ΠΕΡΙ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ-ΔΙΚΑΙΟΥ ΘΑΛΑΣΣΗΣ-ΟΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Β' ΜΕΡΟΣ

Περί Αλός

Παύλος Γ. Φωτίου

Νομικός Διεθνολόγος

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Προβληματισμοί», τ. 71,

σελ. 11, έκδοση Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών

Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.), ΙΑΝ – ΜΑΡ 2013.

Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση του ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.

… συνέχεια από το Α΄ΜΕΡΟΣ

Η Σύμβαση 1982 ζητά επίσης από τα Κράτη να προβούν

στην δημιουργία, επιχειρησιακή ετοιμότητα και λειτουργία

αποτελεσματικής οργανώσεως υπηρεσιών Ε-Δ, για την

ασφάλεια στην θάλασσα και τον αέρα.

ΦΩΤΟ: http://www.nato.int/pictures/2003/030605b/b030605s.jpg

Οριοθετήσεις Θαλασσίων Περιοχών – Ζωνών που αφορούν την Ελλάδα

ΕΛΛΑΔΑ: ΧΘ 6νμ σε όλη την Επικράτεια – Εθνικός Εναέριος Χώρος 10νμ – Υφαλ. με Ιταλία στην «μέση γραμμή», από το 1977, με την Αλβανία το 2009 υπογράφτηκε Συμφωνία για Οριοθέτηση Ζώνης Πολλαπλών Χρήσεων, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί με κύρωση. Συζητήσεις με Αίγυπτο (2008) και Λιβύη (2009), για ΑΟΖ και ΥΦΑΛ δεν τελεσφόρησαν.

(Έχει κυρώσει την Σύμβαση 1982 για το δίκαιο θαλάσσης, το 1995)

ΤΟΥΡΚΙΑ: ΧΘ 6νμ στο Αιγαίο – 12νμ στην Μεσόγειο & Μ. Θάλασσα – ΕΓΒ στο Αιγαίο από το 1964 (ασάφεια εάν ισχύουν) - Οριοθέτηση ΥΦΑΛ - ΑΟΖ στην Μ. Θάλασσα με όλα τα Κράτη, στην «μέση γραμμή».

(Δεν έχει υπογράψει, αλλά ούτε και κυρώσει την Σύμβαση 1982 για το δίκαιο θαλάσσης)

ΚΥΠΡΟΣ: ΧΘ 12νμ σε όλη την Επικράτεια – 3νμ οι Βρετανικές Βάσεις, (έξωθεν ΧΘ έως 12νμ) – ΕΓΒ από το 1993 – ΣΖ 24νμ - Οριοθέτηση ΑΟΖ με Αίγυπτο (2003), με Λίβανο (2007), με Ισραήλ (2010), με Συρία δεν έχει τελεσφορήσει. Όλες οι οριοθετήσεις έγιναν με την «μέση γραμμή»

(Έχει κυρώσει την Σύμβαση 1982 για το δίκαιο θαλάσσης, το 1988)

(Σημειώνεται ότι, το Ισραήλ και η Συρία, δεν έχουν υπογράψει ούτε κυρώσει την Σύμβαση 1982 για το δίκαιο θαλάσσης, ενώ ο Λίβανος την κύρωσε το 1995)

ΑΙΓΥΠΤΟΣ: ΧΘ 12νμ – ΕΓΒ από το 1990 - ΣΖ 24νμ - ΑΟΖ με Κύπρο (2003 την «μέση γραμμή») – Συζητήσεις με Ελλάδα το 2008 δεν τελεσφόρησαν.

(Έχει κυρώσει την Σύμβαση 1982 για το δίκαιο θαλάσσης, το 1983)

ΛΙΒΥΗ: ΧΘ 12νμ – το 1973 κλείνει Κόλπο Σύρτης ως ιστορικό, αντίδραση διεθνούς κοινότητος – Ζώνη Αλιείας 74νμ το 2005 - ΥΦΑΛ με Μάλτα (με απόφαση του ΔΔΧ 1986), με Τυνησία (1988) – Συζητήσεις με Ελλάδα το 2009, δεν τελεσφόρησαν.

(Έχει υπογράψει, αλλά δεν έχει κυρώσει την Σύμβαση 1982 για το δίκαιο θαλάσσης)

 ΙΤΑΛΙΑ: ΧΘ 12νμ – ΕΓΒ το 1986, κλείνει Κόλπο Τάραντα ως ιστορικό, αντίδραση διεθνούς κοινότητος –ΥΦΑΛ με Αλβανία (1992) – ΥΦΑΛ με Ελλάδα το 1977, το 2010 ζητήσαμε, αλλά δεν συμφωνεί την οριοθέτηση της ΥΦΑΛ και ως ΑΟΖ.

(Έχει κυρώσει την Σύμβαση 1982 για το δίκαιο θαλάσσης, το 1995)

ΑΛΒΑΝΙΑ: ΧΘ 12νμ – ΕΓΒ έως νήσο Σάσωνα – ΥΦΑΛ με Ιταλία (1992),  η Συμφωνία με Ελλάδα (2009), ακυρώνεται από Συνταγματικό Δικαστήριο

(Έχει κυρώσει την Σύμβαση 1982 για το δίκαιο θαλάσσης, το 2003)

          

Το Αιγαίο Αρχιπέλαγος

(Σημειώνεται ότι ο όρος «Αρχιπέλαγος» είναι ιστορικός και δεν δημιουργεί νομικά δικαιώματα Αρχιπελαγικού Κράτους)

 

Τα γεωγραφικά όρια του Αιγαίου Αρχιπελάγους όπως έχουν συμφωνηθεί και στον Διεθνή Υδρογραφικό Οργανισμό (Εγχειρίδιο SP 23 από το 1953), ευρίσκονται μέσα στην θαλάσσια περιοχή που κλείνεται :

α) Δυτικά: από την γραμμή που ενώνει το ακρωτήριο Μαλέας (Πελοπόννησος), το ακρωτήριο Μπλεμπάντα (Αντικύθηρα), το ακρωτήριο Απολυτάρες (Αντικύθηρα), με το ακρωτήριο Κοκκάλα (νοτ.δυτ. Κρήτης),

β)  Νότιο-ανατολικά: από την γραμμή που ενώνει το ακρωτήριο Πλάκα (νοτ.ανατ. άκρο Κρήτης), το ακρωτήριο Βροντή (ανατ. άκρο Καρπάθου), με το ακρωτήριο Πράσο (νοτ. άκρο Ρόδου)

γ)  Ανατολικά: την γραμμή που ενώνει το ακρωτήριο Ζωνάρι (βορ. άκρο Ρόδου), με το ακρωτήριο Αkyar (νοτ. Τουρκίας) (Σημειώνεται ότι η Τουρκία έχει ζητήσει για την νεώτερη έκδοση του Εγχειριδίου SP 23 την μετακίνηση ανατολικώτερα προς τις εκβολές του ποταμού Dalaman, χωρίς η Ελλάδα να έχει αντίρρηση)

δ)  Βόρεια: στην είσοδο των Στενών Δαρδανελίων.

 

Σύνορα μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας στην Θάλασσα

(Στην θάλασσα δεν υπάρχουν σύνορα, αλλά η ΧΘ δημιουργεί το σύνορο των Κρατών, αλλά όταν οι θαλάσσιες περιοχές γειτνιάζουν σε αποστάσεις μικρότερες των χωρικών τους υδάτων, τότε, αναγκαστικώς δημιουργείται σύνορο στο μέσον της αποστάσεως από τις εκατέρωθεν ακτές των Κρατών, εκτός εάν αλλιώς έχει συμφωνηθεί μεταξύ τους για κάποιους λόγους αμοιβαίως αποδεκτούς ή ιστορικούς, ή τούτο έχει συμφωνηθεί με διεθνής συνθήκες ειρήνης, ή άλλα συμβατικά κείμενα που έχουν διαδεχθεί τα κράτη – άρθρο 15)

Μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας δεν υπάρχει διμερής συμφωνία για συνολική συνοριακή γραμμή στο Αιγαίο, αλλά δημιουργείται συνοριακή γραμμή ως ακολούθως :

α)  Στις εκβολές του Έβρου έχει χαραχθεί σύνορο για 3νμ στην θάλασσα με το Πρωτόκολλο των Αθηνών του 1926, σε εκτέλεση της Συνθήκης της Λωζάννης 1923. Η επέκταση της ΧΘ της Ελλάδος το 1936 δημιουργεί αυτομάτως σύνορο με τις παρακείμενες τουρκικές ακτές στην ίση απόσταση, για άλλα 3νμ μέσα στην θάλασσα.

β)  Μεταξύ του βράχου Ζουράφα ανατολικώς της νήσου Σαμοθράκης, των νησιών Λήμνου, Αγ. Ευστρατίου, Λέσβου (Μυτιλήνης), Χίου μέχρι και το νοτιότερο ακρωτήριο της νήσου Σάμου, δημιουργείται αναγκαστικώς σύνορο στο μέσον από τις αντικείμενες τουρκικές ακτές.

γ) Από το νότιο ακρωτήριο της νήσου Σάμου έως και το Καστελόριζο, υπάρχει και ισχύει η οριοθέτηση των συνόρων όπως αυτή έγινε το 1932 με την Ιταλο-Τουρκική Συμφωνία. Την Ιταλία έχει διαδεχθεί σ’ αυτήν την συμφωνία η Ελλάδα από το 1947, με την Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων.

(Σημειώνεται ότι η συνοριακή αυτή γραμμή έχει συμφωνηθεί και  εμμέσως από τα δύο Κράτη, στο πλαίσιο του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας (ΙCAO), όταν το 1952 και το 1958, σε αντίστοιχες διεθνούς επιπέδου περιφερειακές συνόδους για την χάραξη των ορίων των FIR Αθηνών και  Κωνσταντινουπόλεως, είχαν αποδεχθεί ότι η γραμμή του FIR, που χαράχθηκε στο Αιγαίο έγινε με τέτοιο τρόπο που να συμπίπτει με τα σύνορα που υπάρχουν μεταξύ τους, και αποδέχτηκαν συγχρόνως και σχετικούς χάρτες που εμφανίζουν αυτό το σύνορο).

 

Καθεστώς Κυριαρχίας της Ελλάδος  επί των Νησιών και των Βράχων στο Αιγαίο

α) Με το πρωτόκολλο του Λονδίνου 1830, αναγνωρίζεται και de jure η ελληνική κυριαρχία στην Εύβοια, τις Β. Σποράδες και τις Κυκλάδες.

β) Τον Νοέμβριο 1912, ο Ελληνικός Στόλος απελευθερώνει και κατακτά τα νησιά του βορείου Αιγαίου: Λήμνο, Σαμοθράκη, Ψαρά, Θάσο, Αγ. Ευστράτιο, Ίμβρο και Τένεδο.

γ) Τον Δεκέμβριο 1912, απελευθερώνονται και καταλαμβάνονται τα νησιά Ικαρία, Μυτιλήνη και Χίος.

δ) Η Σάμος, ευρισκόμενη υπό καθεστώς αυτονομίας, ενσωματώνεται στην Ελλάδα τον Μάρτιο 1913.

ε) Τον Μάιο 1913, με την Συνθήκη του Λονδίνου (Ελλάδα, Σερβία, Μαυροβούνιο, Βουλγαρία και Τουρκία), αναγνωρίζεται και de jure η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και το fait accompli  στα Βαλκάνια. Με την Συνθήκη αυτή, ο αυτοκράτορας των Οθωμανών, εκχωρεί όλες τις εδαφικές εκτάσεις που είχε κατακτήσει επί Ευρωπαϊκού εδάφους, δυτικά της γραμμής Αίνου (χωριό στις εκβολές του Έβρου), και Μηδείας (χωριό στα τουρκικά παράλια της Μ. Θαλάσσης).

Συγχρόνως παραδίδεται η Κρήτη στην διάθεση των τότε Βαλκανικών Συμμάχων Κρατών (Ελλάδος, Σερβίας, Βουλγαρίας), που αποφασίζουν την παραχώρησή της στην Ελλάδα.

στ) Τον Φεβρουάριο 1914, με τη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, οι Κυβερνήσεις των τότε 6 Μεγάλων Δυνάμεων (Γερμανίας, Αυστρο-ουγγαρίας, Γαλλίας, Μ. Βρετανίας, Ρωσίας και Ιταλίας), αναγνωρίζουν και de jure την ελληνική κυριαρχία επί του συνόλου των νησιών του Αιγαίου, αλλά ζητούν από την Ελλάδα να επιστρέψει στην  Τουρκία τα νησιά Ίμβρο, Τένεδο και το Καστελόριζο.

ζ)  Το 1923 με την Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης ορίζεται :

Άρθρο 12:«Η ληφθείσα απόφασις τη 13η Φεβρουαρίου 1914 υπό της Συνδιασκέψεως του Λονδίνου εις εκτέλεσιν των άρθρων 5 της Συνθήκης του Λονδίνου της 17/30 Μαΐου 1913, και 15 της Συνθήκης των Αθηνών της 1/14 Νοεμβρίου 1913, η κοινοποιηθείσα εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τη 13 Φεβρουαρίου 1914 και αφορώσα εις την κυριαρχίαν της Ελλάδος επί των νήσων της Ανατολικής Μεσογείου, εκτός της Ίμβρου, Τενέδου και των Λαγουσών Νήσων (Μαυρυών), ιδία των νήσων Λήμνου, Σαμοθράκης, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας, επικυρούται, υπό την επιφύλαξη των διατάξεων της παρούσης Συνθήκης των συναφών προς τας υπό την κυριαρχίαν της Ιταλίας διατελούσας νήσους, περί ων διαλαμβάνει το άρθρον 15. Εκτός αντιθέτου διατάξεως της παρούσης Συνθήκης, αι νήσοι, αι κείμεναι εις μικρότεραν απόστασιν των τριών μιλλίων της ασιατικής ακτής, παραμένουσιν υπό την τουρκική κυριαρχίαν»

Άρθρο 15:«Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νήσων τουτέστι της Αστυπαλαίας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου , Κάσσου, Τήλου, Νισύρου, Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Κω, των κατεχομένων νυν υπό της Ιταλίας και των νησίδων των εξ’ αυτών εξαρτωμένων ως της νήσου Καστελλορίζου»

Άρθρο 16:«Η Τουρκία δηλοί ότι παραιτείται παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως επί των εδαφών, η εν σχέσει προς τα εδάφη άτινα κείνται πέραν των προβλεπομένων υπό της παρούσης Συνθήκης ορίων ως και επί των νήσων εκείνων ων η κυριαρχία έχει αναγνωρισθεί αυτή δια της παρούσης Συνθήκης, της τύχης των εδαφών και των νήσων τούτων κανονισθείσης ή κανονισθησομένης μεταξύ των ενδιαφερομένων».

η) Με την Ιταλο-τουρκική Συνθήκη 1932, σε εκτέλεση της οποίας συνήφθη και σχετικό πρωτόκολλο μεταξύ των δύο κρατών, χαράχθηκε συνοριακή γραμμή από το νότιο ακρωτήριο της Σάμου, μέχρι και το Καστελόριζο λαμβάνοντας υπόψη και τον κανόνα των τριών (3) ναυτικών μιλλίων στην χάραξη των συνόρων της Δωδεκανήσου (τότε Ιταλικής κτήσεως).

θ) Το 1947, με την Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων (άρθρο 14), η Ιταλία παραιτείται υπέρ της Ελλάδος επί της Δωδεκανήσου και των παρακειμένων νησίδων.

 

ΝΗΣΙΑ ΑΜΦΙΣΒΗΤΟΥΜΕΝΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ

Τέλη 1995 αρχές του 1996, με αφορμή το περιστατικό επικαθήσεως μικρού εμπορικού πλοίου στους βράχους Ίμια (περιοχή Δωδεκανήσου), η Τουρκία εγείρει για πρώτη φορά στην ιστορία των διμερών σχέσεων, αμφισβήτηση κυριαρχίας επί ελληνικού εδάφους.
Ακολουθούν στην συνέχεια επίσημες πολιτικές δηλώσεις ότι πολλά νησιά και βράχοι στο Αιγαίο και σε άλλες περιοχές, δεν έχουν αποδοθεί με Συνθήκες στην Ελλάδα και ακόμη και όταν προβλέπονται σε τέτοια κείμενα δεν έχουν συμφωνηθεί από μέρους της.

Επίσημες απόψεις τούρκων αξιωματούχων και η έκδοση βιβλίου του Ali Kuramuhmut, το 1995, αναλύουν με ιστορικά και νομικά στοιχεία την αμφισβήτηση κυριαρχίας για νησιά και βράχους.

Είναι γεγονός ότι, τα παλαιότερα μέχρι την Συνθήκη των Παρισίων 1947 κείμενα, δεν απέδιδαν μεγάλη σημασία στην λεπτομερή περιγραφή των παραχωρουμένων νησιωτικών συμπλεγμάτων, και ιδαίτερα των μικρών σε μέγεθος και ακατοίκητων νησιών και βράχων, επειδή για την εποχή τους το περισσότερο ενδιαφέρονταν για την αναγνώριση και τακτοποίηση της κυριαρχίας επί των κυρίων και κατοικημένων νησιών, ενώ η μνεία των παρακειμένων βράχων ή νησίδων, δεν παρουσίαζε ενδιαφέρον ούτε για τους συντάκτες των συνθηκών, ούτε για τα κράτη. Επειδή ανάλογοι προβληματισμοί υπήρξαν και αλλού, τα διεθνή δικαιοδοτικά όργανα και ειδικές διαιτησίες, έχουν αποφανθεί από το 1928 μέχρι το 1953, σε διάφορες ανά τον κόσμο ομοειδείς περιπτώσεις, ότι «η κατοχή του μεγαλύτερου νησιού συνεπάγεται και την  κατοχή του παρακειμένου μικρότερου και ότι σε περιπτώσεις συστάδων νησιών, την κυριαρχία στο κύριο νησί ακολουθεί κυριαρχία στα εγγύς μικρότερα».

Ειδικώς για την περίπτωση των Ιμίων:

Η Τουρκία διατείνεται ότι δεν έχουν παραχωρηθεί στην Ελλάδα επειδή :

α. Το πρωτόκολλο μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας του Δεκεμβρίου του 1932 που συντάχθηκε από τους τεχνικούς εμπειρογνώμονες των δύο Κρατών δεν έχει νομική ισχύ, γιατί δεν κυρώθηκε από την τουρκική εθνοσυνέλευση

β. Το πρωτόκολλο αυτό ουδέποτε κατατέθηκε  στην Κοινωνία των Εθνών ώστε να αποκτήσει νομική ισχύ.

Η ελληνική άποψη είναι ότι :

α. Το πρωτόκολλο έχει ισχύ αφού έχει γίνει στο πλαίσιο της κύριας Ιταλοτουρκικής Συμφωνίας του Ιανουαρίου 1932 και ως τεχνική συμφωνία αποδεκτή από τους επίσημους εκπροσώπους των Κρατών δεν χρειαζόταν να κατατεθεί στην Κοινωνία των Εθνών για να αποκτήσει νομική ύπαρξη.

β. Η Δωδεκάνησος μαζί με τις παρακείμενες νησίδες έχει παραχωρηθεί στην Ελλάδα με την Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων 1947 από την Ιταλία η οποία αναγνωρίζει ωσαύτως το ιταλοτουρκικό πρωτόκολλο του Δεκεμβρίου 1932 ως επίσημο κείμενο.

γ.  Βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης 1923, η Τουρκία έχει στην κυριαρχία της μόνο όσα νησιά υπάρχουν σε απόσταση 3νμ από τις ακτές της, και τα Ίμια είναι 3,8νμ. Γιαυτό άλλωστε και σύμφωνα με την Ιταλοτουρκική Συμφωνία του 1932 η Τουρκία αποκτά υπό την κυριαρχία της το νησί Κάτο που βρίσκεται σε απόσταση 1,5 νμ από τις ακτές της, πράγμα που δείχνει ότι οι εμπειρογνώμονες της εποχής είχαν ως αφετηρία τις πρόνοιες της Συνθήκη της Λωζάννης 1923, περί των 3νμ.

Αποστρατιωτικοποίηση των Νησιών του Αιγαίου Αρχιπελάγους

Η Συνθήκη του Λονδίνου 1914, επέβαλλε στην Ελλάδα  την δουλεία  της αποστρατικοποιήσεως επί των νησιών Λήμνου, Σαμοθράκης, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας. Την ίδια κατάσταση αποδέχθηκε και η Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης του 1923 για τα ίδια νησιά, αλλά συνέδεσε τα νησιά Λήμνο και Σαμοθράκη με το καθεστώς αποστρατικοποιήσεως των Στενών των Δαρδανελίων.

Από το 1936 όμως, με την Συνθήκη του Μοντρέ, βάση της οποίας ήρθη ο περιορισμός της αποστρατικοποιήσεως των Στενών, τα υπόψη νησιά Λήμνος και Σαμοθράκη παρακολουθούν την απαλλαγή από την δουλεία.

Όσον αφορά τα νησιά Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Ικαρία, το καθεστώς αποστρατικοποιήσεως έχει αρθεί βάσει του δικαιώματος αμύνης βάσει του άρθρου 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, επειδή μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο η Τουρκία ανέπτυξε από το 1974 στα Μικρασιατικά παράλια, την Στρατιά του Αιγαίου καθώς και μεγάλο αριθμό αποβατικών πλοίων.

Το 1947 με την Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων, επιβλήθηκε ο όρος της αποστρατικοποιήσεως των νησιών της Δωδεκανήσου κατά την παραχώρησή τους στην Ελλάδα. Η δουλεία αυτή, αίρεται αφενός από το γεγονός ότι δεν υπάρχει διεθνής πρακτική που να αποδεσμεύονται από τις συμβατικές τους υποχρεώσεις οι ηττημένοι και υπεύθυνοι ενός πολέμου και από την άλλη πλευρά οι υποχρεώσεις και τα βάρη να διατηρούνται προς τους νικητές. Αφετέρου από το γεγονός της από το 1974 συνεπεία της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο και της αναπτύξεως μεγάλου όγκου χερσαίων και αποβατικών  δυνάμεων στα Μικρασιατικά παράλια, αναπτυσσομένου δικαιώματος της νομίμου αμύνης βάση του άρθρου 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ.

 FIR – ΕΡΕΥΝΑ – ΔΙΑΣΩΣΗ (SAR)

«FIR» (Flight Information Region)

Με την «Σύμβαση περί Διεθνούς Πολιτικής Αεροπορίας» (Σικάγο 1944) ιδρύθηκε ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO).

(Η Ελλάδα, κύρωσε την Σύμβαση Σικάγου 1944 με τον Ν. 211/1947 (ΦΕΚ 35 Α).

O ICAO, για τις ανάγκες ελέγχου των πτήσεων και ευρυθμίας στην εναέρια κυκλοφορία, οριοθέτησε, με την συμφωνία των Κρατών μελών του, «Περιοχές Πληροφορήσεως Πτήσεων» - FIR, και ανέθεσε στα Κράτη, λειτουργική δικαιοδοσία στις περιοχές αυτές, με γνώμονα να μην διακόπτεται η αρμοδιότητα ενός Κράτους, όταν μεταξύ των περιοχών της εθνικής του κυριαρχίας στον ατμοσφαιρικό αέρα, μεσολαβεί και διεθνής εναέριος χώρος.

Με τον συνδυασμό της εθνικής κυριαρχίας και της λειτουργικής δικαιοδοσίας στην περιοχή FIR, η Σύμβαση ICAO, αναγνωρίζει στα Κράτη νομοθετική και διοικητική αρμοδιότητα για: α)κανόνες και τον πλήρη έλεγχο της εναέριας κυκλοφορίας, β) καθορισμό αεροδιαδρόμων, γ) καθορισμό σημείων εισόδου και εξόδου, δ)καθορισμό και είσπραξη τελών αεροδρομίων, ασφαλείας, προσγειώσεως, και απογειώσεως, ε)καθορισμό περιοχών απαγορεύσεως κυκλοφορίας και στ)υπευθυνότητα για την οργάνωση και  λειτουργία υπηρεσιών ερεύνης και διασώσεως.

Στις περιοχικές Συνδιασκέψεις Κων/πόλεως (1950), Παρισίων (1952) και Γενεύης (1958), παρούσης της Τουρκίας, και άνευ ουδεμίας ενστάσεως, ορίσθηκε η λειτουργική δικαιοδοσία της Ελλάδος στην περιοχή «Athinai FIR», που περιλαμβάνει τον ΕΕΧ της καθώς και διάσπαρτα τμήματα του υπερκείμενου της ΑΘ, Διεθνούς Εναερίου Χώρου, στο Ιόνιο, στο Λιβυκό, στην Ανατ. Μεσόγειο και στο Αιγαίο Αρχιπέλαγος.

(Επισημαίνεται ότι, στις περιοχές FIR, τα Κράτη δεν ασκούν «εθνική κυριαρχία», ή «κυριαρχικά δικαιώματα», αλλά «λειτουργική δικαιοδοσία» στον διεθνή εναέριο χώρο και «απόλυτη εθνική κυριαρχία» στα τμήματα εκείνα που το FIR εμπεριέχει ΕΕΧ).

Σύμφωνα με τους κανόνες του ICAO και την διεθνή πρακτική, η Ελλάδα απαιτεί, για λόγους ασφάλειας των πολιτικών πτήσεων και γενικότερα της αεροπλοΐας, όπως όλα τα αεροσκάφη, πολιτικά και κρατικά (στρατιωτικά), υποβάλουν σχέδια πτήσεως, πριν από την είσοδό τους στο FIR Αθηνών.

Η Τουρκία, με επιχείρημα ότι η Σύμβαση του ICAO εξαιρεί τα κρατικά αεροσκάφη από τις ρυθμίσεις της, αρνείται να υποβάλει σχέδια πτήσεων για τις εισόδους των στρατιωτικών αεροσκαφών της εντός του FIR Αθηνών, διαπράττοντας παραβάσεις των Κανόνων Εναέριας Κυκλοφορίας και υποχρεώνοντας την ΥΠΑ και την ΠΑ, σε έκτακτες ενέργειες, προκειμένου να διασφαλίζεται η ομαλή διεξαγωγή της εναέριας κυκλοφορίας στον διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου.

(Η τουρκική άποψη – την ίδια έχουν ΗΠΑ και Μ. Βρετανία -  να μην κατατίθενται σχέδια πτήσεως για τα στρατιωτικά αεροσκάφη, βασίζεται στην εξαίρεση τους από τις διατάξεις της Συμβάσεως του Σικάγου (1944), αλλά και στους κανονισμούς του ΝΑΤΟ, υποστηρίζοντας ότι οφείλει να καταθέτει «DFSs – Daily Flight Schedules», μόνον προς τα Νατοϊκά Στρατηγεία (CAOCs – Coordination Air Operation Centers) και όχι προς την ΥΠΑ, που είναι υπεύθυνη για το FIR Αθηνών. Το ΝΑΤΟ, κατά τις ασκήσεις του, υποστηρίζει επίσης την εξαίρεση των στρατιωτικών Αεροσκαφών από την υποχρέωση να καταθέτουν σχέδια πτήσεως, αλλά επιβάλλει την συνεργασία με τις υπεύθυνες για τα FIR αρχές, προκειμένου να διασφαλίζεται η ασφάλεια των πτήσεων της πολιτικής αεροπορίας. Η ελληνική θέση είναι ότι, για λόγους αποτελεσματικής εφαρμογής των κανόνων και αποφάσεων του ICAO, ο οποίος ζητά από τα κρατικά Αεροσκάφη, να σέβονται τους κανόνες ασφαλείας της πολιτικής αεροπλοΐας, η Τουρκία οφείλει να υποβάλει σχέδια πτήσεως («FPs - Flight Plans»), για όλα τα αεροσκάφη της εντός του FIR Αθηνών. Η Τουρκία, εκτός των πτήσεων των πολιτικών αεροσκαφών της, στις μόνες περιπτώσεις που υποβάλλει σχέδια, είναι όταν ζητά διπλωματική άδεια υπερπτήσεως για τα κρατικά αεροσκάφη που πρόκειται να διασχίσουν την «ελληνική επικράτεια» προς άλλη χώρα, και ποτέ για εκπαιδευτικές πτήσεις στρατιωτικών αεροσκαφών, ή για ασκήσεις της στον  διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου. Ως συνέπεια, η ελληνική ΠΑ αναχαιτίζει για λόγους αναγνώρισης ιχνών αγνώστων αεροσκαφών, σύμφωνα με τις διατάξεις του ICAO, κάθε αεροσκάφος που εισέρχεται στο FIR Αθηνών, χωρίς υποβολή σχεδίου πτήσεως).

Έρευνα και Διάσωση Αεροπορικών και Ναυτικών Ατυχημάτων (Ε-Δ) «SAR» (Search and Rescue)

Τα θέματα της Ε-Δ των «Αεροπορικών Ατυχημάτων», ρυθμίζονται από τη Σύμβαση του Σικάγου 1944, και η περιοχή ευθύνης ανήκει στην αρμοδιότητα του κάθε Κέντρου SAR, τα όρια του οποίου έχουν διευθετηθεί (από το Παράρτημα 2 της Συμβάσεως), να συμπίπτουν με την Περιοχή Ελέγχου Εναέριας Κυκλοφορίας (FIR).
(Η αρμοδιότητα Ε-Δ, έχει ως αρχή την ανάθεση και ανάληψη υπό κρατικής υπηρεσίας, λειτουργικής δικαιοδοσίας σε συγκεκριμένη περιοχή και όχι την αναγνώριση δικαιωμάτων κυριαρχίας σε εκείνα τα τμήματα της περιοχής που δεν αποτελούν μέρος της επικράτειας του Κράτους, δηλαδή των ΕΥ και της ΧΘ).

(SEARCH AND RESCUE, ANNEX 12 TO THE CONVENTION ON INTERNATIONAL CIVIL AVIATION SIXTH EDITION — MARCH 1975: «2.2.Establishment of search and rescue regions». «2.2.1 Contracting States shall delineate the search and rescue regions within which they will provide search and rescue service. Such regions shall not overlap». «2.2.1.1. Recommendation — Boundaries of search and rescue regions should, in so far as practicable, be coincident with the boundaries of corresponding flight information regions»).

Το 1979, με πρωτοβουλία του IMO, υπογράφτηκε στο Αμβούργο Σύμβαση για την Ε-Δ των «Ναυτικών Ατυχημάτων». Επειδή στις επιχειρήσεις Ε-Δ προέχει το ανθρωπιστικό μέρος, η καλή συνεργασία των Κρατών αποτελεί βασική προϋπόθεση. Έτσι, η Σύμβαση ζητά οι περιοχές ευθύνης τους για Ε-Δ, να οριοθετείται με συμφωνία μεταξύ τους. Η διεθνής πρακτική, αλλά και οι συστάσεις του ΙΜΟ και του ICAO στο «Διεθνές Εγχειρίδιο Αεροναυτιλιακής και Θαλάσσιας Ε-Δ» (International Aeronautical and Maritime Search and Rescue Manual- IAMSAR Manual), προκρίνουν υιοθέτηση ταυτόσημων περιοχών για τη Ναυτική και την Αεροπορική Ε-Δ, με τρόπο που να συμπίπτουν με τα όρια των FIR.

(Η Σύμβαση του Αμβούργου τέθηκε σε ισχύ το 1985. Η Ελλάδα την κύρωσε με τον Ν.1844/1989. Την Σύμβαση έχει κυρώσει και η Τουρκία το 1989)

Η Επιτροπή Ασφαλείας της Ναυσιπλοΐας του ΙΜΟ  (Maritime Safety Committee –MSC), έχει διαιρέσει τους ωκεανούς σε 13 περιοχές Ε-Δ και τα Κράτη έχουν δηλώσει τα όρια της περιοχής ευθύνης τους:

              α) Η Ελλάδα, από το 1960 στην SOLAS, που το επανέλαβε το 1975 στον τότε ΙΜCΟ (σήμερα ΙΜΟ), επίσης στον ΙΜΟ το 1979 όταν υπέγραψε την Σύμβαση του Αμβούργου, και το 1989 όταν την κύρωσε, όπου σε κάθε ευκαιρία δήλωνε ότι, η περιοχή ευθύνης της για Ε-Δ, συμπίπτει με το FIR Αθηνών.

(Από το 1987 δημιουργήθηκε στο ΥΕΝ το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας & Διάσωσης (ΕΚΣΕΔ). Το «Ενιαίο Κέντρο» συγκροτείται από δύο Τομείς, τον Ναυτικό που επανδρώνεται από στελέχη του ΛΣ και τον Αεροπορικό, που επανδρώνεται από την ΠΑ).
(Σημειώνεται ότι, μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας υπογράφηκε το 2000 Συμφωνία που αναγνωρίζει ως περιοχή SAR των ναυτικών ατυχημάτων, την ισχύουσα μεταξύ των δύο Κρατών γραμμή του FIR, πράγμα που συμφωνήθηκε ομοίως το 2007 και με την Μάλτα, ενώ υπάρχει ανοιχτή συζήτηση και με την Αίγυπτο).

              β) Η Τουρκία το 1988, με αιτιολογικό ότι η Σύμβαση του Αμβούργου 1979, προβλέπει την συμφωνία μεταξύ των Κρατών για την οριοθέτηση των περιοχών SAR των Ναυτικών Ατυχημάτων, κατέθεσε στον ΙΜΟ, μονομερώς, δήλωση, ότι θα ασκεί καθήκοντα συντονιστικού κέντρου SAR σε περιοχή του Αιγαίου που φτάνει έως τον 25ο παράλληλο, και το 2001 προχώρησε και στην έκδοση και σχετικού νόμου και δημοσίευση χάρτη με την περιοχή.

 

Η Σύμβαση 1982 για το διεθνές δίκαιο της θαλάσσης, ανάμεσα στις θεμελιώδης υποχρεώσεις των συμβαλλομένων Κρατών, ορίζει (άρθρο 98), και το καθήκον τους για παροχή βοηθείας, από όλα τα πλοία που φέρουν την Σημαία τους, προς τους επιβάτες, τα πληρώματα και τα πλοία, που ευρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης, ή κινδυνεύουν, ή έχουν χαθεί στην θάλασσα, ή όταν συμβεί οποιοδήποτε ατύχημα ή σύγκρουση και ζητά την άμεση κινητοποίηση όλων των παραπλεόντων πλοίων προς παροχή βοηθείας. Παραλλήλως ζητά, από τα Κράτη να προβούν στην δημιουργία, επιχειρησιακή ετοιμότητα και λειτουργία αποτελεσματικής οργανώσεως υπηρεσιών Ε-Δ, για την ασφάλεια στην θάλασσα και τον αέρα και να προχωρήσουν σε κοινές κατά περιοχή διευθετήσεις και συνεργασία με τα γειτονικά Κράτη για αυτόν τον σκοπό.
http://perialos.blogspot.gr/2013/05/blog-post_26.html