Ο Πολωνός Ίλαρχος Γκεόργκι Ιβάνωφ

και η μαρτυρία του Ναυάρχου Δημητρίου Δούση

 

Περί Αλός

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Περίπλους», τεύχος 81, σ. 40,

έκδοση του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, ΙΑΝ-ΜΑΡΤ. 2013.

Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ.

 

Ο Γεώργιος Σαΐνοβιτς Ιβάνωφ

(Jerzy Szajnowicz Iwanow).

ΦΩΤΟ: Άγνωστη πηγή

Σημείωση του Αντιναυάρχου ε.α. Ιωάννη Παλούμπη ΠΝ:

Στα μέλη του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος είναι γνωστός ο αγαπητός και σεβαστός σε όλους Ναύαρχος κ. Δημήτρης Δούσης, βετεράνος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τον βλέπουμε σε όλες σχεδόν τις εκδηλώσεις του Μουσείου τις οποίες τιμά με την παρουσία του. Στους αναγνώστες του Περίπλου είναι επίσης γνωστός καθώς στο τεύχος...... είχαμε δημοσιεύσει την προσωπική του περιπέτεια στην κατοχή.

Η μυθιστορηματική του απόδραση από τις φυλακές της Αιγίνης στις οποίες εκρατείτο από τους κατακτητές, η εν συνεχεία λαθραία διαφυγή του στη Μικρά Ασία και η κάθοδός του στην Αλεξάνδρεια για να ενταχθεί στον μαχόμενο, στο πλευρό των συμμάχων ελληνικό στόλο, αποτέλεσε τότε, στη δημοσίευσή του, ένα από τα πλέον διαβασμένα αναγνώσματα του Περίπλου.

Το Σάββατο 26 Ιανουαρίου, στην εκδήλωση της κοπής της πρωτοχρονιάτικης βασιλόπιτας του Μουσείου μου έδωσε μέσα σε φάκελο το κείμενο που παραθέτω παρακάτω το οποίο αποτελεί την προσωπική του μαρτυρία από τη διασταύρωση της δικής του διαδρομής με την αντίστοιχη πολυτάραχη και περιπετειώδη ζωή του Γεωργίου Ιβάνωφ στις φυλακές Αβέρωφ, όταν εκρατούντο εκεί και οι δύο φυλακισμένοι.

Ομολογώ ότι δεν γνώριζα για την ύπαρξη του Γεωργίου Ιβάνωφ γι αυτό αναγκάσθηκα να κάνω μια μικρή έρευνα να συγκεντρώσω λίγα στοιχεία, τα οποία παραθέτω αμέσως μετά το σημείωμα του κ. Δούση. Υπάρχουν κάποιες λεπτομερειακές διαφορές μεταξύ του σημειώματος και των δικών μου στοιχείων οι οποίες δεν αλλοιώνουν το νόημα των γραφομένων.
Ιωάννης Παλούμπης

 

Το υποβρύχιο U-133 σε μια από τις τελευταίες και σπάνιες φωτογραφίες του

λίγο πριν την αναχώρησή του από το ναύσταθμο της Σαλαμίνας για το

τελευταίο του ταξίδι. (ΦΩΤΟ: www.seabreaze.gr).

Σημείωμα του Ναυάρχου Δημητρίου Δούση

Με μεγάλη συγκίνηση παρακολούθησα προ ημερών στη τηλεόραση μνημόσυνο στη μνήμη του ήρωα της Αντίστασης κατά την Γερμανική κατοχή και μεγάλου

σαμποτέρ κατά των κατακτητών Πολωνού Ιλάρχου ΓΚΕΟΡΓΚΙ ΙΒΑΝΩΦ, με τον οποίον ήμαστε συγκρατούμενοι στις φοβερές φυλακές ΑΒΕΡΩΦ τον
Απρίλιο του 1942.

Στις αρχές ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1942 η ΓΚΕΣΤΑΠΟ συνέλαβε τρείς ομάδες για απόπειρα διαφυγής στην Αίγυπτο και τους ενέκλεισε στις φυλακές ΑΒΕΡΩΦ.

Άνηκα στην τρίτη ομάδα η οποία κατέλαβε μερικά από τα βρωμερά κελλιά στον 2ο και 3ο όροφο της Δυτικής πτέρυγας.
Εγώ με τον Έυελπι Κωστόπουλο βρεθήκαμε σε κελλί στο μέσον του ορόφου. 3 και 4 κελλιά βορειότερα στον ίδιο όροφο, εκρατείτο σε ένα κελλί σε αυστηρά απομόνωση με χειροπέδες ο θρυλικός Ίλαρχος ΙΒΑΝΩΦ.
Ο ΙΒΑΝΩΦ αφού πολέμησε τους Γερμανούς κατά την επίθεση εναντίον της Πολωνίας, αγωνίστηκε κατά των αρχών κατοχής στην Πολωνία.
Όταν αντελήφθη ότι κινδύνευε να συλληφθή, κατέφυγε στην δεύτερη πατρίδα του την ΕΛΛΑΔΑ. (Η μητέρα του ήτο Ελληνίδα). Στην ΑΘΗΝΑ και περιοχή Αττικής, οργάνωσε και εξετέλεσε σωρεία σαμποτάζ και διαφόρων δολιοφθορών κατά των Ιταλικών και Γερμανικών αρχών κατοχής.
Συνελήφθη κατόπιν προδοσίας από την Γκεστάπο και πρίν από τον Απρίλιο του 1942, είχε δραπετεύσει 2 ή 3 φορές. Οι συγκρατούμενοι μας διηγήθησαν την τελευταία του δραπέτευση από τις φυλακές Αβέρωφ αρχές του 1942 η οποία έμεινε ιστορική.
Γερμανός Υπαξ/κος με δύο στρατιώτες πήγε να παραλάβη έναν Έλληνα κρατούμενο για ανάκριση.
Όταν φώναξαν το όνομα του, ο Ιβάνωφ (κατόπιν συμφωνίας) φώναξε παρών κελλί Νο. Τάδε.
Ο επιλοχίας με τους φρουρούς δεν εγνώριζε τον Ιβάνωφ. Προφανώς και ο κλειδούχος δεκανέας των φυλακών δεν τον είχε δει λόγω απομονώσεως.
Εξήλθαν από τις φυλακές και ανέβηκαν στη καμιονέτα όταν ο επιλοχίας ρώτησε τον Ιβάνωφ γιατί φοράει χειροπεδα.
Ο Ιβάνωφ με προσποιητό ύφος του απάντησε ότι τσακώθηκε με κάποιον και παρεκάλεσε τον Επιλοχία να του βγάλει τις χειροπέδες γιατί πονάνε τα χέρια του.
Ο αφελής Επιλοχίας του έλυσε τις χειροπέδες, οπότε ο αθλητικός Ιβάνωφ, αφού τους εξουδετέρωσε χτυπώντας τους με τις χειροπέδες, πήδησε από την καμιονέτα και εξηφανίσθη.
Δυστυχώς μετά την δραπέτευση του ο Ιβάνωφ ήτο πλέον τολμηρός στις κινήσεις του.
Η Γκεστάπο κινητοποίησε όλη τη δύναμη της και χρησιμοποίησε κατόπιν μεγάλων αμοιβών προδότες, κατόρθωσε να τον συλλάβει εκ’ νέου, οπότε βρεθήκαμε συγκρατούμενοι.
Τον Ιβάνωφ δεν συναντήσαμε ποτέ. Αλλά στη μνήμη μου μένει πάντα η μεταλλική φωνή του με την οποία και την απέραντη εξυπνάδα του είχε κατακτήσει όλους τους συγκρατούμενους του ορόφου.
Στους Ευέλπιδες Κωστόπουλο, Νεζερίτη και σε μένα Ν. Δόκιμο, έδειχνε ιδιαίτερη συμπάθειαν λόγω της ηλικίας μας. Όταν περνούσαμε από το κελλί του και του φωνάζαμε με σεβασμό καλημέρα κύριε Ίλαρχε, ο Ιβάνωφ πάντα μας έλεγε ένα καλό λόγο και αξιούσε όλοι οι συγκρατούμενοι του ορόφου να έχουν υψηλό ηθικό. Μας διαβεβαίωνε με μεγάλη πειστικότητα ότι η Γερμανία θα χάσει τον πόλεμο.
Αρχές Μαΐου μας μετέφεραν στις φυλακές παραπηγμάτων και στη συνέχεια στις φυλακές Αίγινας (από όπου δραπέτευσα τον Δεκ. 1943) οπότε χάσαμε την απευθείας επαφή με τον Ιβάνωφ.
Από φίλους συγκρατούμενους που μετεφέροντο στις φυλακές Αίγινας, μαθαίναμε νέα του μέχρι που μετεφέρθησαν δύο φίλοι οι οποίοι μας ανήγγειλαν το ηρωικό τέλος του.
Εκτελεστικό απόσπασμα μετέβη στις φυλακές ΑΒΕΡΩΦ και παρέλαβε τον Ίλαρχο ΙΒΑΝΩΦ για εκτέλεση.
Στην καμιονέτα ο Ιβάνωφ φορούσε τις χειροπέδες. Παρά ταύτα ο Ιβάνωφ πήδησε από την καμιονέτα, εξουδετερώνοντας προσωρινά τους φρουρούς και άρχισε να τρέχει προς την γωνία του δρόμου. Οι χειροπέδες που έφερε τον εμπόδιζαν να κινηθεί με ταχύτητα, οπότε οι φρουροί συνήλθαν και άρχισαν να τον πυροβολούν.

Μία σφαίρα τον χτύπησε στο πόδι και κατέπεσε στο δρόμο.

Οι Γερμανοί τον επιβίβασαν στη καμιονέτα και τον μετέφεραν στη Καισαριανή, όπου τον εξετέλεσαν αμέσως.
Από φύλακες μαθεύτηκε ότι ο γενναίος Ίλαρχος στάθηκε με θάρρος φώναξε ζήτω η Πολωνία, ζήτω η Ελλάς, θάνατος στους δολοφόνους.
Στα 70 χρόνια που πέρασαν, πάντα θυμάμαι και όσο είμαι στη ζωή θα θυμάμαι τα χρόνια της κατοχής και τους συγκρατούμενους μου στις φυλακές, ιδίως εκείνους που με γενναιότητα στήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Ξεχωριστή θέση θα έχει πάντα στη μνήμη μου ο συγκρατούμενος που δεν είδα ποτέ, αλλά τον γνώρισα και εξετίμησα από την φωνή του και την συμπεριφορά του ο θρυλικός Ίλαρχος ΓΚΕΟΡΓΚΙ ΙΒΑΝΩΦ.

 

Ο αδριάντας του Γκεόργκι Ιβάνωφ

στη Θεσσαλονίκη.

(ΦΩΤΟ: www.wikipedia.org).

Ποιος ήταν όμως ο Γεώργιος Ιβάνωφ;;;

Γεννήθηκε στη Βαρσοβία το 1911 από Ρώσο πατέρα και Πολωνίδα μητέρα.
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, η μητέρα του παντρεύτηκε τον Έλληνα Γιάννη Λαμπριανίδη και μετοίκησαν στη Θεσσαλονίκη, όπου μεγάλωσε ο νεαρός Ιβάνωφ.

Ως έφηβος το 1928 γράφτηκε στον αθλητικό σύλλογο της Θεσσαλονίκης «Ηρακλής» που την εποχή εκείνη ήταν το μεγαλύτερο αθλητικό σωματείο της πόλης. Στην αρχή αγωνίστηκε στην ποδοσφαιρική ομάδα σύντομα όμως επιδόθηκε στην κολύμβηση και έπαιρνε μέρος ανελλιπώς στους πανελλήνιους κολυμβητικούς αγώνες από το 1931 έως το 1935. Το 1934 αναδείχθηκε πρωταθλητής στα 100 μ. ελεύθερο.

Το 1935 απέκτησε την Πολωνική υπηκοότητα και το 1938 τελείωσε τις πανεπιστημιακές του σπουδές στη γεωπονία.

Όταν καταλήφθηκε η Ελλάδα από τους Γερμανούς διέφυγε στη Μέση Ανατολή όπου εντάχθηκε στην εξόριστη πολωνική ταξιαρχία.

Γρήγορα τον ξεχώρισαν οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες διότι πλέον των αθλητικών του επιδόσεων μιλούσε σε ικανοποιητικό βαθμό και έξι γλώσσες ελληνικά, πολωνικά, ρωσικά, γαλλικά, αγγλικά και γερμανικά. Σε συνεργασία με τις πολωνικές μυστικές υπηρεσίες τον εξεπαίδευσαν εντατικά στη συλλογή πληροφοριών, ανορθόδοξο πόλεμο και σαμποτάζ.

Όταν ολοκληρώθηκε η εκπαίδευσή του τον Οκτώβριο του 1941 στάλθηκε με το βρετανικό υποβρύχιο «Thunderbolt» και με το κωδικό ψευδώνυμο «Μπόλμπυ» στην Ελλάδα, για να έλθει σε επαφή με μια νέα αντιστασιακή οργάνωση που είχαν ιδρύσει ο Ιωάννης Μπομποτίνος, ο Δημήτρης Γιαννάτος και τα αδέλφια Κωνσταντίνου. Σε συνεργασία με αξιωματικούς του Ναυτικού συνέλεγε πληροφορίες τις οποίες διεβίβαζε στη μέση Ανατολή.

Πολύ γρήγορα, τον Δεκέμβριο του ’41 συνελήφθη από προδοσία. Κατάφερε να αποδράσει από τις φυλακές Αβέρωφ. Οι Γερμανοί τον επικήρυξαν με ένα σεβαστό ποσόν για την εποχή, γεγονός που του δυσκόλεψε τις κινήσεις στην Αθήνα. Ήλθε σε επαφή με αντιστασιακές οργανώσεις ακόμα και με τη θρυλική Λέλα Καραγιάννη.

Τον Μάρτιο του 1942 κατορθώνει κολυμπώντας από την ακτή του Περάματος να διεισδύσει ανεντόπιστος στον Ναύσταθμο Σαλαμίνος όπου ναυλοχούσε το γερμανικό υποβρύχιο U-133 και να τοποθετήσει στα ύφαλά του βόμβα με ωρολογιακό μηχανισμό. Το υποβρύχιο απέπλευσε το πρωί και μετά δύο περίπου ώρες ανατινάχθηκε και βυθίστηκε αύτανδρο.

Η επίσημη γερμανική έκθεση υποστήριξε ότι το υποβρύχιο προσέκρουσε σε νάρκη. Είναι γεγονός ότι το υποβρύχιο έχει βρεθεί κοντά στο ακρωτήριο Τούρλος της Αίγινας μέσα σχεδόν στο ελληνικό αμυντικό ναρκοπέδιο Αιγίνης-Φλεβών κοντά στο αγκ΄τριο μιας νάρκης ελληνικής κατασκευής τύπου «Μωραΐτη».

Ανεξάρτητα τελικά από ποιο αίτιο, το γεγονός παραμένει ότι το U-133 με τα 45 μέλη του βρίσκεται από τότε στο βυθό της Αίγινας.

Ο Ιβάνωφ συνέχισε τα σαμποτάζ και ανατίναξε με τον ίδιο τρόπο το Ισπανικό ατμόπλοιο «Άγιος Ισίδωρος» που το χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί.

Τον Μάιο του 1942 μεταμφιεσμένος σε Γερμανό στρατιώτη εισχώρησε στα αεροδρόμια του Ελληνικού (Χασάνι) και Ελευσίνας και προξένησε ζημιές σε σημαντικό αριθμό γερμανικών πολεμικών αεροσκαφών.

Τον Σεπτέμβριο του 1942 συλλαμβάνεται μαζί με τους στενούς συνεργάτες του, πάλι κατόπιν προδοσίας.

Με συνοπτικές διαδικασίες καταδικάζονται όλοι σε θάνατο. Ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός επισκέπτεται στη φυλακή τον Ιβάνωφ να του συμπαρασταθεί στις δύσκολες τελευταίες του ώρες.

Στις 4 Ιανουαρίου 1943 17 καταδικασμένοι μεταξύ των οποίων και ο Ιβάνωφ οδηγούνται στην Καισαριανή για εκτέλεση. Στη διαδρομή ο Ιβάνωφ επιχειρεί και πάλι να αποδράσει αλλά πυροβολείται από τους φρουρούς, τραυματίζεται και συλλαμβάνεται. Σε λίγο όλοι εκτελούνται.

Τα τελευταία λόγια του Ιβάνωφ είναι: «Ζήτω η Πολωνία, Ζήτω η Ελλάδα»

Η Πολωνία έχει ανακηρύξει τον Ιβάνωφ εθνικό ήρωα. Ελλάδα και Πολωνία τίμησαν τον ήρωα με το αντίστοιχο «Χρυσούν Αριστείο ανδρείας».

Στη Θεσσαλονίκη έχει στηθεί ανδριάντας του Ιβάνωφ στην οδό Λαγκαδά και έχει δοθεί το όνομά του σε παρακείμενο δρόμο. Από το 1953 και μετά τελούνται κολυμβητικοί αγώνες με την ονομασία «Ιβανώφεια».

Προς τιμήν του ο «Ηρακλής» έχει ονομάσει το κλειστό γήπεδο καλαθοσφαίρισης της ομάδας του «Ιβανώφειο».

Κλείνοντας αυτό το σημείωμα θα επιθυμούσα να ευχαριστήσω τον κ. Δούση πρώτον διότι μας εμπιστεύτηκε τις πολύτιμες αναμνήσεις του και δεύτερον διότι αυτές εχρησίμευσαν ως κίνητρο για να μάθω λίγα πράγματα για τον ήρωα Ιβάνωφ. Ελπίζω όσοι αναγνώστες δεν ήξεραν, όπως εγώ, να βρήκαν ενδιαφέρουσα την ιστορική αυτή αναδρομή.

Ιωάννης Παλούμπης

http://perialos.blogspot.gr/2013/08/blog-post_19.html

 

Το Περί Αλός προτείνει:

Περισσότερα για τον Ιβάνωφ καθώς και ενδιαφέρουσες παραπομπές, στο διαδικτυακό περιοδικό Θέματα Ελληνικής Ιστορίας. Πιέσατε ΕΔΩ