Μεταλλικό Σωστικό Όχημα (Metallic Lifesaving Car)
Η εφεύρεση του Joseph Francis, που έσωσε χιλιάδες ναυαγούς
τον 19ο αιώνα
Περί Αλός
Κρίστυ
Εμίλιο Ιωαννίδου
Συγγραφεύς – Ερευνήτρια
Ναυτικής Ιστορίας
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ναυτική
Επιθεώρηση»
τεύχος 602, Δεκ 2017-Φεβ. 2018,
Αθήνα,
εκδ. ΓΕΝ/Υπηρεσία Ιστορίας
Ναυτικού, σελ. 42-49.
Το μεταλλικό σωστικό όχημα του Joseph
Francis.
Smithsonian National Museum of American History.
|
Στις αρχές του 19ου αιώνα σημειώθηκε αλματώδης αύξηση των θαλάσσιων μεταφορών, με αποτέλεσμα την ανάγκη λήψης μέτρων με στόχο την μείωση των απωλειών σε ανθρώπινες ζωές εξ αιτίας ναυτικών ατυχημάτων. Συνεπώς ο τομέας της ασφάλειας υδάτων αποτέλεσε σημαντικό κεφάλαιο από πλευράς προτεραιότητας σε Ευρώπη και Αμερική. Ο μεγάλος αριθμός ναυαγίων όπως και η ανάγκη διάσωσης των επιβαινόντων, ειδικά σε περιστατικά τα οποία ελάμβαναν χώρα κοντά σε ακτές[1], προβλημάτιζαν τις τοπικές αρχές. Τοπικοί ναυαγοσωστικοί σταθμοί άρχισαν να εγκαθίστανται σε παράκτιες περιοχές, επανδρωμένοι με κατάλληλο προσωπικό έτοιμο να προσφέρει βοήθεια σε ανθρώπους και πλοία που κινδύνευαν. Την ίδια περίοδο ποικίλες ευρεσιτεχνίες αναπτύσσονταν στα πεδία εφαρμογών, με στόχο την κατασκευή κατάλληλης σωστικής λέμβου, ικανής να μεταφέρει με ασφάλεια τους ναυαγούς στην ακτή. Ωστόσο, μια επιτυχημένη εφεύρεση, το Μεταλλικό Σωστικό Όχημα (Metallic Lifesaving Car), που κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1845 από τον Joseph Francis, έφερε την ανατροπή ανοίγοντας τον δρόμο για τη δημιουργία εξελιγμένων σωστικών λεμβών κλειστού τύπου.
Joseph Francis
Ο Joseph Francis. Προσωπογραφία
αγνώστου.
ΦΩΤΟ: Pont,
James L.,
History of Lifesaving Appliances…,
New York, E.D. Slater, 1885.
|
Η εφεύρεση του Μεταλλικού
Σωστικού Οχήματος ήταν αποτέλεσμα μακράς σειράς κατασκευών και πειραμάτων, οι
οποίες ξεκίνησαν από το 1812, όπως: The Anchor
Life-launch, the
reverse bottom
Life-Boat, The
Life
Screw-boat, The
Life
Whale-boat, The
corrugated metallic Life
and
Surf-boat. Είναι
διεθνώς αναγνωρισμένο ότι ο Joseph
Francis
ήταν εφευρέτης 24 μέσων διασώσεως, τα οποία έσωσαν με επιτυχία ανθρώπινες ζωές
σε Ευρώπη και Αμερική[4].
Απεβίωσε στις 10 Μαΐου του 1893
σε ηλικία 92 ετών στο Otsego
Lake,
New
York.
Το Μεταλλικό Σωστικό Όχημα του Joseph
Francis.
ΦΩΤΟ: Pont,
James L., History of Lifesaving
Appliances…,
New York, E.D. Slater, 1885, σελ. 44.
|
Περιγραφή
και λειτουργία του Μεταλλικού Σωστικού Οχήματος
Το Μεταλλικό Σωστικό Όχημα (σ.σ. εις το εξής ΜΣΟ), σχεδιάστηκε με σκοπό
την διάσωση επιβαινόντων ενός πλοίου, το οποίο προσάραξε/ναυάγησε κοντά σε ακτή,
υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες, ενώ η ύπαρξη κυματωγής[5] ή αβαθών και υφάλων
δεν επιτρέπουν την προσέγγιση μονάδων επιφανείας για την παραλαβή των
επιβαινόντων και την αποβίβασή τους στην ξηρά.
Το ΜΣΟ ήταν υδατοστεγές και το
σχήμα του παρέπεμπε σε κάψουλα. Κατασκευάστηκε από αυλακωτό γαλβανισμένο μέταλλο
(χαλκός ή σίδηρος) και ήταν κλειστού τύπου, δηλαδή η γάστρα και η οροφή του
ήσαν κλεισμένες. Προς το μέσον και στην κορυφή έφερε άνοιγμα, μια θυρίδα, για
την επιβίβαση/αποβίβαση, η οποία, εν συνεχεία βίδωνε ώστε να κλείνει ερμητικώς.
Στο εσωτερικό δεν υπήρχε φως ούτε καν παράθυρο για εξαερισμό. Ο αέρας του
οχήματος επαρκούσε για τους επιβάτες για ένα τέταρτο της ώρας και η χρονική
διάρκεια για την μεταφορά των επιβατών δεν ξεπερνούσε τα 2-3 λεπτά[6]. Είχε
αρχικώς χωρητικότητα 4-5 ατόμων, τα οποία τοποθετούνταν υπτίως[7]. Ας
επικεντρωθούμε τώρα στον τρόπο λειτουργίας του ΜΣΟ.
Για την μετακίνηση και μεταφορά
του απαιτείτο προηγουμένως η εγκατάσταση επικοινωνίας (αερογέφυρας) μεταξύ του κινδυνεύοντος
πλοίου και της ακτής. Τα ειδοποιηθέντα σπεύδοντα μέλη της μονάδος διάσωσης
πλοίων του πλησιεστέρου ναυαγοσωστικού σταθμού (σ.σ. Ο οποίος βρισκόταν εγγύς
της γεωγραφικής περιοχής του συμβάντος), εκτόξευαν με τη βοήθεια ορμιδοβόλου
συσκευής το ρύμα[8] (χονδρό σχοινί,) από την ακτή προς το πλοίο. Η μία άκρη του
ρύματος προσεδένετο επάνω στο πλοίο σε κάποιο σταθερό σημείο π.χ. στον ιστό[9]. Η άλλη άκρη σε κάποιο σταθερό σημείο
επί της ακτής. Εν συνεχεία εκτόξευαν και δεύτερο σχοινί. Η μία άκρη δενόταν σε
χαμηλότερο ύψος από το πρώτο, επί του πλοίου και η άλλη στην μίαν άκρη του
οχήματος (π.χ. πλώρη), ενώ ταυτοχρόνως υπήρχε σχοινί που ήταν δεμένο στην άλλη
άκρη του οχήματος (π.χ. πρύμνη) και κατέληγε στην ακτή. Με τη βοήθεια τεσσάρων
αλυσίδων και κρίκων αναρτούσαν το ΜΣΟ στο πρώτο και υψηλότερο σχοινί (βλέπε
εικόνα). Από τον σταθμό έστελναν το όχημα προς το πλοίο. Εκεί άνοιγαν τη θυρίδα
κι επιβιβάζονταν οι ναυαγοί. Μετά το πέρας της επιβιβάσεως και του τελευταίου,
η θυρίδα έκλεινε ερμητικώς. Κατόπιν σήματος του πληρώματος του πλοίου, οι
άνδρες του σταθμού, τραβούσαν μέσω του σχοινιού το όχημα προς την ακτή[10]. Το
ΜΣΟ διέσχιζε μια δύσκολη διαδρομή μέσα από κυματωγή ή ισχυρά ρεύματα, και σε
ορισμένες περιπτώσεις κατά τις οποίες το κύμα κάλυπτε πλήρως την επιφάνειά του
θα φάνταζε στα μάτια μας ως «υποβρύχιο». Δίχως άλλους κινδύνους κατάφερνε να
οδηγήσει τους ναυαγούς ασφαλείς και στεγνούς στην ακτή.
Η
«εν σπαργάνοις» ορμιδοβόλος συσκευή
Ο Βρετανός εφευρέτης George William Manby
(1765–1854).
Ελαιογραφία του John Philip Davis 1818.
Norfolk Museums Service,
Accession number NWHCM : 1831.80.1 : F
|
Χρήση της ορμιδοβόλου συσκευής
του Manby.
National Maritime Museum,Greenwich, London
Ζωγράφος: Nicholas Pocock (1740–1821).
|
Το
Μεταλλικό Σωστικό Όχημα σε δράση
Απορίας άξιον αποτελεί το
γεγονός ότι δεν προηγήθηκε ο επιβεβλημένος δοκιμαστικός έλεγχος για την
ικανότητα/αξιοπιστία του ΜΣΟ. Ενδεχομένως η ανεξήγητη αυτή παρατυπία να
οφείλεται στο γεγονός ότι συχνά οι αιφνίδιες καταστάσεις κινδύνου δημιουργούν
την ανάγκη αμέσου χρήσεως κάποιου νεωτερισμού, ιδιαιτέρως δε όταν οι υπάρχουσες
συσκευές δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν.
Το υδατοστεγές σωστικό όχημα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά αμέσως κατά το
δυστύχημα του πλοίου Ayrshire,
που συνέβη στις 12 Ιανουαρίου του 1850 έξω από το New Jersey στο Squan
Beach
σήμερα γνωστό ως Manasquan.
Άνδρες του ναυαγοσωστικού σταθμού με επικεφαλής τον επιστάτη William
Carles
Maxson,
εκτόξευσαν σχοινί από την ακτή προς το πλοίο. Το ΜΣΟ κινήθηκε για την πρώτη του
επιχειρησιακή αποστολή. Παρέλαβε τους πρώτους τέσσερεις επιβάτες και μέσα σε
τρία μόλις λεπτά τους μετέφερε στην ακτή. Η διαδικασία επανελήφθη με επιτυχία
μέχρι τη στιγμή όπου μεταφέρθηκαν με ασφάλεια και οι υπόλοιποι. Από τους 201
επιβαίνοντες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, διασώθηκαν όλοι πλην ενός. Ο
επιβάτης με το επώνυμο Bell
αρνήθηκε να
υπακούσει στις οδηγίες του πληρώματος και προτίμησε τη στιγμή που το ΜΣΟ
ξεκίνησε, να πηδήξει επάνω στην οροφή του καθήμενος ιππαστί. Το αποτέλεσμα ήταν
να παρασυρθεί από τη δύναμη των κυμάτων και να πνιγεί[17].
Σε επιστολή[18] με ημερομηνία
1852 του Επόπτου Ναυαγίων Thomas
Bond
προς τον Walter
R.
Jones
αναφέρεται ότι το ΜΣΟ διέσωσε και τους 290 επιβαίνοντες του πλοίου Georgia, που
ναυάγησε την Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου του 1853, στο Long Island
Beach,
Little
Egg
Harbor,
New
Jersey.
Παρόμοια επιστολή[19] εστάλη και στον εφευρέτη Joseph Francis
περιγράφοντας το
περιστατικό του ναυαγίου και τον τρόπο επιτυχούς χρησιμοποιήσεως του ΜΣΟ. Στις
13 Ιανουαρίου 1853, διασώθηκαν 234 άτομα μέσω λέμβων αλλά και του ΜΣΟ κατά τη
προσάραξη του πλοίου Cornelius Grinnell
στο Manasquan[20].
Τρείς μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του ιδίου έτους, 300 επιβάτες και πλήρωμα του
πλοίου Seaduck διασώθηκαν
από το διάσημο πλέον όχημα του Joseph
Francis,
στο Long
Beach
Station,
New
Jersey[21].
Στις 22 Οκτωβρίου 1853,
μεταφέρθηκαν σώα στην ακτή 100 άτομα από το πλοίο Western World
που ναυάγησε κοντά
στο Spring
Lake
λίγα μίλια βορείως του Manasquan.
Στις 12 Ιανουαρίου του 1854 και
οι 100 επιβάτες του πλοίου Chaunsey Jerome
Jr
έφθασαν ασφαλείς στο Long
Branch
μέσω σωστικών
λεμβών και του ΜΣΟ.
Στις 17 Απριλίου του 1854 το
πλοίο Underwriter ναυάγησε
κοντά στο Mantoloking
στο Squan
Beach.
Από τους 650 επιβαίνοντες οι 500 σώθηκαν από το ΜΣΟ και οι υπόλοιποι με άλλο
μέσο[22]. Επιτυχή χρήση του οχήματος του Joseph Francis, έγινε
και στο ναυάγιο της σκούνας Hartzel
στη λίμνη Michigan
το 1880[23].
Το ναυάγιο του μπάρκου Adonis.
Harper’s Weekly, vol. III-No. 117,
New York, Saturday, March 26, 1859, σελ. 192.
|
Θα πρέπει ωστόσο να ληφθεί
υπόψη ότι πέρα από τις επιτυχίες που σημείωσε το ΜΣΟ υπήρχαν και κάποιες περιπτώσεις
κατά τις οποίες κάποιο ατυχές περιστατικό εμπόδιζε τη χρήση του. Ως παράδειγμα
θα αναφερθούμε στο μπάρκο Adonis,
το οποίο ναυάγησε έξω από το Long
Beach
στις 7 Μαρτίου του 1859. Αρχικώς η διάσωση των ναυαγών έβαινε καλώς. Το ΜΣΟ
μετέφερε τους πρώτους πέντε επιβαίνοντες στην ακτή. Όταν όμως ξεκίνησε τη
μεταφορά του δευτέρου φορτίου με έξι επιβαίνοντες, κι ευρισκόμενο σχεδόν στη
μέση της διαδρομής, έσπασε ο γόμφος(τζαβέτα) με τον κρίκο στην άκρη του
οχήματος, μέσα από τον οποίο είχε περάσει και δεθεί το σκοινί από την ακτή. Το
σχοινί λύθηκε και το όχημα έπεσε στο νερό. Οι κάτοικοι που είχαν μαζευτεί εκεί
κοιτούσαν με αγωνία το όχημα να παρασύρεται έρμαιο από το κύμα,
ανεβοκατεβαίνοντας κι αισθάνονταν ανήμποροι να συνεισφέρουν τη παραμικρή
βοήθεια. Οι άνθρωποι θα πνίγονταν εάν δεν προθυμοποιείτο ο Josef
West
και το πλήρωμά του
από το Ναυαγοσωστικό Σταθμό, οι οποίοι αψηφώντας την ισχυρή κυματωγή, κατόρθωσαν
και έσπρωξαν το ΜΣΟ προς την ακτή σώζοντας με αυτόν τον τρόπο τους επιβαίνοντες[24].
Αντί
επιλόγου
Η επιτυχής χρήση του ΜΣΟ διαδόθηκε
ευρέως σε Αμερική και Ευρώπη. Σωστικοί Σταθμοί, εταιρίες, οργανισμοί, φρόντισαν
να προμηθευθούν το σωτήριο εκείνο μέσο που σε δύσκολες συνθήκες μπορούσε να
μεταφέρει τους ναυαγούς σώους και στεγνούς στην ακτή, όταν οι σωστικές λέμβοι (ανοιχτού
τύπου) αδυνατούσαν. Μεταξύ άλλων, φαίνεται ότι το Instituto de
Socorros a
Naufragos of
Portugal υπήρξε
το πρώτο στην Ευρώπη που αγόρασε το
όχημα το 1852[25].
Το ΜΣΟ χρησιμοποιήθηκε ευρέως
για τη διάσωση των ναυαγών από το United States
Life-Saving
Service
μέχρι το 1899 και σε κάποιος σταθμούς μέχρι και το 1940.
Υπολογίζεται ότι στο χρονικό
διάστημα μεταξύ 1850 και 1853, διασώθηκαν περί τις 2.150 ανθρώπινες ζωές καθώς
και πολύτιμο φορτίο μόνο στις ακτές του New York
Harbor
μέσω της χρήσεως του συγκεκριμένου υδατοστεγούς σωστικού οχήματος[26] .
Το Μεταλλικό Σωστικό Όχημα που
πρωταγωνίστησε στο ναυάγιο του Ayrshire δωρίθηκε
στο Smithsonian Institution
από τον ίδιο τον Joseph
Francis
το 1885 και αποτελεί σήμερα ένα από τα ωραιότατα εκθέματα του Ινστιτούτου
θυμίζοντας στους επισκέπτες την πολύτιμη Ιστορία του.
ΠΗΓΗ: Περί Αλός https://perialos.blogspot.com/2018/11/metallic-lifesaving-car-joseph-francis.html
ΠΗΓΗ: Περί Αλός https://perialos.blogspot.com/2018/11/metallic-lifesaving-car-joseph-francis.html
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Τα παράκτια κύματα θεωρούνται
πιο καταστροφικά από εκείνα της ανοιχτής θαλάσσης. Εκτιμάται ότι για κύμα ύψους
1,22μ. (4 feet) διάρκειας 10 δευτερολέπτων παράγει ενέργεια 35.000 ίππων ανά
μίλι ακτής (Μεταξύ άλλων: www.oceanenergycouncil.com/ocean-energy/wave-energy/
(τελευταία ανάκτησις 23/11/2017) και Α. Ε. Δημαράκη, Αρμενιστής, Βουλιαγμένη
1995, σελ. 235.).
[2] Pont, James L., History of Lifesaving Αppliances…, New York, E.D. Slater, 1885, σελ. 5.
[3] Όπ. παρ. σελ. 167.
[4] Οπ. παρ. σελ. 38.
[5] κυματωγή, η. (κῦμα + ἄγνυμι)
η σειρά των κυμάτων που θραύονται σ’ έναν αιγιαλό βραχύ και αβαθή. Σε αυτά η
ταχύτητα τους μειώνεται, ενώ τα επόμενα που τα ακολουθούν προερχόμενα από
βαθύτερα νερά, τείνουν να τα φθάσουν. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το μήκος του κύματος
ελαττώνεται ενώ το ύψος αυξάνεται και το κοίλωμα του που βρίσκεται κοντά στον
βυθό, κινείται αργότερα από την κορυφή. Αποτέλεσμα, η κορυφή να κινείται
γρηγορότερα και να κρημνίζεται από μεγαλύτερο ύψος. Κ. Ε. Ιωαννίδου, Λεξικό
Αρχαίων Ελληνικών Ναυτικών Όρων, Αθήνα,Historical Quest, 2014, Α. Ε. Δημαράκη,
Αρμενιστής, Βουλιαγμένη 1995, σελ. 235.
[6] Harper’s New Monthly Magazine No XIV, July, 1851, vol. III, σελ. 162.
[7] Αργότερα κατά τις
βελτιώσεις της σωστικής συσκευής, τα άτομα αυξήθηκαν σε έξι με επτά, ενώ
μπορούσαν πλέον να τοποθετούνται σε στάση καθίσματος. Harper’s
New Monthly Magazine No XIV, July, 1851, vol. III, σελ. 162.
[8] Εκ του αρχαίου ελληνικού
ρήματος ἐρύω = σύρω, τραβώ. Από το ίδιο ρήμα παράγεται και η λέξη ρυμουλκό (ἐρύω+ἕλκω).
Το ρῦμα στην κοινή ναυτική ορολογία λέγεται «λαντζάνα» (Ιωαν. Σταματάκου,
Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσης, Αθήνα, Βιβλιοπρομηθευτική, 1971).
[9] Στο ναυάγιο του Ayrshire
δέθηκε επάνω στον ιστό. Pont, James L., History of Lifesaving Αppliances…,
New York, E.D. Slater, 1885, σελ. 51.
[10] Pont, James L., History of Lifesaving…, σελ. 39.
[11] Repertory of the Arts for 1808, vol. xiii, 318 στο Lt.
D.A. Lyle, Report on Lifesaving Apparatus: Guns, Projectiles etc, Ordnance
Department, US Army, 1879, σελ. 292. Καθώς και στο
Clayton Evans, Rescue At Sea, σελ. 50.
[12] Clayton Evans, Rescue At Sea, σελ. 50.
[13] Clayton Evans, Rescue At Sea, σελ. 50.
[14] Όπ.παρ.
[15] Lt. D.A. Lyle, Report on Lifesaving Apparatus: Guns, Projectiles
etc, σελ. 303.
[16] Clayton Evans, Rescue At Sea, σελ. 51
[17] Pont, James L., History of Lifesaving…, σελ. 51.
[18] The Life-saving Benevoled Association of New York, 1853, (ανατ. 1883)
σσ. 57-60.
[19] Pont, James L., History of Lifesaving… σελ. 39.
[20] Robert F. Bennett, Susan Leigh Bennett and Timothy R. Dring, The
Deadly Shipwrecks of the Powhattan & New Era on the Jersey Ashore, The
History Press, 2015, σελ. 95.
[21] The New York Life Saving Benevolent Association, σσ.
111-113.
[22] Bennett, The Deadly Shipwrecks… σελ. 95.
[23] Clayton Evans, Rescue At Sea, σελ. 53.
[24] Harper’s
Weekly, vol. III-No. 117, New York, Saturday, March 26, 1859, σελ. 192.
[25] Gomes, Luisa Costa & Fialho, and Gabriel Lobo, Lifeboats, 100
years of the Instituto de Socorros a Naufragos, Lisbon, Quetzal Editores, 1992,
σελ. 88.
[26] Quigley, A lifetime of Inventing Marine Lifesaving Apparatus, 15 στο
Clayton Evans, Rescue At Sea, London, Conway Maritime Press, 2003, σελ. 53.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bennett, R., Bennett S.L. and T. R. Dring, The Deadly Shipwrecks of the Powhattan & New Era on the Jersey Ashore,
The History Press, 2015,
Clayton Evans, Rescue At Sea,
London, Conway Maritime Press, 2003.
En essay on the Preservation of Swipwrecked Persons, with a description account of the Apparatus, and the manner of
applying it, as adopted successfully by G.W. Manby, London, 1812.
Gomes, Luisa Costa & Fialho, and Gabriel Lobo, Lifeboats, 100 years of the Instituto de Socorros a Naufragos,
Lisbon, Quetzal Editores, 1992.
Harper’s New Monthly Magazine No XIV, July, 1851, vol. III.
Howarth, Patrick, Lifeboat: In
Danger’s Hour, London, Hamlyn, 1981.
Lyle, D.A., Report on Lifesaving
Apparatus: Guns, Projectiles etc, Ordnance Department, US Army, 1879.
Malster, Robert, Saved from the
Sea, Suffolk, Rerrance Dalton Ltd, 1974.
Methley, N.T., The Life-Boat and
its Story, London, Sidqwick & Jackson, 1912.
Nagiewicz, S., Hidden History of Maritime
New Jersey, The History Press, 2016.
Pont, James L., History of Lifesaving
Appliances, and Military & Naval Constructions Invented & Manufactured
by Joseph Francis, with Sketches & Insidents of his Business Life in the
United States & Europe, New York, E.D. Slater, 1885.
Shanks, Ralph & Lisa Woo and Wick York, The US Life-Saving Service, Heroes, Rescues and Architecture of the
Early Coast Quard, Petaluma, Costano Books, 1996.