Οι κινήσεις του βενετικού στόλου στο Ιόνιο Πέλαγος τις παραμονές της πολιορκίας του 1716 και η ναυμαχία της Κασσιώπης ΜΕΡΟΣ Β

Οι κινήσεις του βενετικού στόλου στο Ιόνιο Πέλαγος τις παραμονές της πολιορκίας του 1716 και η ναυμαχία της Κασσιώπης

ΜΕΡΟΣ Β

Περί Αλός

Γιώργος Σ. Ζούμπος

Μαθηματικός

Δρ Τμ. Ιστορίας Ιονίου Παν/μίου

Ομιλία του συγγραφέως στο

Ναυτικό Σταθμό Κέρκυρας, Σάββατο

30/8/2016. Δημοσιεύεται στο Περί Αλός

με την έγκριση του Γεωργίου Ζουμπού.

Πρώτη δημοσίευση  στο Corfu History.

 

…συνέχεια από το Α ΜΕΡΟΣ

Είσοδος της Βαριάς Αρμάδας στον κερκυραϊκό κόλπο

Η προσέγγιση της Βαριάς

βενετικής Αρμάδας στο

«στενό της Σέρπας» και η

διάταξη των αντιπάλων

κατά την έναρξη της

ναυμαχίας. (Marburg Archive)

Είκοσι δύο πλοία της γραμμής (έντεκα πρώτης τάξης, εφτά δεύτερης και τέσσερα τρίτης), πέντε εξοπλισμένα εμπορικά και δύο πυρπολικά πλέουν σε γραμμή παραγωγής σε μία στήλη, σε αποστάσεις σχεδόν ενενήντα μέτρων το ένα από το άλλο, σχηματίζοντας μια τεράστια γραμμή μήκους περίπου τρισήμισυ χιλιομέτρων. Εκτός γραμμής πλέουν τα σηματοφόρα San Brun και Belveder, έτοιμα να αναμεταδώσουν τα σινιάλα της ναυαρχίδας. 

Στην κεφαλή της γραμμής βρίσκεται ο πρώτος προπομπός της ναυαρχίδας, το Trionfo (καθέλκυσης 1715 με εκτόπισμα 1400 τόνων, οπλισμένο με 80 πυροβόλα) και    κυβερνήτη τον Lodovico Diedo. Αμέσως μετά o δεύτερος προπομπός, το Corona, καθέλκυσης 1711, εκτοπίσματος 1950 τόνων με 76 πυροβόλα, πλήρωμα 772 ανδρών και κυβερνήτη τον Pietro Marcello.

Ακολουθεί η ναυαρχίδα Madonna della Salute στην οποία επιβαίνει ο Corner. Είναι πλοίο καθέλκυσης 1715, εκτοπίσματος 1400 τόνων με 80 πυροβόλα και πλήρωμα 740 ανδρών. Την εμπροσθοφυλακή συμπληρώνει ο οπισθοφύλακας της ναυαρχίδας Grand Alessandro με κυβερνήτη τον Andrea Dolfin. Είναι πλοίο καθέλκυσης 1709 με τα ίδια χαρακτηριστικά της ναυαρχίδας.

Τα τέσσερα πλοία της εμπροσθοφυλακής συγκροτούν μια ισχυρή ομάδα κρούσης με τα μεγαλύτερα και καλύτερα εξοπλισμένα πολεμικά γραμμής Α΄ τάξης της Αρμάδας ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν στα εχθρικά πυρά και να αναλάβουν ιδιαίτερες επιθετικές πρωτοβουλίες.

Πνέει ελαφρός Μαΐστρος και καθώς η Αρμάδα πλέει με ταχύτητα δύο κόμβων, χρειάζεται μία ώρα για να βρεθεί στον κερκυραϊκό κόλπο. Το Trionfo, που είναι επικεφαλής, κρατιέται με ακρίβεια στην πορεία του ενώ διασχίζει το κανάλι και κατευθύνεται προς την έξοδο προσπαθώντας να διατηρήσει το πλεονέκτημα του αέρα. Τα οθωμανικά πλοία είναι διατεταγμένα σε γραμμή με την κεφαλή προς τo  Βίδο και την ουρά στον κόλπο του Βουθρωτού. Στην κεφαλή βρίσκεται ο Καπουδάν Πασάς με εφτά από τα ισχυρότερα ιστιοφόρα του και στην ουρά τα πιο αδύνατα, καθώς οι άλλες σουλτάνες είναι ανακατεμένες με μονάδες από τη Μπαρμπαριά και μικρότερα σκάφη. Η οθωμανική Βαριά Αρμάδα διαθέτει δύναμη πυρός 2165 πυροβόλων και η Βενετική 1508.

Τελευταίες κινήσεις της Βαριάς Αρμάδας

πριν τη ναυμαχία
Τρίτη 7/7, ξημέρωμα: Βρίσκεται στα

νερά του Otranto
Τρίτη 7/7, βράδυ: Στα νερά της Σάσωνος
Τετάρτη 8/7, στις 2 το μεσημέρι:

Η εμπροσθοφυλακή εισπλέει στον

πορθμό της Κασσιώπης
(γραφικά: Σπύρος Ιωνάς)

Ενώ το Madonna della Salute βρίσκεται στο ύψος του προσκυνήματος της Παναγίας της Κασσιώπης, χαιρετά με τρεις κανονιές κατά το έθιμο της εποχής και το ίδιο κάνουν διαδοχικά και τα υπόλοιπα πλοία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να γίνει αντιληπτή η Αρμάδα από τους Οθωμανούς πολύ πριν υπάρξει οπτική επαφή. Αν δεν υπήρχαν οι κανονιοβολισμοί  ο αιφνιδιασμός θα ήταν πλήρης. Οι Οθωμανοί δεν φοβούνταν απόπειρα εισόδου της βενετικής Αρμάδας από το Στενό, δεν υπήρχε  προστασία φυλακής και ο ίδιος ο Καπουδάν Πασάς δεν βρίσκονταν στη ναυαρχίδα κατά την αρχή της μάχης.

Την είσοδο της Βαριάς Αρμάδας στον κερκυραϊκό κόλπο περιγράφει ανώνυμος  Γάλλος: «Στις 21 η ώρα, πήραμε μιαν ανάσα από το φόβο μας, βλέποντας να προβάλει από το στενό της Κασσιώπης η βαριά βενετσιάνικη αρμάδα, αποτελούμενη μόνο από εικοσιεφτά καράβια της γραμμής όλα με τη σημαία του Αγίου Μάρκου, δυο μπουρλότα, ένα σάικ κι άλλα ελαφρότερα σκάφη σε ωραία τάξη, που μόλις φάνηκαν, πιστέψτε με κύριε, μου φάνηκε ότι έβλεπα την υπεραγία παρθένο Μαρία πάνω από την κορυφή των καταρτιών με τα χέρια της σηκωμένα να ευλογεί τα βενετσιάνικα καράβια» και σε άλλη περιγραφή «Στις 8 (του μηνός) λοιπόν, το απόγευμα, ακούσαμε στην Κέρκυρα  κανονιές προς το μέρος της Κασσιώπης, και υπολογίσαμε ότι επρόκειτο για το στόλο μας, που έχοντας πολύ ευνοϊκό τον άνεμο έμπαινε στο κανάλι  για να πολεμήσει τους Οθωμανούς και, περνώντας, χαιρετούσε τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Κασσιώπης. Λίγη ώρα κατόπιν, έδωσαν από τον πύργο της Καμπάνας το συνηθισμένο σήμα της προσέγγισης του στόλου μας, ο οποίος μπήκε στο κανάλι με άνεμο ζωηρό και πολύ ευνοϊκό βορειοδυτικό, και αυτό έγινε κατά τις 21 η ώρα, κατά το ιταλικό σύστημα ώρας, μεταξύ 6 και 7 κατά το γαλλικό.»

Μόλις βγαίνει από το στενό, η προφυλακή της Αρμάδας  πλέει δεξιά κατά μήκος της κερκυραϊκής ακτής προκειμένου να εκμεταλλευτεί το χώρο που υπάρχει ανάμεσα σε αυτήν και τον οθωμανικό στόλο και να δημιουργήσει επιπλέον χώρο στα υπόλοιπα πλοία ώστε να αναπτυχτούν και στη συνέχεια να αποσυρθούν προς την πόλη. Ενώ τα περισσότερα πλοία βρίσκονται ήδη στον κερκυραϊκό κόλπο, μερικά από αυτά και κυρίως τα πλοία της οπισθοφυλακής - την οποία διοικεί ο Flangini - San Lorenzo και Colomba «ξεσέρνουν» προς την ηπειρωτική ακτή, γεγονός που δημιουργεί αρκετή απόσταση ανάμεσα στα πλοία της Αρμάδας.

 

 

Στην έξοδο του καναλιού, οι σουλτάνες – τα οθωμανικά πλοία της γραμμής -  αποπλέουν με πορεία Β-ΒΑ και ετοιμάζονται για μάχη, ενώ προσπαθούν να επεκτείνουν τη γραμμή τους και να βρεθούν μεταξύ των κερκυραϊκών ακτών και των Βενετών ώστε να έχουν προσήνεμη θέση και να εμποδίσουν το πέρασμα των τελευταίων. Ταυτόχρονα η λιανή οθωμανική αρμάδα αποσύρεται προς τον κόλπο του Βουθρωτού, ενώ τα αφρικανικά πλοία παραμένουν κοντά στην ηπειρωτική ακτή χωρίς να αναλάβουν δράση.

Ο Καπουδάν πασάς σχεδιάζει η λιανή αρμάδα να προσβάλει από το πλάι τα βενετικά πλοία, ενώ οι σουλτάνες κατά μέτωπο. Πριν προλάβουν όμως να πάρουν τα οθωμανικά πλοία τις κατάλληλες θέσεις, ο ελιγμός τους αποτυγχάνει καθώς το Trionfo ορτσάρει προς την κερκυραϊκή ακτή ακολουθούμενο από την εμπροσθοφυλακή. Η βενετική εμπροσθοφυλακή, πλέει παράλληλα και αντίθετα από τον εχθρό προσπαθώντας να προσεγγίσει την καπιτάνα του Pascha Janum Hogia η οποία, μετά τον ελιγμό, βρίσκεται πλέον στην ουρά της οθωμανικής αρμάδας.

 

Ναυμαχία

Περίπου στις 3 το μεσημέρι της 8ης Ιούλη ο Μαΐστρος δυναμώνει. Στο μεσαίο κατάρτι της ναυαρχίδας υψώνεται μια επιμήκης διχαλωτή κόκκινη σημαία, το σινιάλο για έναρξη πυρός. Ο Corner προσπαθεί, χωρίς χάσει το πλεονέκτημα του αέρα, να πλευροκοπήσει την οθωμανική ναυαρχίδα Άσπρο Άτι – η οποία διαθέτει 112 πυροβόλα - και στην οποία επιβαίνει ο Καπουδάν Πασάς.  Το Άσπρο Άτι αλλάζει πορεία και βρίσκεται στην κεφαλή του σχηματισμού. Όταν η βενετική ναυαρχίδα πλησιάζει την οθωμανική, ανταλλάσουν πυκνά πυρά αλλά χωρίς να υποστεί ζημίες το Madonna della Salute, καθώς η οθωμανική ναυαρχίδα έχει γύρει από τον αέρα που χτυπά τα πανιά της.  

Το Άσπρο Άτι αλλάζει και πάλι πορεία και κατευθύνεται προς τη βενετική οπισθοφυλακή με σκοπό να την αποκόψει. Τα πλοία της βενετικής οπισθοφυλακής την οποία συγκροτούν τα πολεμικά γραμμής Α΄ τάξης: Costanza Guerriera, Colomba d’ Oro, San Lorenzo Giustinian και Aquila Valiera με αρχηγίδα το Colomba (είναι το πλοίο που άρχισε πρώτο τα πυρά της ναυμαχίας), κόβουν ταχύτητα αναμένοντας το κύριο σώμα του εχθρού και ακολουθεί συμπλοκή.

Το San Lorenzo συμπλέκεται με τρεις σουλτάνες και στη διάρκεια της ναυμαχίας σκοτώνεται ο κυβερνήτης του Marco Corner. Σε βοήθεια του San Lorenzo σπεύδουν τα Colomba και Aquila Valiera, ενώ το Άσπρο Άτι με πέντε ακόμα σουλτάνες προσπαθεί χωρίς επιτυχία να απομονώσει το Costanza, το οποίο στη σύγκρουση αυτή μετρά 56 νεκρούς και πολλες ζημίες στα πανιά του. Στη συνέχεια επιχειρεί μάταια να βρεθεί προσήνεμα του Madonna della Salute και στρέφεται με τις σουλτάνες του προς την οπισθοφυλακή.

Εκείνη τη στιγμή και ενώ οι σουλτάνες βρίσκονται σε αταξία, ο Corner υψώνει το σινιάλο για επίθεση των πυρπολικών στον εχθρό. Οι κυβερνήτες τους δεν υπακούν στην εντολή και χάνεται μια σπάνια ευκαιρία να προκληθούν σημαντικές καταστροφές στην οθωμανική Αρμάδα.

Ενώ η βενετική εμπροσθοφυλακή παραμένει αρχικά σε ΝΔ πορεία, χωρίς να ακολουθήσει τη στροφή της οθωμανικής καπιτάνας, στη συνέχεια το Trionfo αντιστρέφει πορεία και σπεύδει σε βοήθεια της οπισθοφυλακής. Χρειάζεται αρκετή ώρα για να φτάσει μέχρι τη βενετική ουρά και μόλις φτάνει ορμά σφυροκοπώντας τις σουλτάνες, προσπαθώντας να δημιουργήσει χώρο ώστε να απομακρυνθούν τα βενετικά πλοία. Σε βοήθεια του Trionfo, που σύντομα βρίσκεται σε δύσκολη θέση, σπεύδει η Madonna della Salute και η υπόλοιπη εμπροσθοφυλακή. H ναυαρχίδα παρενοχλεί συνεχώς το πλοίο του Καπουδάν Πασά προκαλώντας του ζημίες και αναγκάζοντάς το σε υποχώρηση για δεύτερη φορά. Η σύγκρουση είναι σκληρή και στο κέντρο, όπου βρίσκεται το Terror, και ενώ μένουν δύο ώρες για να νυχτώσει, η βενετική ναυαρχίδα υφίσταται την πιο έντονη και άγρια επίθεση καθώς βρίσκεται ανάμεσα στα επιβαρυμένα βενετικά ιστιοφόρα και τις σουλτάνες Τότε σπεύδει στη μάχη και το Corona ενώ στη συμπλοκή παίρνουν μέρος επίσης τα Fenice, Rosa, Aquila και ακολουθούν τα υπόλοιπα πλοία της Αρμάδας. Στην αναφορά του Corner εξαίρεται η ανδρεία και η ικανότητα των αξιωματικών τους. Από εκεί και πέρα η έκβαση της ναυμαχίας έχει κριθεί.

Η σύγκρουση διαρκεί τεσσερισήμισι ώρες, από τις τρεισήμισι το απόγευμα ως τις 8 το βράδυ μία ώρα μετά τη δύση του Ήλιου. Τότε πέφτει τελείως ο αέρας και τα πλοία χωρίζονται από τα ρεύματα και τη μπουνάτσα. Τα οθωμανικά καράβια υποχωρούν στον κόλπο του Βουθρωτού με τη βοήθεια των γαλερών, μην έχοντας ούτε άνεμο ούτε χώρο για να απλωθούν. Τα βενετικά παρασύρονται από τα ρεύματα και σχηματίζουν γραμμή ανάμεσα στο Λαζαρέτο και στο Βίδο, ευρισκόμενα πλέον υπήνεμα του εχθρού.

Αργά το πρωί της 9ης Ιούλη, οπότε φυσά και πάλι Μαΐστρος, η Αρμάδα αγκυροβολεί στο λιμάνι, με αρκετές ζημίες σε πολλά πλοία. Οι Οθωμανοί χάνουν τουλάχιστον ένα πλοίο και αχρηστεύονται τέσσερα. Οι Βενετοί μετρούν περίπου εβδομήντα νεκρούς και εκατόν τριάντα τραυματίες, ενώ οι Οθωμανοί περίπου 1500 νεκρούς και τραυματίες.  Παρά το ότι το πρωί οι Οθωμανοί έχουν το πλεονέκτημα του ανέμου δεν τολμούν νέα επίθεση. 

Οι ζημίες των βενετικών καραβιών σε αναφορά του Pisani μετά την πολιορκία είναι σημαντικές, καθώς:

            Στα δημόσια ιστιοφόρα San Lorenzo, Fenice, Colomba d’ Oro, S.ma Annunciata,  Grand Alessandrο και Scudo della Fede αχρηστεύεται ο ακάτιος ιστός

             Στο San Lorenzo αχρηστεύονται ο ακάτιος, ο μεγάλος και ο πρυμναίος ιστός και στο Fenice ο μεγάλος.

             Στα δημόσια ιστιοφόρα Iride και Fede σημειώνεται εκτεταμένη εισροή νερού.

            Στην Κέρκυρα o Corner δε βρίσκει τη Λιανή Αρμάδα και δεν επιδιώκει νέα σύγκρουση με τους Οθωμανούς, καθώς δεν έχει πλέον το πλεονέκτημα του ανέμου.

 

Οι κυβερνήτες των πυρπολικών

Οι κυβερνήτες των πυρπολικών, που δεν υπάκουσαν την κρίσιμη στιγμή στο ναυαρχικό σινιάλο, συλλαμβάνονται αμέσως μετά τον κατάπλου, τίθενται υπό κράτηση και ανακρίνονται. Θεωρούνται ανυπόστατες οι δικαιολογίες τους. Ο ένας ισχυρίζεται ότι έπαθε ζημία στο πανί της γάμπιας και ο άλλος ότι βρισκόταν στην οπισθοφυλακή με εντολή να παραμείνει εκεί. Κρατούνται στη ναυαρχίδα περιμένοντας την επιστροφή του Γενικού Καπιτάνου.

 

Σημειώνει ο Corner στην αναφορά του προς το Δόγη στις 13 Ιούλη:

            «… Αυτά είναι γεγονότα που έγιναν μπρoστά σ’ όλο το Στόλο και μπορώ να βεβαιώσω τις Εξοχότητές σας ότι είχα υψώσει τα σήματα τόσο έγκαιρα που αν με είχε ακολουθήσει έστω κι ένα μόνο από τα πυρπολικά θα είχε αναμφίβολα προκαλέσει ένα τόσο αξιoθαύμαστo αποτέλεσμα, που δεν θα χρειαζόταν πια να ξαναδώσω μάχη. Οι Σουλτάνες, που ήταν όλες σ’ ένα σωρό κοντά σrη στεριά, είτε θα καίγονταν, είτε θα εξώκειλαν, έτσι που οι Εξοχότητές σας, ίσως και για αιώνες, δεν θα είσαστε πια υποχρεωμένοι να διατηρείτε ένα Στόλο στις θάλασσες. Γι’ αυτά όμως που είναι μυστικά του Κυρίου δεν πρέπει να παραπονιόμαστε αλλά ν' απευθυνόμαστε σ’ Αυτόν από τα βάθη της καρδιάς μας και να ελπίζουμε ότι αυτό που δεν έγινε σ’ αυτή τη συμπλοκή θα συμβεί στην επερχόμενη μάχη, την οποία θα δώσω μόλις μου το επιτρέψει ο καιρός.

            Έχοντας εξασφαλίσει νέους ενάρετους κυβερνήτες, αφού αφαίρεσα από τους άλλους, όπως προανέφερα, τη διοίκηση, τοποθέτησα στη Giudita, που είναι το πυρπολικό το οποίο έχει καθoριστεί να συνοδεύει τούτο το πλοίο Διοίκησης, τον Αντιπλοίαρχο Αντρέα Τρεβιζάν, αξιωματικό με αναγνωρισμένες ικανότητες και θάρρος, και στo άλλο, το Madonna del Rosario, τοποθέτησα τον Πλοίαρχο Λα Πιέρα, την ικανότητα του οποίου είχα εκτιμήσει σ’ όλη αυτή την εκστρατεία, όπου τον είχα τοποθετήσει στo πλοίο Pαlmα για να παρακολουθεί τις κινήσεις του εχθρού. Κι όπως έμεινα ικανοποιημένος σ’ αυτή την περίπτωση, έτσι ελπίζω ότι και σ’ αυτή τη σημαντική θέση, στην οποία τον τοποθέτησα, τόσο αυτός όσο και ο προαναφερθείς άξιος και γενναίος Τρεβιζάν Αντρέα θα εκπληρώσουν με επιτυχία την απoστoλή τους.

            Για τις ζημίες που έπαθαν οι εχθροί θεωρώ, σχεδόν με πλήρη βεβαιότητα ότι μεγάλο ρόλο έπαιξαν τα βλήματα των πυροβόλων νέας επινόησης (σ.σ. εννοεί τα κυλινδρικά βλήματα), γιατί ανοίγουν μεγάλες τρύπες. Ας το έχετε λοιπόν υπ’ όψη σας οι Εξοχότητές σας όταν το θεωρήσετε χρήσιμο. Εγώ από μέρους μου θεωρώ χρησιμότατο να έχουν τέτοιο πυροβολικό όλες οι τηλεβoλoστoιχίες των πλοίων πρώτης γραμμής, και καθώς οι πέτρινες οβίδες που στοιχίζουν λιγότερο, προκαλούν τα ίδια αποτελέσματα με τις βόμβες παρέχω αυτές τις πληροφορίες  στις Εξοχότητές σας για να σας χρησιμεύσουν στη λήψη των πιο ορθών αποφάσεων κατά την εκτέλεση του υψηλοτάτου λειτουργήματός σας...»

 

«…μπήκαμε στη μάχη για τη δόξα του Κυρίου…»

Και τελειώνει ο Corner:

            «… Ελπίζω ότι η Εξοχοτάτη Γερουσία θα εγκρίνει την ανάξια αλλά ευσυνείδητη διοίκησή μου. Ας  μου επιτραπεί όμως να πω πως πιστεύω ότι υπήρξε τέτοια που όχι μόνο από τους εχθρούς μας αλλά κι απ΄ όλα τα άλλα έθνη δεν μπορεί παρά ν’ αποβεί προς δόξα και φήμη των όπλων της Γαληνότητάς σας αφού με εικοσιεφτά μόνο πλοία με δική μας πρωτοβουλία αντιμετωπίσαμε εβδομήντα δύο μεγαλύτερα και ισχυρότερα, χωρίς να ξέρουμε αν θα είχαμε ευνοϊκό άνεμο, βέβαιοι ότι αυτοί είχαν συνενωθεί με τη λιανή Αρμάδα τους, σ’ ένα ελικοειδές Κανάλι όπου τον περισσότερο καιρό επικρατούν μπουνάτσες, γνωρίζοντας ότι στη συμπλοκή δεν μπορούσαμε να περιμένουμε καμιά βοήθεια από τις γαλέρες μας και με τη σοβαρή υπόνοια (που κάθε άλλο βέβαια παρά στήριζε το ηθικό μας) ότι οι εχθροί μας πλεονεκτούσαν ακόμη περισσότερο έχοντας εγκαταστήσει πυροβολαρχίες στο στενό του νησιού. Παρ’ όλες αυτές τις αντιξοότητες, που η καθεμιά μόνη της θα είχε βάλει σε δοκιμασία θάρρος πιο ριψοκίνδυνο και ικανότητα πιο δοκιμασμένη από τη δική μου κοινότυπη απειρία, μπήκαμε στη μάχη για τη δόξα του Κυρίου, και χάρη στην ευσπλαγχνία του ματαιώθηκαν όλες οι εχθρικές απόπειρες, και κανένα από τα εδάφη της Γαληνότητάς σας στην Ανατολή δεν έπαθε μέχρι στιγμής φέτος την παραμικρή ζημιά.

Κι εδώ επαφίεμαι στη μεγαλοσύνη του ευλογημένου Θεού κι ελπίζω ότι χάρη στην απέραντη ευσπλαχνία του, σε μια μελλοντική μάχη, θα απαλλάξουμε όλα τα εδάφη των Εξοχοτήτων σας ακόμη κι απ’ την υποψία ότι θα πειραχτούν.

 

Από το πλοίο Salute. Έκτακτο Πλοίο Διοίκησης.

13 Ιουλίου. Στα νερά της Κέρκυρας.

Andrea Corner

Έκτακτος Καπιτάνος των Ιστιοφόρων»

 

Η Λιανή Αρμάδα από τις Μερλέρες στην Κέρκυρα

Την επόμενη μέρα της ναυμαχίας, 9 Ιούλη, η γαλέρα της Λιανής Αρμάδας που εκτελεί περιπολία στο βόρειο στόμιο του καναλιού της Κασσιώπης παρατηρεί ότι τα οθωμανικά ιστιοφόρα πλησιάζουν το Βουθρωτό σε σχηματισμό κορδονιού. Ο Pisani συγκαλεί συμβούλιο για να αποφασιστούν οι κινήσεις της Αρμάδας και κατά τη διάρκειά του πληροφορείται από δύο Περιθειώτες χωρικούς τα συμβάντα την προηγούμενη μέρα στο Στενό. Το βράδυ επιστρέφει και η φελούκα που είχε σταλεί μέχρι τον ύφαλο Σέρπα και ο αξιωματικός που επέβαινε περιγράφει αναλυτικά τις θέσεις και τον αριθμό των οθωμανικών καραβιών, ενώ επισημαίνει ότι «έχουν πολύ κακοπάθει γιατί όλα φαίνονταν ότι ήταν απασχολημένα στην επισκευή τους». Ταυτόχρονα έρχεται η πληροφορία ότι μαλτέζικα πλοία βρίσκονται στη Santa Maria di Leuca και έρχονται για βοήθεια. Το Συμβούλιο αποφασίζει να παραμείνει η Λιανή Αρμάδα στις Μερλέρες σε αναμονή των συμμαχικών ενισχύσεων.

Το ίδιο βράδυ φθάνει δια ξηράς επιστολή του Γενικού Προνοητή Antonio Lοredan, γραμμένη τα ξημερώματα, στην οποία δίνονται πληροφορίες για τη ναυμαχία και τη θέση των πλοίων της Βαριάς Αρμάδας ώστε ο Pisani να ρυθμίσει τις ενέργειές του. Επισημαίνει επίσης ότι η νηοπομπή που αναμένεται από τη Βενετία πρέπει να πλησιάζει στο νησί.

Παλιά πόλη, Κέρκυρα (1700). Αγνώστου καλλιτέχνου.

Φώτο: commons.wikimedia.org

Περνούν δύο μέρες με απραξία όταν φθάνει επιστολή του Corner ο οποίος συνιστά επιστροφή της Λιανής Αρμάδας. Στις 12 Ιούλη ο Pisani καλεί νέο συμβούλιο στη γαλέρα μπαστάρδα με τους διοικητές του στόλου και αποφασίζεται:

            «… Εάν μέχρι μεθαύριο την ώρα του μελτεμιού, δεν επισημανθούν οι σύμμαχοι, των οποίων η άφιξη είναι πολύ επιθυμητή για να παρουσιάσουμε τη μεγαλύτερη δυνατή ισχύ, ή δεν επιστρέψουν οι φελούκες με την απάντηση του Γκενεράλη της Μάλτας, οφείλει αυτή η αρμάδα, έστω και χωρίς τη βοήθειά τους, να ξαναγυρίσει στην Κέρκυρα από τον Κάβομπιάνκο, μιας και η είσοδος στο Κανάλι από την άλλη μεριά  παρεμποδίζεται  από τη διάταξη των εχθρικών πλοίων…» .

Την ίδια μέρα ο Pisani στέλνει αναφορά στο Δόγη, όπου περιγράφει τα της ναυμαχίας, την εξέλιξη της απόβασης, τα διαδραματιζόμενα στην πόλη και τις ανάγκες σε εφόδια.      

 

Η νηοπομπή με το Leon Trionfante

Το απόγευμα της Δευτέρας 13 Ιούλη, ενώ η Λιανή Αρμάδα ναυλοχεί στην Αγία Αικατερίνη, εμφανίζονται πέντε καράβια να έρχονται από το Βορρά. Είναι η νηοπομπή από τη Βενετία υπό την διοίκηση του Stefano Valmanara, η οποία μεταφέρει 1500 στρατιώτες, χρήματα και τρόφιμα. Αποτελείται από: το νεότευκτο πλοίο της γραμμής Leon Trionfante, ένα πυρπολικό, ένα νοικιασμένο βασέλο (πολεμικό γραμμής μεγαλύτερο από φρεγάτα) και δύο γαλλικά πίνκα (σκάφος με χαμηλωμένο κατάστρωμα και πρύμη μακριά και ανυψωμένη). Η νηοπομπή δεν συναντά κανένα από τα δύο σκάφη που είχε στείλει ο Pisani για να την προειδοποιήσουν για την οθωμανική παρουσία και πλέει ολοταχώς προς το στενό της Κασσιώπης. Άσφαιρες προειδοποιητικές βολές ρίχνονται από τη γαλέρα μπαστάρδα και τη γαλεάσα, αλλά η νηοπομπή ανταπαντά θεωρώντας τις κανονιές ως χαιρετισμό.

Αγωνιώντας, ο Pisani στέλνει μια φελούκα η οποία προλαβαίνει τη νηοπομπή λίγο πριν εισπλεύσει στο Στενό. Το πυρπολικό και το βασέλο φτάνουν κοντά στη Λιανή Αρμάδα, το Leon Trionfante αργοπορεί ορτσάροντας, ενώ τα δύο πίνκα φτάνουν στην Αγία Αικατερίνη όπου το ένα αγκυροβολεί και το άλλο μένει σε αναμονή. Το Leon Trionfante, που συνοδεύει τη νηοπομπή, ταξιδεύει με ασυναρμολόγητα τα πυροβόλα του, ουσιαστικά άοπλο. Χωρίς οπλισμό είναι και το πυρπολικό.

Την Τρίτη 14 Ιούλη συγκαλείται συμβούλιο και αποφασίζεται:

            « ... αυτή η αρμάδα να σταθεί σ’ αυτά τα νερά για να συμμαζέψει την ως άνω νηοπομπή, και στην περίπτωση που τα δυο πίνκα δεν κατορθώσουν να ξεπέσουν προς αυτό το μέρος, θα πρέπει να διατεθούν όσες γαλέρες χρειάζονται για να τα ρυμουλκύσουν με την πρώτη μπουνάτσα, και στην ανάγκη θα πρέπει να ρυμουλκυθεί και η νάβα Leon Trionfante, της οποίας πρέπει αμέσως να μονταριστεί το πυροβολικό. Μετά από αυτό θα ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, για την ήδη αποφασισμένη διάβαση στην Κέρκυρα προς συνένωση με τα ιστιοφόρα. Εμπιστευόμενοι τη Θεία Πρόνοια, της οποίας η συνδρομή υπέρ των Όπλων της Πατρίδας υπήρξε εμφανής στη διάσωση της  παραπάνω νηοπομπής, ελπίζουμε ότι σε αυτό το διάστημα θα εμφανιστούν οι αναμενόμενες μοίρες της Μάλτας.      

            Εν τω μεταξύ για τα άλλα πλοία που αναμένονται με ενισχύσεις από τη Βενετία, θεωρείται αναγκαίο, ελλείψει άλλων πλοίων να διατεθεί το παρα­πάνω μπουρλότο για να χτενίζει τα νερά ανάμεσα Σάσωνα και Μερλέρες, και να ενημερώνει αυτά που θα περνούσαν για την ύπαρξη της τούρκικης αρμάδας στο Κανάλι της Κέρκυρας, προς αποφυγή ατυχημάτων που θα μπορούσαν να τους συμβούν, και για το λόγο αυτό πρέπει η γαλέτα που βρίσκεται σε αυτό το μπουρλότο να μεταφορτωθεί σε αυτές τις γαλέρες και γαλεάσες. Επαφίεται στη φροντίδα του Καπιτάν Γκενεράλη να νοικιαστεί και κάποιο άλλο πλεούμενο, αν παρουσιαστεί, για περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας, και να μείνει και κάποια φελούκα σε αυτό το μέρος για ίδιο λόγο, που είναι τόσο μεγάλης σημασίας.»

Λίγες μέρες μετά, στις 18 Ιούλη, η Λιανή Αρμάδα και η νηοπομπή κάνοντας το γύρο του νησιού από τα Δυτικά, φτάνουν μέσω του Στενού της Λευκίμμης  στην Κέρκυρα. Ταυτόχρονα αρχίζει η πολιορκία της πόλης.

 

Κερκυραϊκή συμμετοχή

Ας δούμε όμως ποια είναι η κερκυραϊκή παρουσία στα ναυτικά γεγονότα εκείνων των ημερών.

Ο Γεώργιος Θεοτόκης συντηρεί δύο γαλέρες, η μία από τις οποίες έχει κυβερνήτη τον αδελφό του Μάρκο και μεταξύ των αξιωματικών συγκαταλέγεται ο  Νικόλαος Θεοτόκης.

Στα πληρώματα της Λιανής και της Βαριάς Αρμάδας συμμετέχουν μετά από αναγκαστική ναυτολόγηση, λίγο πριν την πολιορκία, 75 Κερκυραίοι (24 από τη Γαρίτσα, 21 από το Μαντούκι και 30 από τον Ποταμό) – εκτός από όσους υπηρετούσαν ήδη.

Σε ένα από τα πλοία της Βαριάς Αρμάδας υπηρετεί ο ιατροχειρούργος Βικέντιος Αρκούδιος, ενώ στο Trionfo βρίσκεται ο κερκυραίος αντισυνταγματάρχης Νικόλαος Βλατάς, ο αξιωματικός Φουρογιάννης Λίβιος και πιθανόν στο ίδιο πλοίο οι Σπυρίδων, Αναστάσιος και Ιάκωβος Γενηματάς.  Στα Valor Coronato και San Pietro Apostolo επιβαίνουν οι άνδρες  του αποσπάσματος που έχει συγκροτηθεί από το Φραγκίσκο Ρεγγίνη.

Στο Terror επιβαίνει ο Δημήτριος Καρύδης με ομάδα δέκα ατόμων τα οποία οπλίζονται και συντηρούνται από τον ίδιο. Από την ομάδα αυτή σκοτώνεται στη ναυμαχία ο Νικόλαος Μπάκος.

Στις ενισχύσεις που μεταφέρει το Leon Trionfante βρίσκονται αρκετοί κερκυραίοι, ανάμεσα στους οποίους ο Ιωάννης Γονέμης

Παραλία Κασσιόπης (2015).

Φώτο: Conny Orrell

https://www.flickr.com/photos/connyorrell/

 

Κρίσεις για τον Corner

Η ναυμαχία της 8ης Ιούλη 1716 είναι η πρώτη θαλάσσια σύγκρουση από την αρχή του πολέμου. Αμέσως μετά ξαναρχίζει η απόβαση των οθωμανικών στρατευμάτων στην Κέρκυρα, χωρίς να διακοπεί πλέον. Μέχρι το τέλος της πολιορκίας δεν γίνεται άλλη συμπλοκή ανάμεσα στο βενετικό και τον οθωμανικό στόλο.

Ασκώντας αυστηρή κριτική στα γεγονότα, ο Pisani επικρίνει τον Corner. Επειδή δεν αντιμετώπισε την εχθρική Αρμάδα πριν αυτή φτάσει στα κερκυραϊκά νερά και δεν τον ενημέρωσε για τις κινήσεις του καθώς και για τα αποτελέσματα της συμπλοκής της 8ης Ιούλη. O Corner υπεραμύνθηκε για τις ενέργειές του κατά τη συμπλοκή με εκτεταμένη αναφορά που υποβλήθηκε μετά την πολιορκία. Ο Pisani πάντως επαινεί σε αναφορά του προς τη Γερουσία την αποφασιστικότητα του Corner με επακόλουθο την αποστολή επαινετικής επιστολής προς τον τελευταίο. 

Ο Schulenburg επίσης θεωρεί λανθασμένη μια σειρά ενεργειών του Corner. Συγκεκριμένα:

             Θεωρεί ότι η είσοδος στο στενό της Κασσιώπης έπρεπε να γίνει δύο ώρες ενωρίτερα για να προλάβει το συνηθισμένο «πέσιμο του Μαΐστρου» κατά το βράδυ κάτι όμως που δεν ήταν στην επιλογή του Corner.

            Επικρίνει την απονομή τιμών στην Παναγία της Κασσιώπης, καθώς έτσι η Αρμάδα έγινε αντιληπτή από τους Οθωμανούς πολύ ενωρίτερα. Προτεστάντης ο ίδιος δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι για τον καθολικό Corner,η μη τήρηση του εθίμου θα επέσυρε, σε περίπτωση ήττας, γενική κατακραυγή εναντίον του για ασέβεια.

             Έχει την πεποίθηση ότι το πέρασμα του στενού θα έπρεπε να γίνει με τα πλοία να πλέουν σε γραμμή παραγωγής σε δύο τουλάχιστον στήλες. Αυτό όμως ήταν ριψοκίνδυνο καθώς περιοριζόταν η δυνατότητα ελιγμών. Στην ελάχιστη στροφή η προσήνεμη στήλη θα έκοβε τον αέρα της υπήνεμης.

             Θεωρεί ότι δεν έπρεπε να σπάσει η γραμμή των βενετικών πλοίων και η οπισθοφυλακή να μείνει πίσω, ενώ όταν έπεσαν σε αταξία τα οθωμανικά ιστιοφόρα, έπρεπε να πιεστούν και να σταλούν τα πυρπολικά.

              Με το καταλάγιασμα του αέρα θα έπρεπε ο στόλος να παραταχτεί κατά μήκος της παραλίας του Ύψου και να περιμένει την άφιξη της Λιανής Αρμάδας παρακολουθώντας τις κινήσεις του εχθρού.

             Θεωρεί ότι τα ιστιοφόρα θα έπρεπε να παραταχτούν και να δίνουν την εντύπωση ότι είναι έτοιμα και πάλι για μάχη και όχι να παραμείνουν ανάμεσα στο Βίδο και στο λιμάνι σε ακαταστασία.

          Ο Corner αναγκάστηκε να παραδεχτεί αργότερα ότι ήταν σφάλμα να καταλήξει υπήνεμα η Βαριά Αρμάδα το επόμενο πρωινό της ναυμαχίας. Οι ζημιές που υπέστησαν τα βενετικά πλοία, ήταν πραγματικά αρκετά σοβαρές, αλλά οι Οθωμανοί φαίνεται πως υπέφεραν περισσότερο. Ένα μεγάλο μέρος των ζημιών που υπέστησαν οι Οθωμανοί, οφείλονταν στα κυλινδρικά βλήματα των πυροβόλων νέας γενιάς που, παρόλο που δεν είχαν εκρηκτική γόμωση, προκάλεσαν μεγάλες τρύπες στα ύφαλα των σουλτάνων. Ο Corner αναγνώριζε ωστόσο, ότι ακόμη και με τα μεγάλα κανόνια δεν μπορούσαν με λιγότερο από 30 πλοία να νικήσουν 50 οθωμανικά, τα οποία ήταν μεγαλύτερα και καλύτερα οπλισμένα.

            Συμπερασματικά η επιθετική ενέργεια του Corner ήταν χωρίς αμφιβολία ηρωική, ενώ αν και δεν είχε θεαματικά αποτελέσματα, επέδρασε θετικά στο ηθικό των αμυνομένων. Επιπλέον o Corner απέδειξε ότι οι Οθωμανοί μπορούσαν να αντιμετωπιστούν ακόμα και αν διέθεταν πολύ ανώτερες δυνάμεις. Έφερε τη Βαριά Αρμάδα σε θέση από όπου μπορούσε να καλύψει την πόλη σε περίπτωση επίθεσης από τη θάλασσα και προκάλεσε σκεπτικισμό στους Οθωμανούς για την αποτελεσματικότητα των επικοινωνιών τους.

Η ναυμαχία της Κασσιώπης είναι ένα σημαντικό ναυτικό επεισόδιο της πολιορκίας του 1716, η έκβαση της οποίας υπήρξε καθοριστικός παράγοντας για την αποτροπή της οθωμανικής επέκτασης προς τον ευρωπαϊκό χώρο.
ΠΗΓΗ: Περί Αλός http://perialos.blogspot.gr/2016/08/1716_27.html

 

 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Αθανάσαινας, Γεώργιος. Το Ασέδιο των Κορυφών “1716”. Αθήνα: Μακεδονικές Εκδόσεις, 2001.

Βράιλας Βάρθης, Ν.  Η εν έτει 1716 ένδοξος πολιορκία της Κέρκυρας εκ της ιταλικής. Εν Κερκύρα: Τυπογραφείον Λάντζα, 1908.

Ζούμπος, Γιώργος. Η οχύρωση της Κέρκυρας μέχρι το 18^ο αιώνα και η πολιορκία του 1716 (με γλωσσάρι Οχυρωματικής Ορολογίας). Κέρκυρα: Ενημέρωση, 1996.

 

Χατζόπουλος, Διονύσιος. Ο τελευταίος βενετο-οθωμανικός  πόλεμος 1714-1718. Αθήνα: Παπαδήμας, 2002.

Candiani, Guido. I vascelli della Serenissima. Guerra, politica e costruzioni navali a Venezia in età moderna, 1650-1720. Venezia: Istituto Veneto di Scienze Lettere ed Arti, 2009.