ΠΡΟΣΑΡΑΞΗ ακούσια- εκούσια

ΠΡΟΣΑΡΑΞΗ

Ακούσια – εκούσια

Σύντομη παρουσίαση

Περί Αλός

Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου

Συγγραφεύς – Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς»,

τ.997 (ΝΟΕ), Αθήνα, Έκδοση της Ενώσεως

Αποστράτων Αξιωματικών Ναυτικού/ΓΕΝ,

2016, σσ. 54-55.

ΦΩΤΟ: aoon Luksawat

https://www.flickr.com/photos/107348578@N08/

Ένα από τα πιο συνηθισμένα ναυτικά ατυχήματα είναι η στιγμή κατά την οποία ένα πλοίο προσκρούει στο βυθό και σφηνώνεται σε τέτοιο βαθμό ώστε να καταλήγει ανίκανο προς πλου.

Η προσάραξη (πρὸς + ἀράσσω) είναι φαινόμενο αρχαιότατο και χρονολογικώς δύναται να τοποθετηθεί από τη στιγμή της ανακαλύψεως της πλεύσης [1].

Διακρίνεται σε ακούσια και εκούσια.

 

Ακούσια προσάραξη

Η ακούσια προσάραξη είναι ένα γεγονός το οποίο προήλθε τυχαίως (όχι εκ προθέσεως). Τα αίτια είτε υπάγονται σε ανθρώπινο σφάλμα (π.χ. λανθασμένη εκτίμηση της θέσεως του πλοίου κοντά σε περιοχές με αβαθή) είτε σε βλάβη (πηδαλίου/μηχανής). Τα μεγάλα πλοία συχνά αντιμετωπίζουν το ατύχημα της προσαράξεως όταν βρίσκονται σε διεθνή στενά, σε κανάλια κλπ. επειδή ο διαθέσιμος χώρος για ελιγμούς είναι ελάχιστος. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σε 126 ατυχήματα προσαράξεως που καταμετρήθηκαν σε πλοία επιβατηγά, οχηματαγωγά και κρουαζιερόπλοια, κατά τη περίοδο 1991-2003,  το 97,% σημειώθηκε σε περιοχές περιορισμένων υδάτων και τερματικούς σταθμούς[2].

Το προσαραγμένο πλοίο αγγίζει το βυθό ολόκληρο σε όλο το μήκος του,  έμπλωρο, έμπρυμνο, στο μέσο, ή ακόμα και κατά μήκος ολόκληρης της αριστερής ή της δεξιάς πλευράς του.

Η σοβαρότητα του ατυχήματος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως:

α)Την ταχύτητα του πλοίου κατά την προσάραξη

β)Τη κατάσταση του φόρτου του πλοίου

γ)Τυχόν ζημιές στο πλοίο που προκλήθηκαν κατά την προσάραξη

δ)Το είδος του βυθού (αμμώδης, πετρώδης, βραχώδης) και  της περιοχής (αν υπάρχουν άλλα αβαθή που ενδεχομένως να εμποδίζουν την επανάπλευση του πλοίου. Αν το πλοίο έχει καθίσει έμπλωρο ή έμπρυμνο σε αμμώδη ή λασπώδη βυθό ενδέχεται να μην παρουσιάσει ζημιές. Αν, αντιθέτως, έχει προσαράξει έμπρυμνο σε βραχώδη βυθό μπορεί να έχει υποστεί σοβαρές ζημιές στη προπέλα, στους άξονες, στο τιμόνι κλπ. Αλλά και σε περίπτωση που δεν έχει παρουσιάσει ζημιές ενδέχεται να προκληθεί ζημιά κατά τη προσπάθεια αποκόλλησης γι αυτό και η τελευταία χρειάζεται να μελετηθεί πολύ προσεκτικά.

ε)Τις συνθήκες που επικρατούν ή πρόκειται να επικρατήσουν (ρεύματα, παλίρροια) στην περιοχή της προσαράξεως.

 

Κατά τη στιγμή της προσαράξεως οι άμεσες ενέργειες που πρέπει να ληφθούν είναι:

α) κράτηση των μηχανών και αναπόδιση. Συνίσταται η αναπόδιση καθώς ελάχιστες περιπτώσεις έχουν καταδείξει ότι πλοία έχουν επαναπλεύσει (αποκολληθεί) με μηχανές πρόσω ολοταχώς. Αν, ωστόσο, μετά την αναπόδιση διαπιστωθεί μεγάλη διαρροή, θα ακολουθήσει εκούσια προσάραξη.

β) άμεση ενημέρωση Πλοιάρχου και μηχανοστασίου.

γ) σήμανση συναγερμού.

δ) προετοιμασία σωσιβίων λεμβών για καθαίρεση.

ε) επίδειξη σχετικών φανών ή σχημάτων σύμφωνα με τον ΔΚΑΣ.

στ’) εκπομπή σήματος κινδύνου[3], επείγοντος[4] ή ασφαλείας[5] (ανάλογα με την περίπτωση).

 

Μετά το πέρας των αμέσων ενεργειών υπάρχει μια ακολουθία από επόμενες ενέργειες που πρέπει να πάρουν σειρά.

1.Ενημέρωση

Ενημερώνουμε τον πλοιοκτήτη, τους ναυλωτές κλπ.

2.Επιθεώρηση-έλεγχος

Επιθεωρούμε όλες τις περιοχές προς εύρεση τυχόν ρήγματος στα ύφαλα ή βλάβης. Δεν περιοριζόμαστε στο έλεγχο του σημείου κρούσεως. Βλάβες μπορεί να παρουσιαστούν και μακριά από αυτό. Σε περίπτωση δημιουργίας ρήγματος παρατηρούμε αν υπάρχει διαρροή. Αν υπάρχει, εντοπίζουμε το σημείο και ακολουθούν οι ανάλογες ενέργειες.

3. Βυθομέτρηση

Βυθομετρούμε όλο το πλοίο, εξωτερικώς και περιμετρικώς ώστε να διαπιστώσουμε αν ακουμπά όλη η γάστρα στο βυθό ή σε ορισμένα σημεία κι αν κάποια επιπλέουν (π.χ. πρύμνη) να προσδιορίσουμε την καλύτερη δυνατή διεύθυνση για την ανέλκυση.

 

Pictures credit: Jon Haylett of Kilchoan Diary

Εκούσια προσάραξη

Η εκούσια αποφασίζεται ως τελευταίο μέσο σωτηρίας του σκάφους και των επιβαινόντων σε περίπτωση σοβαρού κινδύνου. Αν, για παράδειγμα, έχει προηγηθεί πυρκαγιά ή διαρροή που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί, τότε προκειμένου να σωθούν οι επιβαίνοντες, το φορτίο αλλά και το ίδιο το πλοίο από ολική απώλεια αποφασίζεται η προσάραξή του.

Αν επιτρέπει ο χρόνος τότε πραγματοποιείται η σχεδίαση της προσαράξεως με τρόπο ώστε να περιορισθούν τυχόν ζημιές και να υπάρχει η δυνατότητα αποκολλήσεως του σκάφους μετά το πέρας πρόχειρων επισκευών. Βάση της σχεδιάσεως θα αποτελέσει η επιλογή της περιοχής. Γιαυτό και θα πρέπει να δωθεί σε αυτήν ιδιαίτερη προσοχή. Σε χάρτη μεγάλης κλίμακος η επιλεχθείσα περιοχή  θα πρέπει να είναι μια ακτή με βυθό ομαλώς επικλινή,  από άμμο ή χαλίκια (όχι βραχώδης) και προφυλαγμένη από καιρούς. Ενδείκνυται η προσάραξη να γίνει με την πλώρη έχοντας  το σημείο/περιοχή της ζημιάς προς την ξηρά. Αν η μοναδική διαθέσιμη ακτή έχει βυθό απότομα επικλινή τότε το πλοίο θα πρέπει να προσαράξει πλευρικώς [6]. Κατόπιν ζυγοσταθμίζουμε το πλοίο ανάλογα με την κλίση της ακτής και τον τρόπο προσαράξεως ώστε να καθίσει με όλο το μήκος της τρόπιδος. Αν ο χρόνος το επιτρέπει μπορούμε επιθεωρήσουμε το σημείο επιλογής της προσαράξεως προκειμένου να βεβαιωθούμε ότι δεν υπάρχει αχαρτογράφητο εμπόδιο ή ακόμα και να το γριπίσουμε [7].

Προσπάθειες για αποκόλληση

Σε αμμώδη ή λασπώδη βυθό

Αν το πλοίο προσαράξει έμπλωρο τότε μεταφέρουμε βάρη στη πρύμνη για να σηκωθεί η πλώρη. Κάνουμε «πρόσω» με σκοπό να δημιουργήσουμε αυλάκι, φέρουμε δηλαδή το τιμόνι πότε δεξιά και πότε αριστερά. Κατόπιν αναποδίζουμε. Αν η συγκεκριμένη προσπάθεια δεν φέρει αποτέλεσμα τότε ρίχνουμε άγκυρα [8] ανοιχτά, προς την πρύμνη του σκάφους. Αναποδίζουμε και ταυτοχρόνως βιράρουμε την άγκυρα από την πρύμνη.

Σε βυθό απότομα επικλινή

Προσπαθούμε να καταστήσουμε έμπλωρο το σκάφος, ώστε να προστατεύονται οι προπέλες και τα τιμόνια. Ρίχνουμε άγκυρα σε ικανή απόσταση από το σημείο προσαράξεως ώστε να διευκολύνουμε την ανέλκυση.

Τέλος, μια μέθοδος αποκολλήσεως, αρκετά αποτελεσματική, αλλά θα πρέπει να αποφασιστεί αφού προηγουμένως όλες οι άλλες μέθοδοι έχουν αποτύχει, είναι η ελάφρυνση του πλοίου με αποβολή φορτίου.

Σε περιοχή με παλίρροια

Πριν από κάθε ενέργεια υπολογίζουμε το εύρος της παλίρροιας, την τιμή του δηλαδή σε χρονική περίοδο, και την ώρα πλήμμης γιατί κατά εκείνη τη στιγμή θα επιχειρηθεί η αποκόλληση. Αν το εύρος της πλήμμης είναι μεγάλο τότε θα διευκολυνθεί η ανέλκυση. Αν το εύρος της πλήμμης είναι μικρό τότε η μόνη λύση φαίνεται να είναι η ελάφρυνση του σκάφους.

 

ΦΩΤΟ: Alfred Weidinger

https://www.flickr.com/photos/a-weidinger/

Αποκόλληση ιστιοπλοϊκού σκάφους

Σε γενικές γραμμές η αποκόλληση σε ένα μικρό ιστιοπλοϊκό μπορεί να διευκολυνθεί γέρνοντας το σκάφος από τη μία ή την άλλη πλευρά.

Ένας πρακτικός τρόπος είναι να ριφθεί μια άγκυρα ανοιχτά δένοντας έναν τρόχιλο (μπαστέκα/μακαράς) στο αγκυρόσχοινο. Κατόπιν περνούμε ένα σχοινί (μαντάρι) μέσα από τον τρόχιλο και το μαζεύουμε με έναν εργάτη (βιτζιρέλο).

Άλλος τρόπος συνιστά στη ελάττωση του βυθίσματος. Δηλαδή άνοιγμα της κατώτερης αντέννας (μάτσα/μπούμα) και τοποθέτηση στην άκρη της βάρη.

Οι προσαράξεις καθώς και τα περισσότερα ναυτικά ατυχήματα οφείλονται κατά ένα μεγάλο ποσοστό στον ανθρώπινο παράγοντα. Σχετικές μελέτες/αναφορές έχουν δείξει ότι εξαιτίας παραγόντων οι οποίοι επικεντρώνονται στο ανθρώπινο δυναμικό, το φαινόμενο της προσαράξεως συνεχίζει να υφίσταται και να προβληματίζει. Οι παράγοντες [9] αυτοί επικεντρώνονται κυρίως:

α) Στο επίπεδο εκπαιδεύσεως του πληρώματος

β) στην ελλιπή επικοινωνία

γ) στην αδιαφορία για τις οδηγίες/διατάξεις/κανονισμούς ασφαλούς  ναυσιπλοϊας

δ) στην σωματική/φυσική κόπωση/εξάντληση του πληρώματος       

Πηγή: Περί Αλός http://perialos.blogspot.gr/2017/02/blog-post.html

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Κ.Ε. Ιωαννίδου, Λεξικό Αρχαίων Ελληνικών Ναυτικών Όρων, Historical Quest, 2014, λήμματα: εκπίπτω, προσαράσσω.

[2] Α. Παγιαζήτη, Ανάπτυξη βάσης δεδομένων για ατυχήματα σύγκρουσης, επαφής και προσάραξης Ε/Γ και Ε/Γ-Ο/Γ πλοίων, (διπλ. Εργασία) Γ. Ζαραφωνίτης (επιβλέπων), ΕΜΠ, ΣΝΜΜ, Αθήνα, 2014, σσ. 100-102 και 117-119.

[3] Συναγερμός (ALARM), (MAY DAY), (SOS).

[4] Με το σήμα επείγοντος (PAN) δηλώνεται ότι ο σταθμός/σκάφος που το μεταβιβάζει, έχει να στείλει ένα πολύ επείγον μήνυμα που αφορά: ασφάλεια του σκάφους, άνθρωπο στη θάλασσα ή άνθρωπο ασθενή (PAN MEDICO).

[5] Με το σήμα ασφαλείας (SECURITE) αναγγέλεται ότι ο σταθμός/σκάφος πρόκειται να μεταβιβάσει ένα μήνυμα το οποίο αφορά τη ασφάλεια της ναυσιπλοϊας (προσαραγμένο σκάφος, φάρος που δεν λειτουργεί, νάρκη που επιπλέει κλπ).

[6] Γ.Ι. Φαμηλωνίδης, Ναυτική Τέχνη, Αθήνα, ΑΔΣΕΝ & Ιδρυμα Ευγένειου Ευγενίδου, 2005, σ. 296.

[7] Η γρίπιση μπορεί να επιτευχθεί με τη βοήθεια συρματόσχοινου που σύρεται στο βυθό ανάμεσα σε δύο λέμβους.

[8] Την άγκυρα την μεταφέρουμε με τη βοήθεια 1ή 2 λέμβων (ανάλογα το μέγεθος) ή χρησιμοποιούμε μια εφεδρική.

[9] Collisions and Groundings, Gothenburg, The Swedish Club, 2011, σ. 5 & 13.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Δημαράκης, Α., Αρμενιστής σκαφών αναψυχής, Βουλιαγμένη, 1995.

Ιωαννίδου, Κ.Ε., Λεξικό Αρχαίων Ελληνικών Ναυτικών Όρων, Αθήνα, Historical Quest, 2014.

Φαμηλωνίδης, Γ.Ι., Ναυτική Τέχνη, Αθήνα, ΑΔΣΕΝ & Ιδρυμα Ευγένιου Ευγενίδου, 2005.

Collisions and Groundings, Gothenburg, The Swedish Club, 2011.