Περί
Αλός
Του Ιωάννη Παλούμπη,
Αντιναυάρχου ΠΝ εα
Δημοσιεύθηκε
στο περιοδικό «Περίπλους», τ. 90, σ. 44,
ΙΑΝ-
ΜΑΡΤ 2015, έκδοση Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος.
Αναδημοσίευση
στο Περί Αλός με την έγκριση του ΝΜΕ.
 |
|
ΦΩΤΟ: Μάνος Γαμπιεράκης
|
Δεν ξέρω πόσοι από τους αναγνώστες
του «Περίπλου» γνωρίζουν τον Νησιολόγο κ. Γεώργιο Γιαγκάκη και έχουν διαβάσει
κάποιες από τις 96 τουλάχιστον μελέτες του, που περιστρέφονται, οι
περισσότερες, γύρω από τα ελληνικά νησιά. Με κίνδυνο να αποδειχθώ αναξιόπιστος
ανέφερα και τον αριθμό των μελετών γιατί τόσες καταμέτρησα στη βιβλιοθήκη του
Μουσείου. Κατά πληροφορίες οι εργασίες του οι συναφείς με την ευρύτερη έννοια
της νησιολογίας υπερβαίνουν τις 200 πολλές από αυτές
δημοσιεύματα στον περιοδικό και νησιωτικό τύπο.
Είναι ίσως ο μοναδικός Έλληνας
(που εγώ τουλάχιστον γνωρίζω) που έχει ασχοληθεί τόσο επισταμένα με τα νησιά
της χώρας μας και έχει αναδείξει την έντονη νησιωτική ιδιαιτερότητα της
Ελλάδας, αλλά και την πολυνησιακή ιδιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, μαζί με
όλα τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, οικονομικά, αναπτυξιακά, πολιτικά,
στρατηγικά της ιδιαιτερότητας αυτής.
Κύριο εργαλείο στην προσέγγιση
για τη συστηματική εξέταση των νησιών, είναι οι πληθυσμιακές απογραφές των
κατοικημένων από αυτά. Απογραφές που ξεκινούν το 1861, που θεωρείται ως η πρώτη
χρονιά που έλαβε χώρα στην Ελλάδα απογραφή επί επιστημονικών βάσεων, μέχρι την
τελείως πρόσφατη του 2011. Η εξέταση των πληθυσμιακών μεταβολών βοηθά στην κατανόηση
των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών υπό τις οποίες συντελούνται οι μεταβολές, αλλά συγχρόνως γίνεται απτή και
ορατή η επίδραση των ιστορικών περιπετειών της χώρας, πόλεμοι, κύματα
προσφύγων, κατοχή, ανταρτοπόλεμος, που ωθούν είτε στη μείωση, είτε στην αύξηση
των πληθυσμών των μικρών κυρίως αλλά και των απομεμακρυσμένων νησιών της
πατρίδας μας.
Σε ένα ανάτυπο από την
εφημερίδα «Σαρωνικός Τύπος», σε μόλις 10 σελίδες μικρού σχήματος, παρατίθεται
το νομικό καθεστώς των «βράχων και βραχονησίδων» των ελληνικών θαλασσών, όπως
διαμορφώθηκε από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της θάλασσας του MONTEGO BAY της
Τζαμάϊκα, το 1982.
Μέσα στα πλαίσια που καθορίζει
το Διεθνές Δίκαιο της θάλασσας, νησί, με βάση την σαφή νομική έννοια του όρου
ορίζεται ως «μία φυσικά σχηματισμένη περιοχή ξηράς περιβαλλόμενη από νερό, η
οποία βρίσκεται πάνω από το νερό κατά την πλήμμη».
 |
|
Νίσυρος Μανδράκι
ΦΩΤΟ: Dag
Magnus Ringås
|
Ο ορισμός αυτός δεν επιτρέπει
νομικά τουλάχιστον τη διάκριση των νησιών σε
συνάρτηση με το μέγεθος, ή με
κάποιο άλλο κριτήριο. Κάθε προσπάθεια κατατάξεως των νησιών με διάφορα
κριτήρια, μεγέθους, πληθυσμού, οικονομικής ζωής, αποστάσεως από ξηρά κλπ είναι
από πλευράς διεθνούς δικαίου αυθαίρετη και απαράδεκτη.
Τα νησιά δικαιούνται, σύμφωνα
με το Δίκαιο της θάλασσας, αιγιαλίτιδας ζώνης, (χωρικά ύδατα) συνορεύουσας
ζώνης, υφαλοκρηπίδας και αποκλειστικής οικονομικής ζώνης.
Η Σύμβαση του MONTEGO BAY στο
άρθρο 121 παράγ. 3 κάνει μόνο μια ειδική πρόβλεψη για τους βράχους,
καθορίζοντας ότι «βράχοι που δεν μπορούν να διατηρήσουν ανθρώπινη κατοίκηση ή
οικονομική ζωή αφ’ εαυτών δεν έχουν ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα και αποκλειστική
οικονομική ζώνη». Η διάκριση αυτή θεωρείται βέβαιο ότι θα προκαλέσει ερμηνείες
και συζητήσεις, καθώς εισάγει επικίνδυνες ασάφειες.
Κατά συνέπεια η Ελλάδα έχει
αυτοδικαίως και εξ αρχής κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας των νησιών
του Αιγαίου, του Ιονίου, του Λιβυκού, της Αδριατικής και της Λυκίας θάλασσας.
Τα δικαιώματα αυτά είναι αποκλειστικά με την έννοια ότι, εάν η χώρα μας δεν τα
ασκεί, ουδείς άλλος δύναται να τα ασκήσει χωρίς τη ρητή συναίνεσή της.
Επισημαίνεται ότι επί της αιγιαλίτιδας ζώνης το παράκτιο κράτος ασκεί
κυριαρχία, όχι κυριαρχικά δικαιώματα.
Κάθε λοιπόν φυσικά σχηματισμένο
κομμάτι ξηράς που περιβάλλεται από νερό και δεν καλύπτεται κατά την πλήμμη, όσο
μικρό κι αν είναι, θεωρείται κατά το Διεθνές Δίκαιο νησί και συντελεί στη
διεύρυνση της επικράτειας της χώρας και από αυτή την άποψη είναι πολύτιμο. Κατά
συνέπεια οι διάφοροι όροι που χρησιμοποιούνται στην πλούσια περιγραφική
ελληνική γλώσσα όπως, νησίς, νησίδιο, νησάκι, μικρόνησος, βραχονησίς, ξερονήσι,
μεγαλόνησος, ερημόνησος κλπ στερούνται πρακτικής
σημασίας από πλευράς διεθνούς δικαίου της θάλασσας και επιβάλλεται να
αποφεύγεται η χρήση τους σε επίσημα κείμενα και σε ομιλίες ως προκαλούσα συγχύσεις
και υποβάθμιση της σημασίας του νησιωτικού χώρου.
 |
|
Κουφονήσι
ΦΩΤΟ: Marie
Therese Magnan
|
Στο σημείο αυτό είναι σκόπιμο
να αναφερθεί ότι ο κ. Γιαγκάκης έχει εισαγάγει στις μελέτες και τις ομιλίες του
τον όρο «νησαίο έδαφος» με στόχο ακριβώς την αποφυγή χρήσεως των διαφόρων
αυθαιρέτων ονομασιών.
Πόσα
όμως είναι τελικά τα ελληνικά νησιά ;;;
Είναι ένα μεγάλο ερώτημα στο
οποίο δίδονται διάφορες απαντήσεις, ανάλογα με τις εμπειρικές αντιλήψεις αυτού
που απαντά.
Μέχρι πρότινος η απάντηση ήταν
περίπου 3.200 νησιά εκ των οποίων τα 164 κατοικούνταν, σύμφωνα με την απογραφή
του 1951, ενώ η απογραφή του 1981 ελάττωσε τα κατοικημένα σε 141. Το
μηχανογραφικό όμως αρχείο της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του Ναυτικού περιέχει τα
νησαία εδάφη της χώρας ταξινομημένα ανάλογα με το εμβαδόν τους και ανεβάζει τον
αριθμό των καταχωρημένων νησιών σε 18.045.
Θεωρώντας ως εξαιρετικής
σημασίας το στοιχείο αυτό παραθέτουμε τον πίνακα των θαλασσίων (προσοχή στη
διαφοροποίηση υπάρχουν και λιμναία και ποτάμια) νησαίων εδαφών όπως τον έχει
συγκροτήσει η Υδρογραφική Υπηρεσία Ναυτικού.
Ο ανωτέρω πίνακας προέρχεται
από την Βάση Δεδομένων της ΥΥ, όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι τον Μάρτιο του 2014,
η οποία βρίσκεται υπό αναθεώρηση και ενδέχεται στο μέλλον να διαφοροποιηθεί.
Έχοντας παρουσιάσει ένα μικρό
μόνο τμήμα των δραστηριοτήτων και μελετών των σχετικών με τα ελληνικά νησιά θα
ήθελα να κλείσω το ενημερωτικό (πιστεύω) αυτό σημείωμα με τη διαπίστωση ότι η
οικονομική σημασία των ελληνικών νησιών δεν προσδιορίζεται μόνο από τους πόρους
και τις δυνατότητες αναπτύξεως που διαθέτουν τα ίδια, αλλά και από τους πόρους
και τις δυνατότητες που μπορούν να προσφέρουν στις σχετικά κοντινές ηπειρωτικές
και άλλες περιοχές.
Πέραν όμως της οικονομικής
σημασίας των νησιών μας δεν πρέπει να λησμονείται και η μεγάλη σημασία τους από
γεωπολιτικής, αμυντικής, ιστορικής, οικολογικής, βιολογικής, πολιτιστικής και
εθνικής απόψεως.
 |
|
Αστυπάλαια.
ΦΩΤΟ: Μάνος Γαμπιεράκης
|
Ας μην ξεχνάμε ότι πολλά από
αυτά προσδιορίζουν τα ακραία σύνορα της πατρίδας μας, σαν μικρές οριακές
Ελλάδες, που επεκτείνουν την επικράτεια της χώρας μας στις περιβρέχουσες την
ξηρά θάλασσες και προσδίδουν οντότητα στο κράτος και συνάμα πλούτο στους Έλληνες,
αναδεικνύοντας τις πραγματικές, βάσει του Διεθνούς Δικαίου, διαστάσεις της, που
είναι πολύ ευρύτερες αυτών που σημειώνονται στους συνήθεις απλουστευμένους
χάρτες.
