Περί Αλός
Κρίστυ
Εμίλιο Ιωαννίδου
Συγγραφεύς – Ερευνήτρια
Ναυτικής Ιστορίας
Μέλος Ελληνικού Ινστιτούτου
Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.)
Δημοσιεύθηκε
στο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς», τ. 965, σ.70
ΜΑΡ.
2014, έκδοση της Ενώσεως Αποστράτων Αξιωματικών
Ναυτικού
(Ε.Α.Α.Ν.), εποπτευόμενο από ΥΕΘΑ μέσω ΓΕΝ.
 |
|
Σχέδιο του Υποπλοιάρχου Peter
Alexander Halkett,
(1840s)
το οποίο απεικονίζει την πνευστή σχεδία Halkett εν πλω
με την χρήση ομπρέλας
ως ιστίο.
ΦΩΤΟ: National Maritime Museum,
Greenwich,
London
|
Το σκάφος Halkett ήταν ένα
είδος πνευστής σχεδίας, πρωτοποριακή για την εποχή της. Το όνομά της το οφείλει στον Βρετανό
Υποπλοίαρχο του Βασιλικού Ναυτικού Peter Halkett (1820-1885) ο οποίος έχοντας
παρουσιάσει έντονο ενδιαφέρον για τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι
εξερευνητές στα ταξίδια τους, στη καναδική
Αρκτική, κατόρθωσε να κατασκευάσει ένα σκάφος αρκετά ελαφρύ για να μεταφέρεται
με ευκολία και ταυτόχρονα αρκετά ισχυρό για να αντέχει σε αντίξοες καιρικές
συνθήκες.
Σκάφος Halkett ενός ατόμου ή σκάφος-επενδύτης
Βασιζόμενος στην ιδέα ενός
«φορητού» σκάφους που θα μπορούσε εκ παραλλήλου να λειτουργήσει και ως ένδυμα,
προχώρησε στη κατασκευή χρησιμοποιώντας ένα είδος λαστιχένιου υφάσματος (βαμβάκι
+ καουτσούκ από την Ινδία). Ήταν ραμμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργεί
ξεχωριστούς αεροστεγείς και υδατοστεγείς θαλάμους σε σχήματα δακτυλίου. Με την
χρήση χειροκίνητης αντλίας οι θάλαμοι γέμιζαν αέρα, αναπτύσσονταν και
δημιουργούσαν τη γάστρα του σκάφους. Οι θάλαμοι ήταν ανεξάρτητοι μεταξύ τους
ώστε σε περίπτωση δυσλειτουργίας/ατυχήματος κάποιου θαλάμου να μην επηρεάζεται
η ανάπτυξη των υπολοίπων.
Σε κατάσταση συρρικνώσεως, το σκάφος μετατρεπόταν σε έναν αδιάβροχο επενδύτη,
ο οποίος μπορούσε να φορεθεί πάνω από τα ρούχα. Τα αξεσουάρ που το συνόδευαν
ήταν ένα βαδιστικό μπαστούνι και μια ομπρέλα, βασικά ανδρικά συμπληρωματικά
ένδυσης της εποχής εκείνης που ταυτόχρονα λειτουργούσαν και ως ναυτικά
εξαρτήματα. Το πρώτο βοηθούσε κατά την πρόωση ως κουπί, ενώ το δεύτερο κατά την
ιστιοφορία ως ιστίο.
 |
|
Σχέδιο του Υποπλοιάρχου Peter
Alexander Halkett,
(1840s)
το οποίο απεικονίζει αριστερά το σκάφος ως επενδύτης και
δεξιά, ανεπτυγμένο, ως
σχεδία. Στο κάτω μέρος του σχεδίου
διακρίνονται τα μπαστούνια τα οποία
μετατρέπονται σε κουπιά.
ΦΩΤΟ: National Maritime Museum,
Greenwich,
London
|
Ο επενδύτης είχε βάρος περίπου
7 1/2 λιβρών (3,4 kg) ενώ η διαδικασία πλήρης αναπτύξεως έως ότου μετατραπεί σε
σκάφος ολοκληρωνόταν περίπου σε 3,5 λεπτά.
Οι δοκιμές του πρώτου σκάφους-επενδύτη
πραγματοποιήθηκαν στον ποταμό Τάμεση, στις αρχές του 1844, και το Νοέμβριο του
ιδίου έτους στη θάλασσα του Βισκαϊκού Κόλπου. Αμφότερες ήταν επιτυχείς και το
σκάφος-επενδύτης βρήκε αρκετούς υποστηριχτές μεταξύ των οποίων και εξερευνητές
όπως ο John Richardson [1] ο οποίος έγραψε ότι αν κατά τη διάρκεια της πρώτης
του εξορμήσεως (Coppermine Εκστρατεία 1819-1822) είχε στην κατοχή του ένα τέτοιο
τέχνασμα θα είχαν επιστρέψει όλοι οι συμμετέχοντες με ασφάλεια.
Σκάφος Halkett 2 ατόμων
Μετά την επιτυχία του σκάφους-επενδύτη,
ο Halkett προχώρησε στη κατασκευή μεγαλύτερου μεγέθους. Με επιβαίνοντες 2 άτομα
τα μπαστούνια θα ήταν πλέον δύο ώστε η πρόωση να επιτυγχάνονταν από δύο κουπιά.
Η ομπρέλα εξακολουθούσε να αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα αξιοποίησης της αιολικής
ενέργειας. Ανοιχτή, σε θέση που ο άνεμος
να την χτυπά στο κοίλο σημείο της και στερεωμένη σφιχτά με την βοήθεια σχοινιών
επάνω στο σκάφος, επέτρεπε ακόμα και τον συνδυασμό «θειν κι ελαύνειν»
κωπηλασίας-ιστιοφορίας.
Η μελέτη ιστιοπλοϊας με αυτή τη
μέθοδο προσφέρει πολλά στο πεδίο της έρευνας καθώς και της ψυχαγωγίας. Πολλοί
σήμερα απολαμβάνουν τα όσα τους προσφέρει η ιστιοπλοΐα με καγιάκ χρησιμοποιώντας
μια ομπρέλα γκολφ.
 |
|
Ο τέως Καθηγητής του Πανεπιστημίου
της Νότιας Ντακότα,
βετεράνος του Ναυτικού των ΗΠΑ και της πολιτειακής
Εθνοφρουράς (SD
Army
National Guard),
Jay Heath, απολαμβάνει
το καγιάκ του,
στη λίμνη Alvin (Νότια Ντακότα)
χρησιμοποιώντας ομπρέλα του γκολφ.
ΦΩΤΟ:
http://southdakotakayak.blogspot.gr/2006/09/umbrella-sailing.html
|
Σε κατάσταση συρρικνώσεως, η πνευστή
σχεδία Halkett, δεν είχε χρήση πλέον επενδύτη, λόγω μεγέθους, αλλά αδιάβροχης
κουβέρτας η οποία θα μπορούσε να επιτρέψει τον ύπνο σε υγρό έδαφος ή να
διπλωθεί και να αποθηκευθεί σε ένα σακίδιο.
Χρήση
Το 1845 ο Βρετανός Πλοίαρχος κι
εξερευνητής John Franklin αγόρασε ένα σκάφος
Halkett για την τρίτη αποστολή του στα πλαίσια την εξερευνήσεως της
Αρκτικής [2]. Δεν υπάρχουν στοιχεία για
το αν και πως χρησιμοποιήθηκε το σκάφος αυτό. Η αποστολή έληξε άσχημα. Όλοι
οι άνδρες του, 129 εν συνόλω, συμπεριλαμβανομένου και του Franklin,
καθώς και τα δύο πλοία του «Erebus»
και «Terror»,
χάθηκαν.
Το 1846 ο Σκωτσέζος ιατρός και εξερευνητής
Orkneyman John
Rae
πήρε μια πνευστή
σχεδία Halkett στην πρώτη αποστολή του [3]. Υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του
συγκεκριμένου σκάφους τονίζοντας ότι «αν
και σε συνεχή χρήση για πάνω από έξι εβδομάδες σε μια βραχώδη ακτή δεν χρειάστηκε
ποτέ την παραμικρή επισκευή» και ότι
«θα έπρεπε να αποτελούν μέρος του εξοπλισμού
της κάθε εκστρατείας».
Το 1848, το Βασιλικό Ναυτικό
έστειλε άγημα έρευνας υπό τον John
Richardson και John Rae για να ανακαλύψει στοιχεία από τα πλοία και τους άνδρες
της αποστολής του Franklin. Μαζί τους είχαν ένα σκάφος Halkett. Παρά το γεγονός
ότι δεν απόδωσαν οι έρευνες έμαθαν ότι το σκάφος Halkett ήταν πολύ χρήσιμο. Ούτε ο Γάλλος εξερευνητής Joseph René Bellot
[4] είχε καλύτερη τύχη. Το 1851 κατά τη
δεύτερη ναυτική εκστρατεία του στον Αρκτικό Ωκεανό, ξεκίνησε ως μέλος αποστολής
προς εύρεση του Franklin, έχοντας μαζί του μια πνευστή σχεδία Halkett. Τον
Αύγουστο του 1853, σε ηλικία 27 ετών, βρήκε τραγικό θάνατο σε χάσμα που
προκλήθηκε από ρήγμα πάγων.
 |
|
Φωτογραφία του 1918 στην οποία
εικονίζεται ανώτατος
Αξιωματικός του Αμερικανικού Ναυτικού
να φορά επενδύτη.
ΦΩΤΟ:
http://flagshipolympia.wordpress.com/uniforms/
|
Αν και ευφυέστατη, η πνευστή
σχεδία δεν κατάφερε να υποστηριχθεί από το Βασιλικό Ναυτικό. Με εξαίρεση τον
τομέα της καναδικής έρευνας δεν χρησιμοποιήθηκε ευρέως.
Ο Peter Halkett πέθανε στις 23
Μαρτίου 1885, σε ηλικία 65 ετών. Η παραγωγή των σκαφών του σταμάτησε.
 |
|
Η πνευστή σχεδία Halkett που
χρησιμοποίησε ο εξερευνητής
John Rae. (Stromness Museum/Rebecca Marr)
ΦΩΤΟ: The Canadian Canoe Museum's Blog
http://canoemuseum.wordpress.com/2012/03/01/canoes-to-go-a-19th-century-inflatable-cloak/
|
Σήμερα σώζονται δύο από τα
περίφημα σκάφη του Halkett. Το ένα, το οποίο ανήκει στον εξερευνητή John Rae, βρίσκεται στο Μουσείο Stromness Orkney,
στις Ορκάδες Νήσους (βόρειες ακτές της Σκωτίας) και το άλλο στο Μουσείο της
Manitoba, στον Καναδά (Hudson’s Bay Company Collection).
http://perialos.blogspot.gr/2014/04/halkett_23.html
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Βρετανός φυσιοδίφης και
εξερευνητής (5 November 1787 – 5 June 1865) ο οποίος συμμετείχε στην βρετανική
αποστολή της Εκστρατείας Coppermine 1819-1822.
Η Εκστρατεία Coppermine είχε ως
στόχο την εξερεύνηση της βόρειας ακτής του Καναδά , η οποία είχε πρόσβαση μέσω
του ποταμού Coppermine . Η βρετανική αποστολή διοργανώθηκε από το Βασιλικό
Ναυτικό , στο πλαίσιο της προσπάθειάς της να ανακαλύψει και να χαρτογραφήσει το
Βορειοδυτικό Πέρασμα. Η Αποστολή επετεύχθη αλλά θρηνώντας θύματα και κάτω από
σκληρότατες δοκιμασίες όπως ο λιμός και ο κανιβαλισμός.
[2] Οι διαταγές που έλαβε ο
Franklin ήταν να πλεύσει προς Lancaster Sound , και να εξερευνήσει τις περιοχές
είτε νότιο- δυτικά από το Στενό Barrow προς την ηπειρωτική χώρα (όπου είχε
κινηθεί στις δύο πρώτες αποστολές του) ή βόρεια και δυτικά μέσω του Wellington
Channel. (Franklin, Sir John (1786–1847), naval officer and Arctic explorer by B.
A. Riffenburgh)
[3] Η αποστολή του είχε ως
σκοπό την εξερεύνηση γύρω από το κόλπο της Boothia (μεταξύ της χερσονήσου του
Melville και της χερσονήσου Boothia).
[4] Είναι ο πρώτος Γάλλος
Αρκτικός εξερευνητής που πεθαίνει στην θάλασσα, παγιδευμένος σε μια νησίδα
πάγου, στο Wellington Channel, μαζί με
δύο συντρόφους του, οι οποίοι καταφέρνουν να επιζήσουν.
ΠΗΓΕΣ/ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Mills 2003: William James Mills, Exploring
Polar Frontiers A Historical Encyclopedia, 1-2 vol. (Santa Barbara,
California: William James Mills , 2003)
Riffenburgh 2004: B. A. Riffenburgh, ‘Franklin, Sir John (1786–1847)’, Oxford Dictionary of National
Biography, Oxford University Press, 2004; online edn, Sept 2012
[http://www.oxforddnb.com/view/article/10090, accessed 9 Jan 2014]
Wallace, 1980: Wallace, Hugh. N., The
Navy, the Company, and Richard King: British exploration in the Canadian Arctic
1829–1860 (Montreal: McGill-Queen’s University Press, 1980)
"Footnotes to the Franklin Search". The Beaver, A Journal of
Progress (Winnipeg: Hudson's Bay Co,
1955) 34 (4): p. 46, 47.
