Ένα πλοίο που το έλεγαν Αμφιτρίτη, Μπουμπουλίνα, Μαλβίνα…

Ένα πλοίο που το έλεγαν Αμφιτρίτη, Μπουμπουλίνα, Μαλβίνα…

Περί Αλός

Του δημοσιογράφου Ηλία Νταλούμη

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ της Ναυτικής Ιστορίας»

εκδ. Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, Πειραιάς, τ. 97 ΟΚΤ-ΔΕΚ 2016

σσ. 40-43. Αναρτάται στο Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ

Σίγουρα η καλύτερη απεικόνιση της Αμφιτρίτης.

Πρόκειται για την ελαιογραφία του Βασιλείου Χατζή

(125x222 cm), που βρίσκεται στο Ναυτικό Μουσείο

της Ελλάδος και φέρει τον τίτλο: «Η μεταφορά της σορού

του Βασιλέως Γεωργίου Α’ με τη βασιλική θαλαμηγό

Αμφιτρίτη». ΦΩΤΟ: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Ένα από τα θύματα των γερμανικών βομβαρδισμών στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας, τον Απρίλιο του 1941, ήταν κι ένα σκάφος που το μετασκεύαζαν σε πλωτή ανθρακαποθήκη. Όταν ήταν στην ενέργεια έφερε το όνομα Αμφιτρίτη και ήταν ένα από τα ποιο γνωστά πλοία του Ναυτικού, αφού από το 1895 έως και το 1914 ήταν η βασιλική θαλαμηγός. Αγνοούμε πότε ακριβώς είχε παροπλιστεί, καθώς δεν έχουν έως τώρα βρεθεί οι σχετικές πληροφορίες.

Σίγουρα όμως αυτό θα πρέπει να έγινε περί τα μέσα της δεκαετίας του 1930. Αλλά αν το τέλος της Αμφιτρίτης είναι ένα πρόβλημα, αυτό δεν είναι ούτε το μοναδικό ούτε και το μεγαλύτερο. Γιατί υπάρχει ένα μπέρδεμα με την «γέννησή» της. Πότε, με άλλα λόγια, εντάχθηκε στο Ναυτικό. Καλύτερα όμως να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Να ξεκινήσουμε λοιπόν και να πούμε ότι το όνομα Αμφιτρίτη είναι το τρίτο κατά σειρά που πήρε στο Ναυτικό και το τέταρτο από τότε που καθελκύστηκε.

Αρχικά ονομαζόταν Malvina και ήταν ένα επιβατικό- φορτηγό, που εκτελούσε το δρομολόγιο από το Λονδίνο στο Leith και αντιστρόφως. Εδώ να θυμίσουμε ότι το Leith είναι το επίνειο –ενωμένο τώρα πια με αυτό– του Εδιμβούργου, της πρωτεύουσας της Σκοτίας. Όταν αγοράστηκε από την Ελλάδα διατήρησε το όνομα αυτό –εξελληνισμένο βέβαια σε Μαλβίνα– μέχρι την άφιξή της στην Ελλάδα. Αμέσως μετά την άφιξή της, μετονομάστηκε σε Μπουμπουλίνα και μετά από 17 χρόνια, σε Αμφιτρίτη. Ο λόγος αυτής της αγοράς σίγουρα είναι πρωτότυπος.

Σχέδιο της Μπουμπουλίνας, που βρίσκεται στο Ναυτικό

Μουσείο της Ελλάδος, στο οποίο αναγράφεται:

«Πρόσοψις τετμημένη κατά τον άξονα του θαλαμηγού

«Μπουμπουλίνα» Εν Σαλαμίνι τη 23 Νοεμβρίου 1893».

ΦΩΤΟ: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Εκείνη την εποχή είχαν παραγγελθεί στη Μ. Βρετανία καινούργια καζάνια –λέβητες αν προτιμάτε– για την θωρακοβάριδα Βασιλεύς Γεώργιος. Κι εδώ να κάνουμε μια παρένθεση και να διευκρινίσουμε ότι ο όρος «θωρακοβάριδα» ήταν η ελληνική απόδοση του όρου «ironclad». Έτσι χαρακτηρίζονταν κάποια πλοία στα μέσα του 19^ου αιώνα. Ήσαν ξύλινα πολεμικά ατμόπλοια που έφεραν πλευρική θωράκιση από σιδερένιες ή ατσάλινες πλάκες. Πίσω στο θέμα μας τώρα. Για την μεταφορά αυτών των καζανιών ζητήθηκε ένα ποσό –αγνοούμε το ακριβές ύψος του– το οποίο κρίθηκε υπερβολικό από την τότε ελληνική κυβέρνηση. Η λύση που βρέθηκε ήταν να αγοραστεί ένα πλοίο και μ’ αυτό να μεταφερθούν στην Ελλάδα. Το κόστος ήταν μικρότερο, λένε οι πληροφορίες, τις οποίες δεν έχουμε λόγο να αμφισβητήσουμε. Μαζί με τα καζάνια αγοράστηκαν και έξι μικρά ξύλινα σκάφη τα οποία φορτώθηκαν στο νεοαγορασμένο πλοίο κι όλα μαζί έφτασαν στον Πειραιά, χωρίς να υπάρξει το παραμικρό πρόβλημα.

Κι ως εδώ όλα καλά. Το ζήτημα είναι: Πότε έγιναν αυτά; Και δεν μιλάμε για ημέρα και μήνα αλλά για χρονιά! Ο ναύαρχος Κωνσταντίνος Παΐζης-Παραδέλης στο «Τα Πλοία του Πολεμικού Ναυτικού 1830-1999», (σελ. 30, 101 & 107) και ο ναύαρχος Αναστάσιος Δημητρακόπουλος στο «Ιστορία του Πολεμικού Ναυτικού 1874 - 1912»

(τ.Β΄σελ.191), θέλουν αυτό να γίνεται το 1873. Όμως ένας άλλος ναύαρχος, ο Δημήτριος Φωκάς στο «Χρονικά του Ελληνικού Β. Ναυτικού 1833-1873» δεν αναφέρει τίποτα σχετικό.

Και δε νομίζουμε ότι η αγορά ενός πλοίου –που έφτασε να γίνει και βασιλική θαλαμηγός– και έξι σκαφών, θα «περνούσε απαρατήρητη». Ιδιαίτερα όταν αυτά τα σκάφη, που μπορεί να ήσαν μικρές και ξύλινες άκατοι που τις χρησιμοποιούσαν ως σκάφη αναψυχής στον Τάμεση –pleasure boats τις αποκαλούσαν οι Βρετανοί– όμως στην Ελλάδα μετασκευάστηκαν κι αποτέλεσαν τα πρώτα τορπιλοβόλα του Ναυτικού! Ο λόγος για τα: Δήλος, Θεά, Καλυψώ, Περσεφόνη, Σαπφώ και Χίος. Είναι ποτέ δυνατόν ο Φωκάς να κάνει τέτοια παράλειψη;

Άλλωστε στην σελίδα 286 του παραπάνω έργου του, αναφέρει ότι το 1872 παραγγέλθηκαν στην Μ. Βρετανία ατμαγωγοί αυλοί προκειμένου να τοποθετηθούν στον Βασιλέα Γεώργιο. Η αιτία αυτής της επισκευής ήταν ότι λόγω της κακής συντήρησης υπήρχαν σοβαρά μηχανικά προβλήματα στο πλοίο. Να μην ξεχνάμε επίσης ότι πλοίο αυτό είχε παραληφθεί μόλις πριν 2 χρόνια και μια αλλαγή καζανιών, ακούγεται πολύ εξεζητημένη. Όχι όμως και η αλλαγή ενός αριθμού ατμαγωγών, των οποίων η σχετικά συχνή αντικατάσταση δεν είναι και τόσο σπάνιο φαινόμενο. Να σημειωθεί ότι –πάντα κατά τον Φωκά– οι επισκευές στον Βασιλέα Γεώργιο, ολοκληρώθηκαν το Νοέμβριο του 1872. Είναι επομένως τελείως απίθανο την μια χρονιά να γίνονται αλλαγές ατμαγωγών, την αμέσως επόμενη αλλαγή καζανιών και ο Φωκάς να μην αναφέρει τίποτα.

Πότε λοιπόν έγινε η περιβόητη αγορά; Και για μεν τα καζάνια είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν πρόκειται να βρούμε τίποτε. Σίγουρα όμως μπορούμε να βρούμε πότε αγοράστηκε η Malvina. Δυστυχώς όχι από ελληνικές πηγές αλλά από βρετανικές. Βλέπετε οι Βρετανοί έχουν την... κακή συνήθεια να κρατούν αρχεία. Καταφύγαμε λοιπόν σε δύο ιστοσελίδες, η αξιοπιστία των οποίων έχει αποδειχτεί και δε μπαίνει σε αμφιβολία. Την miramarshipindex.org και την clydeships.co.uk. Η πρώτη παρέχει στοιχεία για εμπορικά πλοία απ’ όλον τον κόσμο. Η δεύτερη έχει στοιχεία για πλοία που ναυπηγήθηκαν στην περιοχή του ποταμού Clyde. Σύμφωνα λοιπόν με αυτές η Malvina, που μας αφορά, καθελκύστηκε στις 02.10.1875. Πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν να πουλήθηκε το 1873. Η εν λόγω πώληση –πάντα κατά τις ίδιες ιστοσελίδες– έγινε το 1878. Μ’ αυτήν την πληροφορία συμφωνεί και το βιβλίο «Coastal Passenger Liners of the British Isles» του Nick Robins, που κυκλοφόρησε το 2011, που αναφέρει ότι η πώληση του πλοίου από την πλοιοκτήτρια London & Edinburgh Shipping Co., έγινε προς κάποιον κύριο G. Gilmour –αγνώστων λοιπών στοιχείων– ο οποίος αμέσως το μεταβίβασε στην ελληνική κυβέρνηση.

Κι εδώ αξίζει να κάνουμε μια παρένθεση και να μιλήσουμε για το όνομα του εν λόγω πλοίου. Το όνομα λοιπόν Malvina, είναι δημιούργημα του –άγνωστου στους Έλληνες– αλλά μεγάλου Σκοτσέζου ποιητή James Macpherson (1736–1796). Προέρχεται από την έκφραση «mala mhinn» στα Gaelic –τη γλώσσα των Κελτών– που στα ελληνικά μπορεί να αποδοθεί ως «γαϊτανοφρύδα». Έγινε πολύ της μόδας –ένδειξη της εκτίμησης που έτρεφαν για τον Macpherson– στα τέλη του 18ου και ολόκληρο τον 19ο αιώνα. Έτσι είχε δοθεί όχι μόνο σε κορίτσια αλλά και σε πολλά πλοία. Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν έχει καμία απολύτως σχέση με την ονομασία των νησιών Falkland στα ισπανικά. Αυτή προέρχεται από την γαλλική ονομασία Îles Malouines ήτοι νησιά του Saint-Malo. Γιατί αξίζει αυτή η παρένθεση; Μα επειδή η ύπαρξη κι άλλων πλοίων με το όνομα Malvina σίγουρα έχει συμβάλει στο μπέρδεμα που υπάρχει.

Το έγγραφο που υπάρχει στα αρχεία

του Ναυτικού Μουσείο της Ελλάδος

και αναφέρεται σε ναυπηγικά

στοιχεία της Αμφιτρίτης.

ΦΩΤΟ: ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ

Να επανέλθουμε όμως στο θέμα μας και να δούμε τι γράφουν κάποιες ξένες πηγές για το ζήτημα. Ο λόγος φυσικά για το Jane’s.

Δυστυχώς και εδώ τα στοιχεία είναι αλλοπρόσαλλα! Έως και στο Jane’s Fighting Ships of World War I, του 1919, θέλει την Αμφιτρίτη να ναυπηγείται το 1864 και μάλιστα στο Birkenhead. Στις επόμενες εκδόσεις του –πχ από το 1922 έως και το 1939, που αναφέρεται η Αμφιτρίτη– διορθώνει την χρονολογία ολοκλήρωσης της ναυπήγησης σε 1876, εξακολουθεί όμως να αναφέρει ως τόπο το Birkenhead!

Επειδή δεν είναι κανένας υποχρεωμένος να θυμάται απ’ έξω την γεωγραφία της Μ. Βρετανίας, να πούμε ότι τόσο το Dumbarton όσο και το Birkenhead βρίσκονται στη δυτική πλευρά της χώρας. Όμως το πρώτο βρίσκεται βόρεια, στην Σκοτία, κοντά στη Γλασκόβη και το δεύτερο περίπου στο κέντρο, στο Λίβερπουλ. Αν όμως το Malvina είχε ναυπηγηθεί στο Birkenhead, τότε αυτό θα είχε γίνει στα ναυπηγεία της Cammell Laird, κάτι που βεβαίως δεν έχει γίνει.

Γιατί μπορεί τα εν λόγω ναυπηγεία να έχουν φτιάξει πολλά –και διάσημα– πλοία, σίγουρα όμως δεν έχουν ναυπηγήσει πλοίο που ονομάστηκε Malvina.

Ως προς το 1866 τώρα. Πράγματι εκείνη την χρονιά βγήκε από ναυπηγεία του Govan –που είναι προάστιο της Γλασκόβης– πλοίο που έφερε το όνομα Malvina! Αυτό όμως που «δεν κολλάει» στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι το εν λόγω πλοίο πουλήθηκε το 1871 στην εταιρεία Valery Freres της Μασσαλίας, μεταπουλήθηκε το 1880 στην Cie Generale Transatlantique, επίσης της Μασσαλίας και τελικά δόθηκε για διάλυση το 1910, πάντα στη Μασσαλία.

Βεβαίως εφόσον υπήρχαν η μαρτυρία από τα αρχείο του ναυπηγείου –μέσω του ιστότοπου clydeships.co.uk– το πρόβλημα έπρεπε να θεωρείται λυμένο. Όμως μια επιπλέον επαλήθευση σίγουρα θα ήταν ότι καλύτερο κι επιπλέον πιθανώς να διαφώτιζε πως προκύψανε οι λάθος απόψεις. Αυτό έγινε με μια έρευνα στο αρχείο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Κι εδώ πρέπει να ευχαριστήσω το ναύαρχο Γιάννη Παλούμπη και την κ. Ιωάννα Μπερμπίλη, που φρόντισαν σχετικά. Ανοίγοντας τον σχετικό φάκελο, το πρώτο έγγραφο που υπήρχε ήταν ένα –μάλλον πρόχειρο σημείωμα– χωρίς ημερομηνία, που ανέφερε: «έτος κατασκευής 1876». Το σημαντικότερο όμως ήταν ότι κάποιος με κόκκινο μολύβι είχε διορθώσει την χρονολογία σε 1866! Επίσης υπήρχαν αναφορές στις διαστάσεις του πλοίου σε μέτρα –κανονικά με μελάνι– και σε πόδια και ίντσες, με το ίδιο κόκκινο μολύβι. Από ποιους είχαν γραφτεί όλα αυτά, παραμένει άγνωστο. Πάντως για την ολοκληρωμένη ενημέρωσή σας, δημοσιεύουμε το εν λόγω έγγραφο.

Θα ήταν παρακινδυνευμένο και θα αποτελούσε σενάριο επιστημονικής φαντασίας να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε ποιοι και γιατί έκαναν αυτά τα λάθη. Και μιλάμε για τους αρχικούς. Οι κατοπινοί απλώς αντέγραψαν τις λανθασμένες καταχωρήσεις, εμπιστευόμενοι τις πηγές τους.

Για να κλείσουμε παραθέτουμε ότι αναφέρει ο ιστότοπος clydeships.co.uk σχετικά με την Malvina.
ΠΗΓΗ: Περί Αλός https://perialos.blogspot.gr/2018/01/blog-post.html

Το Περί Αλός προτείνει:

RMS Empress of Ireland

Η ξεχασμένη Αυτοκράτειρα

Πιέσατε ΕΔΩ

Ακολουθήστε μας στο facebook και δειτε τις νέες και τις παλαιότερες αναρτήσεις καθώς και:

Ρήσεις σοφών - Προτάσεις για ντοκυμαντέρ  

Προτάσεις για ημερίδες/ομιλίες  - Ενδιαφέρουσες πληροφορίες

Όλες σχετικές με την θάλασσα και τη Ναυτική Ιστορία!

Πιέσατε ΕΔΩ