ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΑΡΚΩΝ

Αφιέρωμα

ΜΗΧΑΝΟΠΟΙΕΕΙΟΝ –ΝΑΥΠΗΓΕΙΟΝ

ΣΤΥΛ. ΙΣΙΔ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ & ΥΙΟΣ

ΕΝ ΠΕΙΡΑΙΕΙ –ΟΔΟΣ ΜΕΘΩΝΗΣ

Περί Αλός

Του Στυλιανού Κοντογιάννη

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Περίπλους της Ναυτικής Ιστορίας»,

Τ. 50, σελ.18, ΙΑΝ-ΜΑΡΤ 2005, εκδ. Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος.

Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ.

 

Υδραυλικό πιεστήριο για την

κατασκευή των ημισφαιρικών

πλωτήρων και εξαρτημάτων

αγκυρών και ναρκών τύπου Μ.

ΦΩΤΟ: Αρχείο Ναυτικού Μουσείου

Ελλάδος. ΕΠΕΞ: Περί Αλός

Το ζήτημα της κατασκευής ελληνικών ναρκών θαλάσσης στο εργοστάσιο του παππού μου τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε αναφερθεί στον «Περίπλου» κατά το παρελθόν.

Επ’ ευκαιρία της αποδοχής από το ΝΜΕ (Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος) των οικογενειακών μου κειμηλίων, που εμφανίζουν την άγνωστη αυτή πτυχή της απαρχής της πολεμικής βιομηχανίας στον τόπο μας, θα ήθελα να παρουσιάσω εν ολίγοις το ιστορικό του επιτεύγματος, καθώς και την φυσιογνωμία του παππού μου που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως το πρότυπο του νοικοκύρη, εργατικού, αυτοδημιούργητου εργοστασιάρχη του Πειραιά της εποχής των αρχών του 20^ου αιώνα.

Η καταγωγή της οικογενείας είναι από τη Χίο. Στην τρίτομη γενεαλογική εργασία του πρωτοπρεσβύτερου Ιωάννη Μαρκέλλου – Πούλη, εφημέριου του Ιερού Ναό  Κοιμήσεως της Θεοτόκου, κοινότητος Χαλκείου –Χίου, βρίσκουμε την ρίζα της οικογένειας Κοντογιάννη να ξεκινά από τον παπά –Ιωάννη Κοντογιάννη τον 18^ο αιώνα.

Οι ιστορικές ανακατατάξεις συνετέλεσαν ώστε ο Στυλιανός Κοντογιάννης, ο παππούς, να γεννηθεί στην Αίγυπτο στο ΜΠΕΝΙ ΣΟΥΕΦ από γονείς μετανάστες βαμβακοπαραγωγούς. Φοίτησε στο ελληνικό σχολείο της ομογένειας της ΜΑΝΣΟΥΡΑΣ.

Έχοντας την Ελλάδα στη σκέψη του, ως ιδέα και όνειρο, φτάνει στον Πειραιά το 1910 όπου και εγκαθίσταται. Τα πρώτα χρόνια τον βρίσκουν εργαζόμενο στην εταιρία λιπασμάτων Κανελλοπούλου και νυμφεύεται την εκ Ζακύνθου Θηρεσία Κολυβά και αποκτά τέσσερα παιδιά: Τον Ισίδωρο, τον Νικόλαο, την Ναυσικά και την Αγγελική.

ΦΩΤΟ: Αρχείο Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. ΕΠΕΞ: Περί Αλός

Ένα μικρό ιδιόκτητο μηχανουργείο με ένα τόρνο και χειριστή τον ίδιο, στέκεται αφορμή το 1919 να ξεκινήσει τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες. Το 1921 αγοράζει ένα οικόπεδο στην οδό Μεθώνης 34 στην Αγία Σοφία Πειραιώς στο οποίο οικοδομεί το εργοστάσιό του: ΜΗΧΑΝΟΠΟΙΕΕΙΟΝ –ΝΑΥΠΗΓΕΙΟΝ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ  ΙΣΙΔ. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ.

Εργοτάξιο του εργοστασίου ήταν η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη Περάματος στην οποία εγένοντο οι ναυπηγήσεις και επισκευές πλοίων. Οι δραστηριότητες του εργοστασίου στρέφονται κυρίως στην κατασκευή πρωτότυπων μηχανών οινοποιίας, ελαιουργίας, παγοποιίας, οδοποιίας, μηχανές κονσερβοποιίας (ΦΙΞ –ΚΥΚΝΟΣ) και πληθώρα κατασκευών υδραυλικής και οικιακής χρήσης.

Ηλεκτρικές δοκιμές φορέων εμπυρίων πυροδοτικών.

ΦΩΤΟ: Αρχείο Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. ΕΠΕΞ: Περί Αλός

Από τις αρχές του 1930 το Πολεμικό Ναυτικό αναζητούσε τον τρόπο να κατασκευάσει νάρκες θαλάσσης. Η κατασκευή της νάρκης τελικά είναι αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας και καλοπροαίρετων αμφισβητήσεων, όπως αναφέρει ο Αντιναύαρχος Φωκάς στην έκθεσή του επί της δράσεως του Πολεμικού Ναυτικού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ελληνική νάρκη θαλάσσης σχεδιάστηκε το 1932 από τον Ανθυποπλοίαρχο Μοραΐτη, προερχόμενο εξ Υπαξιωματικών και υπηρετούντα στην Εφορία Υφάλων Όπλων. Η ιδέα εγκαταλείφθηκε για μια διετία. Το 1933 ο πλοίαρχος Καββαδίας, μετέπειτα Αρχηγός Στόλου κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επανήλθε στην Εφορία Τορπιλλών και Ναρκών, ανακίνησε το ζήτημα και παρά τις αντιδράσεις και τις δυσοίωνες προβλέψεις η νάρκη Μ, από το όνομα Μοραΐτη, έγινε πραγματικότητα στο εργοστάσιο του Στυλιανού Κοντογιάννη.

Το 1935 ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ιδρύει το Εθνικό Ενωτικό Κόμμα στις εκλογές του Ιανουαρίου το 1936. Ο Στυλιανός Κοντογιάννης είναι υποψήφιος βουλευτής Πειραιώς.

ΦΩΤΟ: Αρχείο Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. ΕΠΕΞ: Περί Αλός

Τον Νοέμβριο του 1936 έχουμε ήδη την παραγωγή 60 ναρκών τύπου Μ. Στη συνέχεια με ελαφρές τροποποιήσεις και με μεγαλύτερη γόμωση με την ονομασία ΑΡΓΟΝΑΥΤΗΣ κατασκευάζονται 180 ακόμα νάρκες για τις ανάγκες του Βασιλικού Ναυτικού. Οι νάρκες Μ χρησιμοποιήθηκαν στη συγκρότηση του ναρκοπεδίου Αιγίνης –Φλεβών και ποντίσθηκαν στην πλησιέστερη προς τον Τούρλο Αιγίνης περιοχή. Το γερμανικό υποβρύχιο U-133 που βυθίστηκε την 14/3/1942 στα ανοικτά της Αίγινας είχε προσκρούσει σε ελληνική νάρκη, όπως διαβεβαιώνει ο Κώστα Θωκταρίδης, ο ειδικότερος σήμερα δύτης και εξερευνητής ναυαγίων και μέλος του ΝΜΕ.

Αποτελεί ακατανόητο γεγονός η διακοπή της παραγωγής των ελληνικών ναρκών παρά τις απόλυτα επιτυχημένες δοκιμές των. Με την παραγωγή των ναρκών το Μηχανουργείο του Κοντογιάννη αναδεικνύεται ως η μεγαλύτερη βιομηχανική μονάδα των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής και δέχεται τις επισκέψεις και τις βραβεύσεις πολλών επισήμων Ελλήνων και ξένων μεταξύ των οποίων τον διάδοχο Παύλο και Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά. Η επίσκεψη της πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας της εποχής θα κινηματογραφηθεί από την «Νταγκ φιλμ» των αδελφών Γαζιάδη, κινηματογραφιστών της Μικρασιατικής Εκστρατείας και πρωτεργατών του ελληνικού κινηματογράφου.

Ο Εργοστασιάρχης Στυλιανός Κοντογιάννης προσφώνησε ως ακολούθως στο διάδοχο Παύλο: «Υψηλότατε, επιτρέψατέ μου να σας ευχαριστήσω δια την υψηλήν τιμήν την οποία εκάματε προς το εργοστάσιό μου επισκευθέντες τούτο. Λόγοι τους οποίους δεν δύναμαι τούτην την στιγμήν να εξηγήσω συνέτειναν εις το να παραγκωνίζεται επί μακρόν υπό του κράτους η σπουδαιότης της αναπτύξεως της ελληνικής σιδηροβιομηχανίας. Αι μέχρι τούδε επιτελεσθήσαι παρ’ αυτής πρόοδοι. Οφείλονται αποκλειστικώς εις την ιδιωτικήν πρωτοβουλίαν. Ευτυχώς το κρατικό ενδιαφέρον ήρχισε ήδη εκδηλούμενο ζωηρώς υπέρ τούτου του κλάδου επί της παρούσης Εθνικής Κυβερνήσεως, ασφαλώς δε έχουσα την υποστήριξη του κράτους η ελληνική σιδηροβιομηχανία ήτις δεν ζητεί χρηματικάς ενισχύσεις, αλλά παραγγελίας εντός του πλαισίου της εξυπηρετήσεως του εθνικού συμφέροντος, θα δυνηθεί ταχέως να είναι έτοιμη  και ικανή όπως εν δεδομένη στιγμή βοηθήσει τούτο αποτελεσματικώς.»

ΦΩΤΟ: Αρχείο Ναυτικού Μουσείου

Ελλάδος. ΕΠΕΞ: Περί Αλός

Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα τα εργοστάσια επιτάσσονται από το γερμανικό στρατό. Ο ίδιος δεν το εγκαταλείπει. Μετά την απελευθέρωση και τον εμφύλιο η οικονομία δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Τα εργοστάσια δεν έλαβαν καμία ενίσχυση από το σχέδιο Μάρσαλ. Το μηχανοποιείο του Στυλιανού Ισιδώρου Κοντογιάννη συντηρείται ωστόσο με ελάχιστα έργα, κατασκευές δεξαμενών νέας τεχνολογίας από τον υιό και τεχνικό διευθυντή Νικόλαο Κοντογιάννη στον Βόλο και στο Πέραμα, από το 1950 έως το 1958. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα το εργοστάσιο βρίσκεται χωρίς αντοχές και στρέφεται στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος προκειμένου οι εργαζόμενοι να μην χάσουν δεδουλευμένα και αφετέρου ως μια ύστατη προσπάθεια διάσωσης των όσων είχαν αποκτηθεί.

Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος δια του αρμοδίου εισηγητού βιομηχανικών δανείων χαρακτηρίζει την μονάδα Κοντογιάννη ασύμφορη για την εθνική βιομηχανία. Είναι  θέμα ημερών η κατάσχεση. Από το 1963 έως σήμερα η μονάδα Κοντογιάννη έχει μετονομαστεί σε «ΝΑΥΣΙ».

Η ανάπλαση της παλαιάς ταινίας και η συντήρηση του φωτογραφικού αρχείου έχει γίνει από εμέ, τον εγγονό Στυλιανό Κοντογιάννη και έχει δωριθεί στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος.

 http://perialos.blogspot.gr/2012/09/blog-post_20.html

 Το Περί Αλός προτείνει:

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ Ν/ΘΗ «ΚΑΛΥΨΩ»(Μ64). Η Νύμφη που θηρεύει νάρκες. Πιέσατε ΕΔΩ