρύτερα ούτως ώστε να εντοπιστούν τα κατάλληλα σημεία για εγκατάσταση μετατροπέων κυματικής ενέργειας καθώς ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδας ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί κυματικής ενέργειας θα μπορούσαν να αποτελέσουν βιώσιμη λύση ηλεκτροδότησης για τα νησιά του Αιγαίου.

Από τις προσπάθειες που λαμβάνουν χώρα στο εξωτερικό χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Αγγλίας όπου έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί και προσανατολίζονται στην κατασκευή κυματικών πάρκων που θα μπορούσαν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες 15 εκ. πολιτών.

Πράγματι, πλέον πολλές από τις προσπάθειες στον τομέα της κυματικής έχουν περάσει από το αρχικό πειραματικό στάδιο ανάπτυξης υπό κλίμακα, στην τελική φάση επίδειξης, κατά την οποία εγκαθίστανται ως βιομηχανικά πρότυπα πλήρους κλίμακας σε ειδικά πεδία δοκιμών. Έτσι κατά την τελευταία 5ετία έχουν αναπτυχθεί αρκετά τέτοια κέντρα στις παράκτιες περιοχές της Βόρειας θάλασσας και του Ατλαντικού όπως το BIMEP (Biscay Marine Energy Platform), στο Βισκαϊκό κόλπο, το SEMREV στις ακτές της Βρετάνης και το EMEC(European Maritime Energy Center) στο βορειανατολικό άκρο της Σκωτίας, που λειτουργεί από το 2003 και αποτελεί το πρώτο παγκοσμίως πεδίο δοκιμών του είδους του.

Σχετικά τώρα με την ελληνική πραγματικότητα ήδη το πρώτο βήμα έχει επιτευχθεί καθώς ήδη έχει κατατεθεί αίτηση στην ΡΑΕ για την κατασκευή έργου ΑΠΕ το οποίο και θα εκμεταλλεύεται τα υποθαλάσσια ρεύματα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Έτσι σύμφωνα με εκτιμήσεις, πρόκειται για ένα πρωτοποριακό σχέδιο για τα ελληνικά δεδομένα, δεδομένου ότι και στο εξωτερικό η συγκεκριμένη τεχνολογία βρίσκεται σε δοκιμαστικό στάδιο.

Το έργο θα έχει ισχύ 2 MW και πρόκειται να εγκατασταθεί στο στενό μεταξύ Άνδρου και Τήνου. Η συγκεκριμένη τοποθεσία κρίθηκε ιδανική λόγω της ύπαρξης ισχυρών υποθαλάσσιων ρευμάτων.

Η υλοποίηση του έργου θα εξαρτηθεί σημαντικά από την αδειοδοτική διαδικασία, καθώς είναι η πρώτη φορά που δοκιμάζεται κάτι τέτοιο στην Ελλάδα.

Σχετικά με το ρυθμιστικό καθεστώς όπου θα μπορούσε να ενταχθεί ένα τέτοιο project,όπου η παραγωγή ενέργειας θα προέρχεται από υποθαλάσσια ρεύματα θα μπορούσε να υπαχθεί στον Νόμο 3851/2010 (ΦΕΚ. Ά 85) και στην ευρύτερη περιβαλλοντική νομοθεσία, ενώ η ταρίφα που θα μπορούσε να ισχύει σε αυτή την περίπτωση θα είναι αυτή που αφορά τις λοιπές ΑΠΕ.

Τεράστιες Δυνατότητες Προσφοράς και στη Δημιουργία θέσεων Εργασίας

Η κυματική ενέργεια θα μπορούσε άνετα να χαρακτηριστεί η «ελίτ» της ενέργειας, - πλέον όλες οι έρευνες στρέφονται προς τα εκεί- καθώς παράγεται καθαρή και ασφαλής ενέργεια, όπου συμβάλει σημαντικά στην μείωση των εκπομπών ρύπων ενώ παράλληλα θα μπορούσε να ανοίξει και πολλές νέες θέσεις εργασίας.

Έτσι διαφαίνεται πλέον καθαρά ότι η κυματική ενέργεια είναι σε θέση να συνεισφέρει τα μέγιστα στην περιφερειακή ανάπτυξη στην Ευρώπη, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες και παράκτιες περιοχές.

Η κατασκευή, μεταφορά, εγκατάσταση, λειτουργία και συντήρηση των εγκαταστάσεων κυματικής ενέργειας θα μπορούσε να δημιουργήσει εισόδημα αλλά και πολλές νέες θέσεις εργασίας. Έτσι σύμφωνα με μελέτες η κυματική ενέργεια έχει σημαντικές δυνατότητες θετικής οικονομικής επίδρασης και δημιουργίας θέσεων εργασίας. Επίσης μπορούν να γίνουν συσχετισμοί με την ανάπτυξη του τομέα της αιολικής ενέργειας.

Χαρακτηριστικό είναι να αναφερθεί ότι οι εξαγωγές καθαρών τεχνολογιών στην Δανία αντιστοιχούν στο 7,1 δις. ευρώ, ενώ στη Γερμανία η αποκλειστικά και μόνο η εξαγωγή αιολικής τεχνολογίας υπολογίζεται σε περισσότερο από 5,1 δις. ευρώ.

Με βάση τις προβλέψεις της ΕΟΕΑ (European Ocean Energy Association) σχετικά με την εγκατεστημένη ισχύ, μέχρι το 2020 ο τομέας της κυματικής ενέργειας θα έχει δημιουργήσει περισσότερες από 26.000 άμεσες και 13.000 έμμεσες θέσεις εργασίας, φθάνοντας σε ένα σύνολο σχεδόν 40.000 εν δυνάμει θέσεων εργασίας. Ενώ μέχρι το 2050 τα νούμερα αυτά θα έχουν αυξηθεί και θα αντιστοιχούν σε 314,213 άμεσες θέσεις και 157,107 έμμεσες θέσεις εργασίας, ενώ το σύνολο των θέσεων που θα προσφερθεί θα κυμαίνεται στο ιδιαίτερα ενθαρρυντικό 471,320.

Σχήμα 6: Μέσο Σημαντικό Ύψος Κύματος ΦΩΤΟ: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Συμπεράσματα

Στην εργασία έγινε μια παρουσίαση της γεωπολιτικής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και κατά πόσο αυτή μοιάζει με την γεωπολιτική της συμβατικής ενέργειας. Η ανασκόπηση που έγινε μας έδειξε ότι υπάρχουν κοινά σημεία αλλά υπάρχουν και διαφορές. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι πιο αποκεντρωμένες με αποτέλεσμα να ενεργοποιούν περισσότερο τοπικούς παράγοντες. σε αντίθεση με τις κεντρικά ελεγχόμενες συμβατικές μορφές ενέργειας. Σε επίπεδο κρατών οι ΗΠΑ και η Κίνα αλλά και μερικά ευρωπαϊκά κράτη όπως η Γερμανία φαίνεται ότι έχουν επενδύσει σημαντικά στις ανανεώσιμες και θα έχουν κύριο λόγο στον μελλοντικό γεωπολιτικό χάρτη. Χώρες όπως η Σαουδική Αραβία που είχε κύριο ρόλο στην γεωπολιτική της συμβατικής ενέργειας χάνει έδαφος έναντι νέων κρατών με ισχυρή θέση στις ανανεώσιμες και στα κρίσιμα υλικά που τις υποστηρίζουν. Σε επίπεδο ευρωπαϊκής ένωσης δημιουργούνται μεγάλα προγράμματα διασύνδεσης μεταξύ χωρών με σκοπό να αυξήσουν την ασφάλεια της ενεργειακής ζήτησης και να μειώσουν την εξάρτηση από συμβατικά καύσιμα. Στην Ελλάδα είναι σημαντικό να αναπτυχθούν οι αντίστοιχες τεχνολογίες τόσο για εθνικούς λόγους επάρκειας ηλεκτρικής ενέργειας για τα νησιά του Αιγαίου, όσο και για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
http://perialos.blogspot.gr/2013/12/blog-post_5.html

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

1. Criekemans David (2010), ‘Post-Copenhagen from a geopolitical perspective: the US, China and Europe’, in: American Diplomacy (2010.04.12),

2. Mackinder, H. J. (1943) ‘The Round World and the Winning of the Peace’, in: Foreign Affairs, Vol.21, No. 4 (July)

3. Sainteny, G. (2010) ‘Les enjeux géopolitiques des énergies naturelles renouvelables’, in : Questions Internationales, n°45, septembre-octobre

4. Mitchell, C. (2008) The Political Economy of Sustainable Energy (Energy, Climate and theEnvironment Series). Hampshire (UK) & New York (USA): Palgrave Macmillan: 304 p.

5. Rifkin, J. (2002) The Hydrogen Economy. The creation of the worldwide energy web and the redistribution of power on Earth. Oxford: Blackwell Publishing: 294 p.

6. www.energy.gov

7. “Signature of The North Seas Countries Offshore Grid Initiative, Brussels” (PDF) (Press release). Council of the European Union. 2009-12-07.