Η πρώτη σοβαρή εμπλοκή ελληνικών ναρκαλιευτικών στον πόλεμο

Περί Αλός

Του Θεόδωρου Γιούργα

Υποναυάρχου ΠΝ ε.α.

Απόσπασμα από  το άρθρο του Θεόδωρου Γιούργα «Η συμμετοχή

του Βασιλικού Ναυτικού στο ναρκοπόλεμο του Β΄ Παγκοσμίου

Πολέμου». Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση»,

τ. 586, σελ. 102, ΣΕΠ – ΝΟΕ 2013. Αναδημοσίευση στο Περί Αλός

με την έγκριση της «Ναυτικής Επιθεωρήσεως»

 

Νάρκη Carbonit. ΦΩΤΟ:

http://www.history.navy.mil/

Στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, στις 6 Δεκεμβρίου του 1940, ο Ελληνικός Στρατός μπήκε νικητής στην πόλη των Αγ. Σαράντα. Με το αποτέλεσμα αυτό και οι δυο ακτές του στενού της Κέρκυρας ευρίσκονταν πλέον στα ελληνικά χέρια. Έτσι θεωρήθηκε αναγκαίο όπως το λιμάνι της Πρέβεζας που μέχρι τότε χρησιμοποιούταν ως βάση για τον εφοδιασμό του προελαύνοντος στρατού μας, να αντικατασταθεί με αυτό των Αγ. Σαράντα, λόγω της εγγύτητάς του με τις περιοχές των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Επειδή όμως αυτό ήταν σε άμεσο κίνδυνο προσβολής από τους Ιταλούς, επιβαλλόταν η από θαλάσσης προστασία του. Ως πρώτο μέτρο αμύνης, αποφασίστηκε καταρχάς, η εκτός αρχικού πολεμικού σχεδιασμού πόντιση μιας γραμμής ναρκών, μεταξύ του ακρωτηρίου Αγ. Αικατερίνη, της βορείου ακτής της Κέρκυρας και της άκρας Κεφαλή της ηπειρωτικής ακτής. Για το σκοπό αυτό, ο διοικητής της Ναυτικής Διοίκησης Κέρκυρας (Ν.Δ.Κ.), διετάχθη από το Γ.Ε.Ν. να εκτελέσει με τα μέσα που θα του διατεθούν, γρίπιση και εκκαθάριση κατά το δυνατόν, της εν λόγω περιοχής. Παράλληλα, στον Διοικητή της Διεύθυνσης Τορπιλών Ναρκών (Δ.Τ.Ν.), έφεδρο πλοίαρχο Ι. Χαλκιόπουλο, δόθηκε η εντολή να μελετήσει την όλη επιχείρηση ποντίσεως του εν λόγω ναρκοπεδίου. Στη μελέτη που στη συνέχεια ο Δ.Τ.Ν. υπέβαλε στο Γ.Ε.Ν., μεταξύ των άλλων πρότεινε όπως:

- Για τη ναρκογραμμή μεταξύ των δύο παραπάνω σημείων, μήκους 10.180 μέτρων, να διατεθούν, 174 αγκυροβολημένες νάρκες (Βίκερς, Καρμπόνιτ και Αρλέ), τοποθετούμενες σε απόσταση 59 μέτρων μεταξύ τους. Με τον αριθμό αυτό των ναρκών, η πιθανότητα να κτυπήσει σε νάρκη ένα αντιτορπιλικό που θα προσπαθούσε να περάσει κάθετα τη ναρκογραμμή, θα ήταν 13,5%.

- Ο ναρκογραμμή να αφορά μόνο σε πλοία επιφάνειας και όχι σε υποβρύχια.

- Οι νάρκες να ποντιστούν από τις ναρκοθέτιδες «Νέστος», «Αλιάκμων», «Στρυμών», «Πάραλος», το δε επίτακτο ναρκαλιευτικό «Αγ. Ιωάννης», για ασφάλεια των ναρκοθέτιδων να εκτελέσει προηγουμένως γρίπιση της περιοχής που θα πέσουν οι νάρκες.

- Να υπάρχει προστασία στη περιοχής, κατά τη διάρκεια της όλης επιχείρησης, από πιθανή επίθεση ιταλικών ναυτικών μονάδων και αεροσκαφών.

Τη μελέτη του πλοιάρχου Ι. Χαλκιόπουλου ενέκρινε το Γ.Ε.Ν. και στις 10 Δεκεμβρίου, έδωσε εντολή για προετοιμασία υλοποίησής της. Παράλληλα ειδοποίησε και τον Άγγλο ναύαρχο διοικητή Μεσογείου, ο οποίος, σε σχετικό αίτημα του Γ.Ε.Ν. για προστασία των ελληνικών πλοίων, απάντησε θετικά, υπό την προϋπόθεση, ότι η πόντιση των ναρκών θα εκτελείτο την νύχτα της 18ης προς την 19η Δεκεμβρίου. Το Γ.Ε.Ν. συμφώνησε με την πρόταση του Άγγλου ναυάρχου και ταυτόχρονα έκρινε ότι ήταν πλέον περιττή η διάθεση ελληνικών αντιτορπιλικών για την προστασία των πλοίων της επιχείρησης. Στη διαταγή υλοποίησης του ναρκοφραγμού που εκδόθηκε, το Γ.Ε.Ν. ζητούσε να εγκατασταθούν και στα δυο άκρα του ναρκοφραγμού, ελεύθεροι δίαυλοι πλάτους 1/2 μιλίου.

Με τον τρόπο αυτό, το μήκος του θα περιοριζόταν στα 8.348 μέτρα και επομένως, το μεταξύ των ναρκών διάστημα, αντί για 59 θα ήταν 50 μέτρα περίπου.

Το βοηθητικό/ναρκοθέτις «ΠΑΡΑΛΟΣ» (1925-1941). ΦΩΤΟ:

http://www.hellasarmy.gr/hn_unit.php?id=AUX-5

Το μεσημέρι της 15ης Δεκεμβρίου, πρώτο απέπλευσε από τον ναύσταθμο το ναρκαλιευτικό «Αγ. Ιωάννης», με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Πολυχρονιάδη. Το ναρκαλιευτικό κατέπλευσε στην Κέρκυρα το απόγευμα της 17ης Δεκεμβρίου και το επόμενο πρωινό απέπλευσε για την περιοχή των Αγ. Σαράντα. Την ίδια ημέρα απέπλευσαν διαδοχικά από τον ναύσταθμο και οι τέσσερις ναρκοθέτιδες. Πρώτο το «Πάραλος» με 30 νάρκες «Καρμπόνιτ» και κυβερνήτη τον πλωτάρχη Ι. Δαμασκηνό, δεύτερο το «Αλιάκμων» με 34 νάρκες «Αρλέ» και κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Ν. Γρηγοράκη, τρίτο το «Στρυμών» με 54 νάρκες «Αρλέ» και κυβερνήτη τον εφ. Αντιπλοίαρχο Α. Στασινόπουλο και τελευταίο το «Νέστος» με 50 νάρκες «Βίκερς/Αργοναύτης», επί του οποίου επέβαινε και ο Δ.Τ.Ν. πλοίαρχος Χαλκιόπουλος. Κατά τον πλου, λόγω σοβαρής βλάβης του «Πάραλος», σε συνδυασμό με τις άσχημες καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στον Πατραϊκό, το πλοίο διετάχθη από τον Δ.Τ.Ν. να παραμείνει στο Μεσολόγγι. Τα άλλα τρία πλοία, συνέχισαν κανονικά την αποστολή τους. Τελικά, το απόγευμα της 18ης Δεκεμβρίου και αφού προηγουμένως είχαν υποστεί τα πάνδεινα από τον καιρό στο Ιόνιο, κατάφεραν να συγκεντρωθούν στην άκρα Δουκάτο της Λευκάδας. Η μη συμμετοχή του «Πάραλος» στη ναρκοθέτηση που ακολούθησε, είχε ως αποτέλεσμα οι νάρκες του ναρκοφραγμού να πέσουν σε διαστήματα 60 μέτρων μεταξύ τους. Σε αντίθεση με τον καιρό που είχαν συναντήσει στο Ιόνιο, η ναρκοθέτηση έγινε κάτω από καλές καιρικές συνθήκες και τελείωσε στις 04.25 της 19ης Δεκεμβρίου. Μετά την ολοκλήρωση της αποστολής τους, αυτά κινήθηκαν μεμονωμένα πλέον προς Ν.Σ. Κατά τον πλου, το «Νέστος» εντόπισε στο ύψος της Λευκίμμης μια επιπλέουσα ιταλική αγκυροβολημένη νάρκη. Ήταν ένα εύρημα που μαρτυρούσε τη βέβαιη ύπαρξη σε εκείνη περιοχή, κάποιου άγνωστου μέχρι τότε ιταλικού ναρκοπεδίου. Αλλά και τα «Αλιάκμων», «Στρυμών» είχαν την δική τους περιπέτεια. Στο ύψος της Πρέβεζας υπέστησαν ανεπιτυχή επίθεση από τρικινητήριο ιταλικό υδροπλάνο, την όποια και αντιμετώπισαν με βολές των αντιαεροπορικών πολυβόλων που διέθεταν.

Τα τρία πλοία αφού στη συνέχεια συνενώθηκαν με το «Πάραλος», το οποίο εξακολουθούσε μέχρι τότε να βρίσκεται στο Μεσολόγγι, κατέπλευσαν τις βραδινές ώρες της 20ής Δεκεμβρίου στον ΝΣ.

Ένα δεύτερο αξιόλογο γεγονός συνέβη αργότερα, όταν το Γ.Ε.Ν. αποφάσισε να χρησιμοποιηθεί ο όρμος Πανόρμου της Χειμάρας, για ανεφοδιασμό. Για το σκοπό αυτό, η Ναυτική Διοίκηση Βορείου Ηπείρου διέταξε τον σημαιοφόρο Σπυρομήλιο να εκτελέσει ναρκαλιεία με δυο μικρά επίτακτα πετρελαιοκίνητα πλοιάρια. Στο ένα επέβη ο Σπυρομήλιος με έναν υπαξιωματικό και ένα ναύτη και στο δεύτερο ο αρχικελευστής Καλαμποκίδης. Τα μεσάνυχτα και κατά τη διάρκεια της ναρκαλιείας, σε απόσταση 5 ναυτικών μιλίων από τον Πάνορμο, αναδύθηκε κοντά τους ένα ιταλικό υποβρύχιο. Ο Σπυρομήλιος, αφού διέταξε την ταχεία αποκοπή των γρίπων, άρχισε να βάλει εναντίον του υποβρυχίου με ένα φορητό πολυβόλο που μόνο εκείνος διέθετε. Ταυτόχρονα κινήθηκε για να παρεμβληθεί μεταξύ του άοπλου σκάφους του Καλαμποκίδη και του υποβρυχίου. Οι Ιταλοί ανταπάντησαν με τα πυροβόλα τους και τελικά, η άνιση αυτή μονομαχία σταμάτησε μετά από 10 περίπου λεπτά, με την κατάδυση του ιταλικού υποβρυχίου.

 

Απώλειες πλοίων ναρκοπολέμου το 1941

Η αδυναμία της ηγεσίας του Ναυτικού να προβλέψει μια ασφαλή μετακίνηση των πλοίων ναρκοπολέμου στην Αλεξάνδρεια, αποδείχθηκε ότι ήταν ένα μεγάλο λάθος. Πολλοί ήσαν εκείνοι που αμφισβητούσαν την αξία των υπηρεσιών που θα μπορούσαν να προσφέρουν στον αγώνα των Συμμάχων μικρά πλοία, όπως τα ναρκαλιευτικά.

Νάρκη Sautter-Harlé H5AR.

(Sketch courtesy of Gary Cartwright) ΦΩΤΟ:

http://www.navweaps.com/Weapons/WAMFR_Mines.htm

Αν όμως αναλογιστούμε, ότι από τον Απρίλιο του 1941 μέχρι κι ολόκληρο το 1942, υπήρχε μεγάλη ανάγκη και του τελευταίου πλεούμενου για την εκτέλεση κάποιας αποστολής, αποδεικνύεται περίτρανα το μέγεθος του λάθους της εκτίμησης που είχε γίνει. Άλλωστε, αυτό φάνηκε έντονα και από το ότι φτάσαμε στο σημείο να χρησιμοποιούμε για ναρκαλιευτικά στη Μ. Ανατολή, ακόμα και γερασμένα καΐκια, όπως το «Θάλεια» και το «Τασία».

Έτσι, με την προέλαση των Γερμανών στην Ελλάδα, το μεγαλύτερο μέρος των πλοίων της Δ.Τ.Ν., το άφησαν να βυθιστεί, έρμαιο των αλλεπάλληλων γερμανικών αεροπορικών επιδρομών.

Πιο συγκεκριμένα :

Ν/Α «Αλιάκμων»: βυθίστηκε στις 22 Απρίλιου 1941 στην Τριζόνια του Κορινθιακού κόλπου, αφού προηγουμένως είχε καταρρίψει ένα γερμανικό αεροσκάφος.

Ν/Α «Νέστος»: βυθίστηκε στις 23 Απριλίου

1941 στον Ψαθόπυργο του Κορινθιακού κόλπου, μετά από γερμανική αεροπορική προσβολή.

Ν/Α «Αξιός»: Καταστράφηκε στη Σύρο στις 28 Απριλίου 1941, μετά από γερμανική αεροπορική προσβολή.

«Τένεδος» (ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ): βυθίστηκε στον Σαρωνικό στις 23 Απριλίου 1941. Οι Γερμανοί όμως, στη συνέχεια το ανέλκυσαν και το χρησιμοποίησαν σαν περιπολικό με στοιχεία «UJ2106». Τελικά, στις 10 Ιουνίου του 1944, βυθίστηκε από το αγγλικό Υ/Β «Unsparing».

«Παλάσκας» (ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ - ΝΑΡΚΟΘΕΤΗΣ): βυθίστηκε στις 23 Απριλίου 1941 στο Βόλο.

«Πάραλος» (ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ - ΝΑΡΚΟΘΕΤΙΣ): βυθίστηκε στον όρμο Βουλιαγμένης μετά από γερμανική αεροπορική επιδρομή. Στη συνέχεια ανελκύστηκε από τους Γερμανούς και χρησιμοποιήθηκε σαν περιπολικό με στοιχεία «UJ2103». Στις 16 Ιανουαρίου 1943, βυθίστηκε λόγω προσαράξεως στην Εύβοια.

«Πλειάς» (ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ - ΥΔΡΟΓΡΑΦΙΚΟ): βυθίστηκε από γερμανικά αεροσκάφη στις 25 Απριλίου 1941, στον όρμο Βασιλικά του Πατραϊκού κόλπου.

Ν/Α «Αξιός»: καταστράφηκε στη Σύρο στις 28 Απριλίου 1941, μετά από γερμανική αεροπορική προσβολή.

http://perialos.blogspot.gr/2014/06/blog-post_16.html

 

Βιβλιογραφία

Αλεξανδρής Κων., ναύαρχος Αναφορά πεπραγμένων πολέμου 1942

Γιαννόπουλος Α., αντιναύαρχος Η Ναρκαλιεία στις Ελληνικές Θάλασσες (1944 - 1949)

Διοίκηση ναρκοπολέμου 130 χρόνια δράση πλοίων ναρκοπολέμου 1880 - 2010

Καββαδίας Επ., αντιναύαρχος Ο Ναυτικός Πόλεμος του 1940 όπως τον έζησα, εκδ. Πυρσός, Αθήνα 1950.

Πετρόπουλος Ν.Δ. Αναμνήσεις και σκέψεις ενός παλαιού ναυτικού.

Φωκάς Δ., Έκθεσις επί της δράσεως του Βασιλικού Ναυτικού κατά τον Πόλεμο 1940 – 1945.

 

Το Περί Αλός προτείνει:

 Η ΝΑΡΚΑΛΙΕΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 1944 - 1950 ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΛΑΓΗ. Πιέσατε ΕΔΩ

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ Ν/ΘΗ "ΚΑΛΥΨΩ" (Μ64). Η Νύμφη που θηρεύει νάρκες. Πιέσατε ΕΔΩ

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΑΡΚΩΝ Πιέσατε ΕΔΩ

ΙΣΤΙΟΦΟΡΑ ΝΑΡΚΑΛΙΕΥΤΙΚΑ Πιέσατε ΕΔΩ