ΕΝΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ του 1922!

Πολεμικές αναμνήσεις από το «Αβέρωφ»

Περί Αλός

Του Αλεξάνδρου Φιλίππου, Πλοιάρχου Π.Ν.

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ναυτική Ελλάς»,

τεύχος. 888, σελ.84. ΣΕΠ 2007, εκδ. ΕΘΕ/ΓΕΝ.

Αναδημοσίευση στο Περί Αλός με την έγκριση της ΕΘΕ.

ΦΩΤΟ: Περί Αλός Κρίστυ. Ε. Ιωαννίδου

Η «Ναυτική Ελλάς» παραθέτει στο παρακάτω κείμενο, ιστορικά γεγονότα από το προσωπικό αρχείο του Αλέξανδρου Φιλίππου, Πλοιάρχου Π.Ν. και θανόντα το 1972, όπως τα έζησε ο ίδιος το 1922, υπηρετών επί του θωρηκτού Αβέρωφ με το βαθμό του υποναυπηγού Β.Ν. και τα οποία αποτύπωσε σε ημερολόγιό του. Τα γεγονότα αυτά δημοσιεύονται σε πόνημα που επιμελήθηκε ο γιος του, Κωνσταντίνος Φιλίππου, ναυπηγός –μηχανικός, με τίτλο «Διαδρομή ενός αιώνα 1900 – 2000».

1922

Ημερομηνία  Ώρα

Αυγούστου 27 14.00 Αναχώρησις εξ Αθηνών.

Αυγούστου 28  05.00 Αναχώρησις εκ Πειραιώς δια της Άνδρου.

Αυγούστου 29  06.00 Άφιξις εις Kum Kale – Δαρδανέλια.

Εσπέρας Ἀφιξις εις Μουδανιά – Καλολύμνιον. Ειδοποίησις εκ της «Εσπερίας» να μην εισέλθωμεν εις Μουδανιά. Παρετηρήσαμεν τουρκικά εις Κίον και παρά τα Μουδανιά. Δια του ασυρμάτου επικοινωνήσαμεν με «Ιέρακα» όστις γνωρίζει ότι «κατ’ ουδένα λόγον να εισέλθωμεν εις Μουδανιά». Παρατηρούμεν πλοία πολεμικά και εμπορικά περισυλλέγοντα πρόσφυγας και στρατόν. Διανυκτερεύομεν παρά Καλόλυμνον.

Αυγούστου 30  06.00 Διαταγή όπως κατευθυνθώμεν εις Ραιδεστόν να λάβωμεν εκείθεν διαταγάς.

12.00 Άφιξις εις Ραιδεστόν. Πλήθος προσφύγων εις την παραλίαν. Περί τα 27 πλοία αγκυροβολημένα εκεί εξ ών πολλά με στρατόν, υλικά και πρόσφυγας.

17.30 Αναχώρησις εκ Ραιδεστού με διαταγήν κατάπλου εις Πάνορμον. Εν συνοδεία και άλλων πλοίων.

Αυγούστου 31  0100 Άφιξις εις Πάνορμον όπου ευρίσκεται ο «Αβέρωφ» και πλείστα άλλα εμπορικά πλοία.

01.30 Επιβίβασις μου επί του «Αβέρωφ». Ανάπαυσις εις καρέ αξιωματικών. Καθ’ όλην την ημέραν επιβίβασις στρατού και υλικού επί των μεταγωγικών.

Σεπτεμβρίου 01 Εξακολούθησις επιβιβάσεως του στρατού. Βοήθεια εκ μέρους «Αβέρωφ». Διαταγή κατασκευής ξύλινου δωματίου δι’ ασύρματον «Μ. Σοφιού».

Σεπτεμβρίου 02 Εξακολούθησις επιβιβάσεως του στρατού επί μεταγωγικών.

Σεπτεμβρίου 03 « « « « « « «

μ.μ. Μάχη δύο συνταγμάτων υποστηρίξεως επιβιβάσεως Το αριστερόν μας ζητεί επειγόντως υποστήριξιν εκ μέρους μας καθ’ ότι επιέζετο πολύ. Αποστέλλεται «Αετός» και «Βέλος» παρά την παραλίαν και ήρξατο λίαν επιτυχώς πυρός. Προς το εσπέρας συμπτύσσονται τα στρατεύματά μας προς τον Λαιμόν χερσονήσου Αρτάκι. Σφοδρός άνεμος και κακοκαιρία αρχίζει. Προσπάθεια μεγάλη περισυλλογής ρυμουλκών, φορτηγίδων. Αδύνατος περαιτέρω επιβίβασις. Διαταγή όπως υπολειπόμενος στρατός κατευθυνθεί εις Αρτάκι. Εγκατάλειψις της πόλεως. Απώλεια 2ας ατμακάτου «Κίτσος» του «Αβέρωφ» και ενός βενζινοκινήτου ρυμουλκού Λιμεναρχείου Πανόρμου. Πολλά ρυμουλκά και πλοία απέρχονται μη δυνάμενα να παραμείνωσι.

22.30 Έναρξις πυρκαϊάς Πανόρμου. Το θέαμα μεγαλοπρεπές και απαίσιον συγχρόνως. Άπασα η πόλις καίεται. Ρυμουλκόν μας ειδοποεί όπως σώσωμεν δύο άνδρας και δύο γυναίκας επί ενός σλεπίου μεγάλου. Ρυμουλκόν αρνείται ρυμούλκησιν ως δήθεν μη δυναμένου. Αναλαμβάνει ανθυποπλοίαρχος Παπασπύρος ρυμούλκησιν αυτού εις Αρτάκι. Παραλαμβάνει φρουράν και επιβαίνει ρυμουλκού. Καιρός τρικυμιώδης. Επιτυγχάνει ρυμούλκησιν και αναχωρεί. Το ιδικόν μας άγημα και αξιωματικοί επιβαίνουν «Μ. Σοφιού».

Σεπτεμβρίου 04  03.00 «Αβέρωφ» βάλλεται υπό τουρκικού πυροβολικού καταλαβόντος υψώματα αριστερά Πανόρμου. Πολεμική έγερσις! Κάλυψις παραφωτίδων! Σβύσις φωτισμού! Εις τάξιν απάρσεως.

15.20 «Αβέρωφ» αναχωρεί και βάλλει εναντίον εχθρικού πυροβολικού. Παραμένουν εις λιμένα «Αετός» και «Βέλος». Διευθυνόμεθα εις Αρτάκι. Στρατός υποστηρίζει Λαιμόν.

18.00 Αρτακίου. Εις Αρτάκι γίνεται επιβίβασις στρατού. Αγκυροβολούμεν εις Λαιμόν έτοιμοι προς υποστήριξιν διαβάσεως στρατού δια Λαιμού. Διάβασις στρατού αποφασίζεται να γίνει το εσπέρας 5^ην προς 6^ην Σεπτεμβρίου. Σκότος επί του πλοίου. Συνεννόησις μετά οπτικού εκ ξηράς.

21.00 Πυρκαϊά εις Αρτάκι. Πρόσκλησις υποστρατήγου Πολυμενάκου «προς Θεού σπεύσατε εις σωτηρίαν μας!» Η πυρκαϊά παραλόγως τεθείσα υπό στρατιωτών κωλύει.

23.00 Σπουδαίως επιβίβασιν. «Αβέρωφ» απάρει εκ Λαιμού κατευθυνόμενος εις Αρτάκι. Αποβιβάζει αγήματα και αξιωματικούς. Επιβοηθεί δια προβολέων επιβίβασιν. Περισυλλέγει ρυμουλκά άτινα φοβούμενα πυρκαϊάν έχουσιν αποχωρήσει. Επαναρχίζει η επιβίβασις.

24.00 Στρατός Λαιμού εγκαταλείπει θέσεις συμφώνως σχεδίω και σπεύδει επιβιβασθεί. «Αβέρωφ» παραμένει εις Αρτάκι μέχρι 5^ης πρωϊνής Τρίτης 5 Σεπτεμβρίου.

Σεπτεμβρίου 06  06.00 Καταπλέομεν εκ νέου εις Λαιμόν χερσονήσου Αρτάκι. «Ιέραξ» και «Πάνθηρ» ακολουθεί. Διατάσσονται να αρχίσουν πυρ εναντίον υψωμάτων και χωρίου.

06.30  Έναρξις πυρός «Αβέρωφ» μέχρι 11.00 ώρας. Διατάσσεται αλιευτικόν (;) «Υ4» παραπλέει άλλην ακτήν προς φρούρησιν οδού. «Αετός», «Βέλος» και «Λόγχη» βάλλουσιν λίαν επιτυχώς εκ της άλλης πλευράς Λαιμού (Πανόρμου πλευρά) και διασκορπίζουσιν τμήματα εχθρικά. Επίσης βάλλουν εναντίον δύο φορτηγίδων πυρομαχικών εγκαταλειφθεισών υφ’ ημών ως και εναντίον 2ας ατμακάτου και βενζινοπλοίου εγκαταλειφθέντων εις Πάνορμον. Βαλλόμεθα λίαν επιτυχώς υπό εχθρικού πυροβολικού. Πάντες προφυλασσόμεθα. Ο εχθρός βάλλει με «Σκόντα» των 75 χ/μ. Πληγώνεται ο Υποπλοίαρχος Ζίμλας (;). Βάλλομεν ομοβροντίας των 190 χ/μ. «Ιέραξ», «Πάνθηρ» ακολουθούσιν μακράν.

12.00 Αποχώρησις «Αβέρωφ». Υποστράτηγος Πολυμενάκος γνωρίζει ότι επερατώθη επιβίβασις ανδρών. Τα λοιπά καίονται ως και το χωρίον Αρτάκι. Διευθυνόμεθα εις Αρτάκι και Γωνίαν όπου εκεί εγένετο επιβίβασις. Άπαντα τα πλοία αναχωρούσιν πλήρη. «Ιέραξ», «Πάνθηρ» ακολουθούσιν υμάς διευθυνομένους εις Πασσά λιμάνι.

μ.μ. Αγκυροβολία εις Πασσά λιμάνι. Τρία Αγγλικά αντιτορπιλλικά (;).

Το βιβλίο του Αλεξάνδρου Φιλίππου που επιμελήθηκε ο γιος του, Κωνσταντίνος Φιλίππου,
Ναυπηγός - Μηχανικός, με τίτλο "Διαδρομή ενός αιώνα 1900 - 2000". Από τα αρχεία και τις
αναμνήσεις του Αλεξάνδρου και του Κωνσταντίνου Φιλίππου.

Σεπτεμβρίου 07  04.30 Έναρξις ανθρακεύσεως.

Σεπτεμβρίου 10  11.00 Αναχώρησις εκ Πασσά λιμάνι.

18.30 Άφιξις εις Κωνσταντινούπολιν.

Σεπτεμβρίου 11  17.30 Έξοδός μου εις Κωνσταντινούπολιν με Υποπλοίαρχον Φλόκαν. Μετάβασίς μας εις οδόν του Πέρα, Ταξίμ κλπ.

22.00 Επάνοδός μας εις πλοίον.

Σεπτεμβρίου 12 Συνήθης υπηρεσία εν Όρμω. Προετοιμασία δι’ ανθράκευσιν.

Σεπτεμβρίου 13 μ.μ. Ο Ναύαρχος του εν Κωνσταντινουπόλει  ορμούντος Αγγλικού Στόλου επεσκέφθη Ναύαρχόν μας Ηπίτη και εδήλωσεν ότι θα γίνει βομβαρδισμός του «Αβέρωφ» με αεροπλάνα Κεμαλικά εάν δεν απέλθωμεν. Απάντησις Κεμάλ αυτή.

18.00 Παύση ανθρακεύσεως. Γνωστοποίησις ότι αναχωρούμεν την επομένην δια Πασσά λιμάνι.

23.00 Γνωστοποίησις εκ μέρους Ανθυποπλοιάρχου Χατζηπέτρου προς εμέ και επί παρουσία και άλλων αξιωματικών ότι εκ τηλεγραφημάτων άτινα έχει εις χείρας του ο Αντιπλοίαρχος Μπαλτατζής εγένετο κίνημα εν Αθήναις, επίσης ότι «Λήμνος» και «Κιλκίς» μεθ’ όλων αντιτορπιλλικών και τορπιλλοβόλων επανεστάτησε και έστειλε παντού τηλεγραφήματα ενθουσιαστικά προς σωτηρίαν της πατρίδος! Το κίνημα είναι εθνικόν και ουχί κομματικόν. Δύναμαι να συμμετάσχω του κινήματος της συλλήψεως του Κυβερνήτου μας Πορτάρου, του Υπάρχου Οικονόμου, Αρχιεπιστολέως Μπούμπουλη και Πλωτάρχου Θεοδωρόπουλου ή να μείνω ουδέτερος. Δέχομαι αμέσως και λαμβάνω και πιστόλιον. Ορίζομαι μετά του Ανθυποπλοιάρχου Λίβα δια την σύλληψιν του Αρχιεπιστολέως (τούτο έγινε την επομένην διότι κατ’ αρχήν ορίσθην δια την σύλληψιν του Κυβερνήτου μετά του εφ. Υποπλοιάρχου Φώκια, Υποπλοιάρχου Γ. Γεωργούλη και Πλωτάρχου Γαλιούτσα, Κυβερνήτη του «Μυκόνου»). Ο Πλωτάρχης ηλεκτρολόγος Σταματόπουλος ορίσθη δια την σύλληψιν Θεοδωροπούλου. Οι κ. κ. Κατσιγιάννης, δια την σύλληψιν του Υπάρχου. Μένω μέχρι 3^ης πρωϊνής της 14^ης συσκεπτόμενος μετά των άλλων. Αδύνατον να κοιμηθώ. Αναχώρησις Γαλιούτσα εις «Μύκονον».

Σεπτεμβρίου 14  Έγερσις 07.00 Συνάθροισις αξιωματικών εις καρρέ κατά τα συμφωνηθέντα. Έξοδος Ναυάρχου εις Κωνσταντινούπολιν. Έξοδος Ανθυπολποιάρχου Παπασπύρου. Αναμένεται Γαλιούτσας. Φθάνει αλλά δείχνει ενδοιασμούς και αναχωρεί εις πλοίον του.

09.30 Κατάλληλος στιγμήν. Άπαντες οι συλληφθησσόμενοι είναι εις τα δωμάτιά των. Εφορμώμεν με πιστόλια στο χέρι. Ο Φώκιας συλλαμβάνει Κυβερνήτην ανθισταμένου. Ο Ύπαρχος και Αρχιεπιστολεύς ανίδεοι της καταστάσεως εξηρίζοντο εις το δωμάτιόν των. Προς αυτούς σπεύδουν ο ιατρός Κατσιγιάννης και Λίβας, Ανθυποπλοίαρχος. Εγώ πρώτον σπεύδω εις το δωμάτιον του Πλωτάρχου Θεοδωροπούλου με Σταματόπουλον. Εκείθεν εις Ύπαρχον και τέλος εις Αρχιεπιστολέως. Άπαντας κλείομεν εις τα γραφεία Κυβερνήτου, Ναυάρχου και Επιτελείου εις ΠΜ εκτός Θεοδωροπούλου όστις κλείεται εις το δωμάτιόν του. Ταύτα εγένετο εν ριπή οφθαλμού. Κλείονται, κατόπιν οδηγιών, αι κάθοδοι ΠΜ. Φρουροί έξωθεν φυλακισμένων Σταματόπουλος, Κατσιγιάννης, Φιλίππου. Πρόσκλησις εις ΠΜ, ομιλεί ο Μπαλτατζής, πλήρης ενθουσιασμός πληρώματος.

Εις τάξιν απάρσεως! Υποπλοίαρχος Σκληβανιώτης εις ΠΡ. Πλήρωμα μετά προθυμίας εκτελεί προσταγάς. «Μύκονος» διέρχεται πλησίον με ζητοκραυγάς. Ανερχόμεθα Βόσπορον δια να στρίψωμεν. Εμφανίζεται βενζινάκατος Βάσεως με Ναύαρχον. Μας ακολουθεί κατά την στροφήν μας πλησιάζει να επιβή του σκάφους. Ρίπτεται φιάλη με διάγγλεμα γραμμένον υπό του Επιτελείου του πλοίου γνοστοποιών την λύπην δια συμπεριφοράν προσωπικώς προς αυτόν αλλ΄ ότι οι λόγοι εθνικοί κλπ. Ο Ναύαρχος αποχωρεί. Χαιρετίζονται κανονικώς πάντα τα πολεμικά με μουσικήν. Μετά 1 μ.μ. γίνεται Δευτέρα κλίσης. Αναγιγνώσκονται διάφορα τηλεγραφήματα και Ημερησία Διαταγή και ο Σεβασμιότατος Ανδρ. Τριανταφύλλου κάμνει συγκινητικότατην δέησιν. Μεγάλη συγκίνησις. Πλήρωμα ζητωκραυγάζει υπέρ επιτελείου πλοίου. Πάντα βαίνουσιν καλώς. Πλέομεν προς Μαρμαράν. Διερχόμεθα Μαρμαράν και φθάνομεν εις Χώραν (Θράκης). Αποβιβάζομεν Πλωτάρχην Θεοδωρόπουλον και Κυβερνήτην Πορτάρον με αποσκευάς των κατά τας 10 μ.μ. Ύπαρχος και Αρχιεπιστολεύς εγκλείονται εις τα δωμάτια αυτών. Κανονίζονται αι βάρδιαι ασφαλείας έξωθι συλληφθέντων. Σταματόπουλος, Φιλίππου 12 – 4 μ.μ.

Σεπτεμβρίου 15  0100 Απάρομεν εκ Χώρας. Φθάνει «Αιγαίον». Επιβαίνει πλοίου μας Αντιπλοίαρχος Χατζικυριάκος. Διερχόμεθα τα Στενά. Βάρδια 8 –12 Κατσιγιάννης, Φιλίππου. Πλείστα τηλεγραφήματα. «Λήμνος», «Κιλκίς» καταπλέει εις Φάληρον. «Αετός» πλησιάζει. Στεκόμεθα έξωθι Στενών. Επιβαίνουν Αν. Λόντος, απελθόντος εκ «Βέλους» και Κυβερνήτης «Αετού» Αντιπλοίαρχος Δρόσης. Αποφασίζεται «Αετός» και «Μύκονος» ακολουθήσει «Αβέρωφ» εις Φάληρον. Καθίσταται γνωστόν εις «Ιέρακα» ότι δέον παραμείνει εις Πασσά λιμάνι δι’ εθνικούς λόγους προφυλάξεως προσφύγων. Ο πλους εξακολουθεί άνευ απευκταίου. Πάντα έχουσι καλώς. Κανονίζεται ταχύτης όπως φθάσωμεν εις Φάληρον 9^ην πρωϊνήν. Ακολουθεί «Αετός» και μακρόθεν «Μύκονος».

Σεπτεμβρίου 16  02.00 Βάρδια ασφαλείας Κατσιγιάννης, Φιλίππου.

Σεπτεμβρίου 17  09.30 Άφιξις εις Φάληρον.

http://perialos.blogspot.gr/2012/07/1922.html

Το Περί Αλός προτείνει:

Επισκεφθείτε τη σελίδα με τα «Κειμήλια» του Περί Αλός. Απολαύστε ιστορικές μελέτες, άρθρα, κείμενα ή και επιστολές που αποτελούν «κειμήλια» λόγω της αυθεντικότητας και παλαιότητάς τους. Πιέσατε ΕΔΩ