ΕΝΑ ΙΣΤΙΟΦΟΡΟ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΤΗΣ ΚΑΤΑΔΡΟΜΗΣ

Α’ΜΕΡΟΣ

Περί Αλός

SMS "Seeadler" πίνακας Chr Rave
ΦΩΤΟ: laststandonzombieisland.com
καθώς και ahoy.tk-jk.net

Πρόκειται, ίσως, για την πλέον τολμηρή όσο και εκπληκτική ναυτική περιπέτεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Του μεγάλου Ιστιοφόρου «Seeadler» του Γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού το οποίο, στον αιώνα των σιδηρών ατμοκίνητων πλοίων, βγήκε στον πόλεμο καταδρομής και βύθισε 16 συμμαχικά φορτηγά πλοία.

Του Αντιναυάρχου (ε.α.) Ξενοφώντος Μαυρογιάννη ΠΝ

 

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς», τ. 926, σ.50.

ΝΟΕ. 2010, εκδ. ΕΘΕ (Ελληνική Θαλάσσια Ένωση)/ΓΕΝ.

Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση της ΕΘΕ.

Το βρετανικό ποντοπόρο ατμόπλοιο «Gladis Royale» ταξίδευε σε μια γκριζωπή φουρτουνιασμένη θάλασσα με την τσιμινιέρα να βγάζει μαύρο καπνό και τις μηχανές να αγκομαχούν κόντρα στα μεγάλα κύματα. Μήνα Δεκέμβριο οι θάλασσες είναι πολύ χοντρές στο Βόρειο Ατλαντικό.

Πάνω της γέφυρα ο καπετάνιος Τσιούν παρακολουθούσε με τα κιάλια στα δεξιά του ένα λυγερό σκαρί που με πλήρη ιστιοφορία έσκιζε με κομψότητα και σχεδόν αβίαστα σα σαΐτα, τα κύματα με πρύμα τον καιρό. Στον ιστό του κυμάτιζε η νορβηγική σημαία.

Δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο το 1917 να συναντήσει κανείς ένα μεγάλο τρικάταρτο ιστιοφόρο σε αυτές τις θάλασσες. Αυτό όμως που έκανε εντύπωση στον Τσιούν ήταν πως, μ’ αυτό τον «χοντρό» καιρό, είχε αναπεπταμένα όλα τα πανιά του. Στον Βρετανό θαλασσόλυκο ξύπνησε παλιές αναμνήσεις που τον έκαναν να αναπολήσει περασμένους, ανεπιστρεπτί, καιρούς. Θα είχε πολύ καλό κυβερνήτη σκέφθηκε, κι ένα λεπτό χαμόγελο έσκασε στο γεμάτο ρεμβασμό πρόσωπό του.

Παρακολουθώντας με τα κιάλια είδε να σηκώνει στον ιστό το σήμα: «Παρακαλώ ώρα χρονομέτρου», ζητούσε δηλαδή την ακριβή ώρα. Αμέσως ο Τσιούν διατάζει το μηχανοστάσιο να ελαττώσει στροφές και τον πηδαλιούχο να στρέψει προς τον άνεμο. Είχε τελειώσει τους χειρισμούς όταν το ιστιοφόρο στρέφει δείχνοντας στο φορτηγό όλη την πλευρά του.

Ξαφνικά τα έκπληκτα μάτια του Τσιούν βλέπουν να ανοίγει ένα μέρος της κουπαστής και να ξεπροβάλει το απειλητικό στόμιο ενός πυροβόλου των 4,2 ιντσών. Συγχρόνως υποστέλλεται η νορβηγική σημαία και επαίρεται αυτή του Γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού. Αστραπιαία ο Τσιούν στρέφει τον τηλέγραφο των μηχανών στο «πρόσω ολοταχώς». Ήταν όμως πολύ αργά. Μια πορτοκαλί λάμψη βγαίνει από το στόμιο του πυροβόλου και ένα βλήμα περνά σφυριχτά πάνω από την πλώρη του φορτηγού. Ακολουθεί ένα δεύτερο και ένα τρίτο που περνούν από πρύμα και ξυστά από την τσιμινιέρα. Με μεγάλη θλίψη και μη έχοντας άλλη λύση ο Τσιούν βάζει τον τηλέγραφο στο «STOP». Καθώς τα δύο πλοία πλησιάζουν, το φορτηγό κατεβάζει μια βάρκα που κατευθύνεται στο ιστιοφόρο. Στο κατάστρωμα του τελευταίου τον Βρετανό καπετάνιο υποδέχεται ένας ψηλός, νεαρός αξιωματικός του Γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού ο οποίος αφού χαιρετά στρατιωτικά, τον συνοδεύει στο καρρέ των αξιωματικών. Ο Τσιούν πλησιάζοντας με τη βάρκα το ιστιοφόρο είχε διακρίνει στην πρύμνη το όνομα, «Seeadler» ( στα γερμ. Θαλάσσιος Αετός).

"The Last Message"
ΦΩΤΟ: shipsonstamps.org

Το ιστιοφόρο… αλλάζει χέρια

Το «SMS Seeadler» είχε κυβερνήτη τον πλωτάρχη Felix Von Luckner, αξιωματικό προικισμένο με εξαιρετικές ικανότητες, τολμηρό και ριψοκίνδυνο, γνωστός στους συναδέλφους του με το παρατσούκλι «Διάβολος των Θαλασσών». Σε ηλικία 35 ετών ήταν ο μοναδικός μάχιμος αξιωματικός που είχε πείρα στα ιστιοφόρα τα οποία υπεραγαπούσε.

Τα επιχειρησιακά σχέδια του Γερμανικού Αυτοκρατορικού Ναυτικού που αντιμετώπιζε πρόβλημα ανεφοδιασμού σε γαιάνθρακες σε διάφορα σημεία των ωκεανών, προέβλεπε τη χρησιμοποίηση ιστιοφόρων ως επιδρομικών, για να πλήξη τη συμμαχική ναυτιλία. Τα ιστιοφόρα θα μπορούσαν να κινούνται στις θάλασσες αδέσμευτα από τις ανάγκες ανεφοδιασμού σε καύσιμα, τουλάχιστον. Ένα εξ αυτών ήταν και το «Seeadler», με αποστολή να διασπάσει το  βρετανικό ναυτικό αποκλεισμό που είχαν επιβάλει οι σύμμαχοι στη Γερμανία και να επιτεθεί εναντίον των συμμαχικών εμπορικών πλοίων στους ωκεανούς.

Η διακρίνουσα τους Γερμανούς οργάνωση και σχολαστικότητα προέβλεπε τα πλοία να μπορούν να περάσουν άνετα από νηοψία των ενεργούντων τον αποκλεισμό βρετανικών πολεμικών. Και τα σχέδια ήταν έτοιμα πριν καν βρεθούν τα ιστιοφόρα.

Το «Seeadler» είχε ναυπηγηθεί το 1878 από τη Robert Dunkan Company στη Γλασκώβη της Σκωτίας ως αμερικανικό «κλίπερ»[1] με το όνομα «Pass of Balmaha» και στις αρχές του Α’ΠΠ πουλήθηκε στη Hunt Company.

Σιδερένιο σκάφος, είχε μήκος 74,8 μ., πλάτος 11,8 και βύθισμα 6,9 μ. Είχε τρεις ιστούς με επιφάνεια πανιών σε πλήρη ιστιοφορία 2600 τετρ. μέτρων. Έφερε 2 πυροβόλα των 4,2 ιντσών και ανέπτυσσε ταχύτητα 9 κόμβων. Για να έχει μεγαλύτερη ευχέρεια ελιγμών διέθετε και μια μηχανή ντήζελ, με μία έλικα. Το πλήρωμα αποτελείτο από 63 άνδρες.

Felix Von Luckner
ΦΩΤΟ: luckner-society.com

Το «Pass of Balmaha» τον Ιούνιο του 1915 αναχώρησε από την Νέα Υόρκη για τον Αρχάγγελο της Ρωσίας μεταφέροντας φορτίο Βαμβακιού. Έξω από τις ακτές της Νορβηγίας αναχαιτίστηκε από το θωρακισμένο βρετανικό καταδρομικό «Victorian» και οδηγήθηκε στα βρετανικά νησιά Orkneys για έλεγχο φορτίου. Την επομένη, ελεύθερο, συνέχισε τον πλου του αλλά συνελήφθη από το γερμανικό υποβρύχιο U-36 και οδηγήθηκε ως λεία πολέμου στο Αμβούργο. Ήταν αυτό που περίμεναν οι Γερμανοί επιτελείς του Ναυτικού για να βάλουν τα σχέδιά τους σε εφαρμογή.

Το Seaadler…μεταμφιέζεται

Το πρώτον έπρεπε το ιστιοφόρο να πάρει τη μορφή ουδέτερου πλοίου που εκτελεί μεταφορές. Έτσι θα μπορούσε, σε περίπτωση νηοψίας, να παραπλανήσει τα βρετανικά πλοία που εκτελούσαν τον αποκλεισμό.

Δεν χρειάστηκε πολύς καιρός για να βρεθεί, μετά από μερικές εβδομάδες, το νορβηγικό ιστιοφόρο «Maleta» που βρισκόταν στο λιμάνι της Κοπεγχάγης.

Ο Luckner  που σχεδίαζε να αποπλεύσει με το «Seeadler» μια μέρα πριν από τον απόπλου του «Maleta» όφειλε να μελετήσει σε κάθε λεπτομέρεια το νορβηγικό ιστιοφόρο. Με ρούχα λιμενεργάτη δεν αργεί να φθάσει στην Κοπεγχάγη και επί τόπου να μελετήσει το νορβηγικό ιστιοφόρο, ώστε το «Seeadler» να πάρει τη μορφή αλλά και την ταυτότητα του «δίδυμου» νορβηγικού, μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια. Ακόμα και το ημερολόγιο του πλοίου μελέτησε κρυφά με το οποίο οι έμπειροι των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών εφοδίασαν το «Seeadler». Η γερμανική τελειότητα είχε φθάσει μέχρι του σημείου οι εικόνες του βασιλέως και την βασιλίσσης της Νορβηγίας να λάβουν την πρέπουσα τιμητική θέση στην καμπίνα του κυβερνήτου.

Το ιστιοφόρο πλέον ήταν έτοιμο στην εντέλεια να αποπλεύσει ως … «Maleta». Για να έχει δε μεγαλύτερη ευχέρεια χειρισμών, του πρόσθεσαν μια μικρή ντιζελομηχανή. Ένα απρόοπτο, όμως, γεγονός το κράτησε στο λιμάνι. Το γιγαντιαίο γερμανικό υποβρύχιο «Deutschland» επρόκειτο να επαναπλεύσει στη Γερμανία και ο βρετανικός αποκλεισμός είχε ενισχυθεί για τον εντοπισμό του. Θα ήταν πραγματική αυτοκτονία εάν το «Seeadler» απέπλεε τη συγκεκριμένη στιγμή. Έπρεπε, λοιπόν, να περιμένει μέχρι να χαλαρώσει η επαγρύπνηση των βρετανικών μονάδων. Η καθυστέρηση όμως αυτή ανέτρεψε τα σχέδια γιατί το πραγματικό «Maleta» απέπλευσε από την Κοπεγχάγη.

Απελπισμένος ο Luckner άρχισε να ψάχνει στον κατάλογο του Lloyd για να βρει άλλο νορβηγικό ιστιοφόρο και διάλεξε ένα, ονόματι «Karmoe» που έμοιαζε με το «Seeadler». Μόλις, όμως, είχε αναγραφεί το καινούργιο όνομα και είχαν γίνει οι απαραίτητες αλλαγές στο «Seeadler» και στο ημερολόγιο, μεταδόθηκε η είδηση ότι το «Karmoe» είχε συλληφθεί από Βρετανούς. Δύο «Karmoe» να κυκλοφορούν στις θάλασσες ήταν πέρα κάθε λογικής. Έτσι εγκαταλείφθηκε και αυτή η λύση. Η κωλυσιεργία, όμως, και η απογοήτευση δεν ήταν στοιχεία που διέκριναν τον χαρακτήρα του δυναμικού Luckner. Η διαιώνιση της κατάστασης αυτής και η επ’ αόριστον αναμονή δεν ήταν ανεκτή. Ο «Διάβολος των Θαλασσών» αποφάσισε να στείλει στον διάβολο κάθε πρόνοια και να αποπλεύσει αμέσως με το πλοίο του στο οποίο έδωσε το όνομα «Irma» της φιλενάδας του.

Κασετίνα στην οποία περιλαμβάνεται το ξιφίδιο,  οι επωμίδες και οι τιμητικές
διακρίσεις (παράσημα) του Von Luckner.
ΦΩΤΟ: deutsche-schutzgebiete.de

Το κυνήγι αρχίζει

21 Δεκεμβρίου του 1916 το «Irma» αποπλέει από το Αμβούργο με νορβηγική σημαία και με πλήρη ιστιοφορία στους τρεις ιστούς, πλην των φλόκων και των παπαφίγκων. Με πορεία Βορράς, κατευθύνεται προς την πρώτη γραμμή των πλοίων του βρετανικού αποκλεισμού μεταξύ των ακτών της Δανίας και Σκωτίας. Τα πάντα είχαν μελετηθεί στην παραμικρή λεπτομέρεια, ακόμα και ορισμένα μέλη του πληρώματος είχαν μάθει νορβηγικά. Το βαρόμετρο άρχισε να πέφτει γρήγορα και ο ουρανός να σκοτεινιάζει. Προμήνυμα κακοκαιρίας. Δεν άργησε το γερμανικό ιστιοφόρο να βρεθεί καταμεσής μιας σφοδροτάτης θύελλας· παρά ταύτα έπλεε με πλήρη ιστιοφορία κόντρα στον καιρό, με τους ιστούς να κάπτονται από τη σκληρή δοκιμασία. Ο Luckner ταξίδευε το πλοίο στα όριά του. Με απίστευτη ταχύτητα περνά, χωρίς να γίνει αντιληπτό, από τη γραμμή αποκλεισμού κατευθυνόμενη στην επομένη, την καλύτερα φυλασσομένη, όταν αιφνιδίως ο άνεμος αλλάζει κατεύθυνση σπρώχνοντας το ιστιοφόρο στα βόρεια πλάτη. Γρήγορα πάγοι άρχισαν να καλύπτουν το κατάστρωμα, τα σχοινιά να παγώνουν στις τροχαλίες και το πλήρωμα να δυσκολεύεται να κουμαντάρει τα πανιά. Το ιστιοφόρο κατευθυνόταν προς τον Αρκτικό κύκλο με κίνδυνο να συντριβεί στα τεράστια παγόβουνα.

Παραμονή Χριστουγέννων του 1916 και στον Luckner δεν απέμεινε παρά να κάνει την προσευχή του να φυσήξει βορινός άνεμος που θα  τους έφερνε και πάλι σε νοτιότερα πλάτη.

Η προσευχή του εισακούστηκε και ανήμερα Χριστουγέννων μ’ ένα «γεμάτο» βοριά από πρύμα, το «Seeadler» παίρνει πορεία προς τις θερμότερες θάλασσες. Οι πάγοι άρχισαν να λιώνουν καθώς το σκάφος μπαίνει και πάλι στον Ατλαντικό, πίσω από την τελευταία γραμμή του βρετανικού αποκλεισμού.

Λεπτομέρεια από το  ξιφίδιο του Von Luckner.
ΦΩΤΟ: deutsche-schutzgebiete.de

Η γυναίκα του κυβερνήτου

Ήταν καιρός, πλέον, ο Luckner να βάλει σε εφαρμογή το σχέδιό του όταν τις σκέψεις του κόβει η φωνή του οπτήρα. «Πλοίο κατάπλωρα».

Με τα κιάλια παρακολουθεί το πλοίο που πλησιάζει και με τρόμο διαπιστώνει ότι πρόκειται για βρετανικό βοηθητικό καταδρομικό. Σε λίγο στο πρωραίο του ιστού σηκώνει σήμα: «Κάνετε κράτει, αλλιώς ανοίγω πυρ!»

Δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής. Ήρθε η στιγμή που η μεταμφίεση του γερμανικού ιστιοφόρου θα έμπαινε στο μικροσκόπιο των Βρετανών αξιωματικών του «Avenger», το όνομα του καταδρομικού. Ο Luckner σκέφτηκε να ποντάρει στο γνωστό βρετανικό ιπποτισμό για τον οποίον διακρίνονται ιδιαίτερα οι αξιωματικοί του Βρετανικού Ναυτικού.

Ο ανθυποπλοίαρχος Holland με το άγημα νηοψίας πλησιάζουν με μια βάρκα το ιστιοφόρο και ανεβαίνουν στο κατάστρωμα.  Τους υποδέχεται ο Luckner που με σπασμένα αγγλικά ζητάει συγγνώμη για την άθλια κατάσταση του πλοίου του, λόγω τρομερής θαλασσοταραχής που είχαν συναντήσει. Ο Holland με συγκαταβατικό ύφος και διάθεση κατεβαίνει στην καμπίνα του κυβερνήτου.

Σπασμένα έπιπλα, σκεύη και πιατικά στο πάτωμα, βρεγμένα βιβλία και μια οσμή μούχλας έδιναν την εντύπωση πεδίου μάχης. Την προσοχή του, όμως, τράβηξε μια γυναίκα που με μακρύ φουστάνι, μέσα σε ένα χοντρό μάλλινο πουλόβερ, βογκώντας, κρατούσε μια πετσέτα στο μάγουλό της.

«Είναι η γυναίκα μου και υποφέρει από τρομερό πονόδοντο», εξήγησε ο Luckner.

«Λυπούμαι πολύ , κυρία μου, που εισβάλλω κατ’ αυτόν τον τρόπο αλλά πρέπει να κάνουμε το καθήκον μας», απαντά ο ανθυποπλοίαρχος.

Η γυναίκα ανασήκωσε τους ώμους της σε ένδειξη συγκαταβατικότητας και ο Luckner παρέδωσε το μουσκεμένο, επίτηδες, και δυσανάγνωστο ημερολόγιο του πλοίου στον Βρετανό Αξιωματικό.

«Όπως βλέπετε τα χαρτιά μου είναι μούσκεμα», λέει.

«Μην ανησυχείτε, είσθε τυχερός που διασώσατε το πλοίο σας», απαντά ο Βρετανός κι άρχισε να γυρίζει τις σελίδες του ημερολογίου. Από δίπλα η γυναίκα άφησε και πάλι ένα μικρό βογκητό.

Τελειώνοντας το ξεφύλλισμα επιστρέφει το ημερολόγιο στον Luckner και κάνοντας μια βαθιά υπόκλιση στην κυρία ανεβαίνουν και οι δύο στο κατάστρωμα.

«Τα χαρτιά σας είναι εν τάξει και θα μπορέσετε να συνεχίσετε το ταξίδι σας μόλις σας δώσουμε σήμα», λέει ο Holland και μετά από έλεγχο στο φορτίο ξυλείας που μετέφερε το ιστιοφόρο επιβιβάζονται στη βάρκα και επιστρέφουν στο βοηθητικό καταδρομικό.

Μετά μισή ώρα το «Avenger» αρχίζει να κινείται προς το «Seeadler» (με το όνομα «Irma»), περνάει δίπλα με υψωμένο το σήμα «Καλό ταξίδι» και απομακρύνεται.

Το γερμανικό επιδρομικό είναι πλέον ελεύθερο να αρχίσει το κυνήγι και ο ναύτης Σμιτ να βγάλει τα γυναικεία ρούχα. Μ’ ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη από τον κυβερνήτη, ο Σμιτ παίρνει εντολή να επανέλθει στα καθήκοντά του. Το όνομα «Irma» σβήστηκε από την πρύμη του πλοίου και τη θέση του πήρε και πάλι το όνομα «Seeadler». Αυτό ήταν πλέον θέμα ρουτίνας και το όνομα άλλαζε ανάλογα με τις περιστάσεις.

http://perialos.blogspot.com/2012/05/blog-post_17.html

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΤΟΥ Περί Αλός Β΄ΜΕΡΟΣ ΕΔΩ

Felix Von Lucker
ΦΩΤΟ: deutsche-schutzgebiete.de

Ξεκινούν οι επιτυχίες. Το «Seeadler» πλήρες από  264 αιχμαλώτους. Ποια η τύχη τους; Απίστευτες περιπέτειες λαμβάνουν χώρα, σκορβούτο στα πληρώματα… κι ένα χτύπημα από ένα φονικό κύμα-τσουνάμι χτυπά το γερμανικό καταδρομικό. Ήταν αυτό αρκετό για να επισφραγίσει οριστικά την τύχη του υπερήφανου ιστιοφόρου επιδρομικού;

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Ονομασία που δόθηκε σε διάφορους τύπους ιδιαίτερα ταχέων σκαφών. Επρόκειτο για μακριά σκάφη, χαμηλά και με μεγάλο βύθισμα, με πολύ οξεία πλώρη και κρεμαστή πρύμη που τους επέτρεπε την ανάπτυξη μεγάλης ιστιοφορίας με μικρότερο βύθισμα. Οι ανάγκες του εμπορίου μεταξύ Ευρώπης, Αμερικής και Άπω Ανατολής απαιτούσαν γρήγορα πλοία. Διάσημα υπήρξαν το αμερικανικό «Sovereign of the Seas» (ναυπ. 1852) και το βρετανικό Cutty Shark (ναυπ. 1869) που κατά διαστήματα ανέπτυσσαν ταχύτητα 22 κ.