ECJbX0hoe8zCbGavCmHBCWTX36c

Φίλες και φίλοι,

Σας καλωσορίζω στην προσωπική μου ιστοσελίδα «Περί Αλός» (Αλς = αρχ. ελληνικά = η θάλασσα).
Εδώ θα βρείτε σκέψεις και μελέτες για τις ένδοξες στιγμές της ιστορίας που γράφτηκε στις θάλασσες, μέσα από τις οποίες καθορίστηκε η μορφή του σύγχρονου κόσμου. Κάθε εβδομάδα, νέες, ενδιαφέρουσες δημοσιεύσεις θα σας κρατούν συντροφιά.

Επιβιβαστείτε ν’ απολαύσουμε παρέα το ταξίδι…


Κρίστυ Εμίλιο Ιωαννίδου
Συγγραφεύς - Ερευνήτρια Ναυτικής Ιστορίας




Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2012

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΠΥΡΟΒΟΛΩΝ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΑΛΑΣΣΕΣ

Περί Αλός
Νίκος Νικολούδης
Διδάκτωρ Ιστορίας Πανεπιστημίου του Λονδίνου (Kings College)

Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση», τ. 506,
σελ. 71-77 έκδοση ΥΙΝ/ΓΕΝ, ΙΟΥΛ-ΑΥΓ 1997. Αναδημοσίευση
στο Περί Αλός με την έγκριση της ΝΕ και του συγγραφέως Ν.Ν.

Η ναυμαχία στη Πρέβεζα.
Έργο του Ohannes Umed Behzad (1866)
Turkish Naval Museum. Κωνσταντινούπολη.
ΦΩΤΟ: Wikipedia

Μία από τις σημαντικές καινοτομίες που σημάδεψαν την εξελικτική πορεία από τους μεσαιωνικούς χρόνους προς την Αναγέννηση ήταν η εφεύρεση των πυροβόλων όπλων, ειδικότερα των κανονιών. Η εμφάνιση του πυροβολικού στο πεδίο της μάχης άλλαξε ριζικά τις συνθήκες των πολεμικών αναμετρήσεων αχρηστεύοντας ακόμη και τις ισχυρότερες οχυρώσεις και εξουδετερώνοντας τη δύναμη κρούσης που εξασφάλιζε μέχρι τότε η παρουσία των θωρακοφόρων ιππέων. Βέβαια η αργή διάδοσή τους έκανε εφικτή τη σταδιακή αναπροσαρμογή των αμυντικών μεθόδων. Κατά τον 15ο αιώνα όμως το πυροβολικό ήταν ακόμη ένα νέο όπλο η παρουσία του οποίου βάραινε αποφασιστικά στην εξέλιξη των μαχών, παρά τις μέχρι τότε ατέλειές του.
Τα κανόνια έκαναν τις πρώτες εμφανίσεις τους σε πολεμικές συγκρούσεις των αρχών του 14ου αιώνα στη Δυτική Ευρώπη. Ειδικότερα αναφέρεται η παρουσία τους στους στις πολιορκίες του Μετς (1324), του Τσιβιντάλε (1331) και του Καμπραί (1339), ενώ φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκαν και από τον Άγγλο βασιλέα Εδουάρδο Γ’ στο Κρεσύ (1346), κατά τη διάρκεια της νικηφόρας σύγκρουσής του με τους Γάλλους. Στα Βαλκάνια εισήχθησαν μάλλον από τη ναυτική δημοκρατία της Ραγούζας, περί τα μέσα του 14ου αιώνα, για να διαδοθεί στη συνέχεια η χρήση τους κατά μήκος των παραλίων της Αδριατικής και του Ιονίου, καθώς και στο εσωτερικό των Βαλκανίων. Το κράτος όμως το οποίο έκανε εκτεταμένη χρήση τους ευθύς εξαρχής ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είναι γνωστό ότι οι Οθωμανοί χρησιμοποιούσαν πυροβόλα όπλα την εποχή του σουλτάνου Μωάμεθ Α’ (1413-1421), χωρίς να αποκλείεται η χρήση τους να ήταν γνωστή σ΄ αυτούς και νωρίτερα.
Παράλληλα με τη χρησιμοποίησή τους σε χερσαίες πολεμικές επιχειρήσεις, τα κανόνια αξιοποιήθηκαν και σε συγκρούσεις κατά θάλασσα. Οι Βενετοί αποπειράθηκαν να χρησιμοποιήσουν πυροβόλα κατά τη διάρκεια του ναυτικού πολέμου τους εναντίον των Γενοβέζων, το 1377. Η αξιοποίησή τους όμως σε πλοία αποδείχθηκε περισσότερο προβληματική απ ότι στην ξηρά. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ράνσιμαν, "τα πλοία της εποχής δεν μπορούσαν να σηκώσουν το βάρος βαριών μηχανών και τα βλήματα που ρίχνονταν από τα ναυτικά πυροβόλα της εποχής, αν και μπορούσαν να προκαλέσουν σημαντικές ζημιές, σπάνια ήταν αρκετά ισχυρά για να βυθίσουν ένα πλοίο".
Οι περιορισμένες πάντως δυνατότητες αξιοποίησης πυροβόλων σε πλοία δεν φαίνεται να απέτρεψαν εντελώς τη χρήση τους σ’ αυτά, ειδικότερα μάλιστα προκειμένου για πλοία που ταξίδευαν στις θάλασσες του Αιγαίου, της Προποντίδας και του Ευξείνου Πόντου. Οι θάλασσες αυτές είχαν πάψει να είναι ασφαλείς τον 15ο αιώνα, καθώς η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η οποία άλλοτε αστυνόμευε τα παράλιά τους, δεν ήλεγχε πια παρά μόνο ορισμένα σημεία τους, έχοντας ουσιαστικά απολέσει τον γενικότερο έλεγχό τους υπό τα πλήγματα του ανερχόμενου οθωμανικού κράτους. Για τις ναυτικές όμως δημοκρατίες της Γένοβας και της Βενετίας, οι νηοπομπές των οποίων μετέφεραν σε τακτά διαστήματα τα πολύτιμα προϊόντα μακρινών αποικιών, η εξασφάλιση της απρόσκοπτης διέλευσης των πλοίων τους από αυτές τις ζωτικές διόδους είχε τεράστια σημασία. Έτσι τον 15ο αιώνα τα εμπορικά πλοία των δύο αυτών κρατών φαίνεται ότι είχαν ήδη εξοπλιστεί με κανόνια. Παράλληλα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισε περί τα μέσα του 15ου αιώνα να εξοπλίζει με κανόνια ορισμένα παράκτια οχυρά και τουλάχιστον ένα μέρος του υποτυπώδους στόλου της. Η πολιτική αυτή εφαρμόστηκε ειδικότερα από τον σουλτάνο Μωάμεθ Β’ (1451-1481) που παρακολουθούσε συστηματικά τις τεχνολογικές εξελίξεις οι οποίες επραγματοποιούντο στη Δυτική Ευρώπη κατά τη διάρκεια της βασιλείας του. Ο εξοπλισμός των ιταλικών και των τουρκικών πλοίων αλλά και των τουρκικών παράκτιων φρουρίων με κανόνια, είχε ως αποτέλεσμα την αξιοποίηση του πυροβολικού ως όπλου σε συγκρούσεις όχι μόνο κατά ξηρά αλλά και κατά θάλασσα. Οι πρώτες συγκρούσεις αυτού του είδους σε ελληνικές θάλασσες πραγματοποιήθηκαν κατά την περίοδο περίπου 1440 - περίπου 1460 και κορυφώθηκαν κατά την τελευταία πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (1453). Η άλωση της βυζαντινής πρωτεύουσας απέδειξε άλλωστε τις πραγματικές δυνατότητες του νέου όπλου, τις οποίες δυστυχώς δεν μπόρεσαν να αξιοποιήσουν οι Βυζαντινοί, πιθανόν λόγω του συνδυασμού έλλειψης πρώτων υλών και τεχνογνωσίας, αλλά και της οικονομικής εξαθλίωσης του βυζαντινού κράτους.
Κατά τις ναυτικές συγκρούσεις των μέσων του 15ου αιώνα στις ελληνικές θάλασσες, τα πυροβόλα χρησιμοποιήθηκαν κατά δύο τρόπους: σε αγώνες μεταξύ πλοίων και παράκτιων οχυρών και σε ναυμαχίες. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τον μεγαλύτερο αριθμό των γνωστών ναυτικών συγκρούσεων της περιόδου και μπορεί να διακριθεί σε δύο υποκατηγορίες: την επίθεση πλοίου εξοπλισμένου με κανόνια εναντίον παράκτιου οχυρού, και τον κανονιοβολισμό πλοίων από παράκτια οχυρά. Δεν μαρτυρούνται δηλαδή περιπτώσεις αγώνων πλοίων με παράκτια οχυρά κατά τις οποίες έγινε χρήση κανονιών και από τα δύο μέρη.

Α’. Επίθεση πλοίων εναντίον παράκτιου οχυρού με συνδυασμένη χρήση πυροβόλων.

Άποψη από το κάστρο της Λήμνου. ΦΩΤΟ: Elina Zaprondi my.opera.com

Είναι γνωστές τρεις σχετικές περιπτώσεις. Κατά την πρώτη, αναφέρεται από το Λαόνικο Χαλκοκονδύλη κανονιοβολισμός του φρουρίου Κότζινος (σημ. Κότσινας) της βυζαντινής Λήμνου από τους Τούρκους επί 27 ημέρες, τον Αύγουστο του 1442. Στο φρούριο αυτό είχε αναζητήσει καταφύγιο ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος με την έγκυο δεύτερη σύζυγό του, Αικατερίνη Γατελούζου, καταδιωγμένος από τον Τούρκο στόλαρχο Αχμέτ. Σύμφωνα με την περιγραφή του Χαλκοκονδύλη, παρά τις ζημιές που προκάλεσαν στα τείχη τα τουρκικά κανόνια (τα οποία προφανώς μεταφέρθηκαν γι’ αυτό τον σκοπό από τα πλοία), το οχυρό δεν έπεσε και οι πολιορκητές αποχώρησαν άπρακτοι. Η δράση πάντως των τουρκικών κανονιών είχε ένα αξιομνημόνευτο θύμα, την Αικατερίνη Γατελούζου, η οποία πέθανε τρομοκρατημένη από τον κρότο των άγνωστων μέχρι τότε γι’ αυτήν όπλων. Τα κανόνια που χρησιμοποιήθηκαν κατά την πολιορκία προφανώς είχαν μεταφερθεί από τα τουρκικά πλοία: τον 15ο αιώνα οι Τούρκοι συνήθιζαν να μεταφέρουν μαζί τους ποσότητα μετάλλου για επιτόπια κατασκευή κανονιών, και όχι ολόκληρα κανόνια. Εξάλλου, υπό τις συνθήκες υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκε η πολιορκία (δηλαδή σε ένα εχθρικό νησί μικρής σχετικά έκτασης, χωρίς μεταλλευτικό πλούτο) και δεδομένης της μικρής χρονικής διάρκειάς της, δεν φαίνεται πιθανή η κατασκευή κανονιών στη Λήμνο.
Η δεύτερη περίπτωση σχετίζεται με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τον Μωάμεθ Β’. Τον Απρίλιο του 1453, παράλληλα με την πολιορκία της βυζαντινής πρωτεύουσας ο τουρκικός στρατός επιτέθηκε στις τελευταίες βυζαντινές κτήσεις στη Θράκη. Μία μοίρα του τουρκικού στόλου υπό τον ναύαρχο Μπαλτόγλου ανέλαβε να καταλάβει τα Πριγκηπόννησα, στη θάλασσα της Προποντίδας. Τα νησιά καταλήφθηκαν χωρίς αντίσταση, εκτός από την Πρίγκηπο. Η μικρή φρουρά των 30 στρατιωτών της πρόβαλε αντίσταση από έναν πύργο στην κορυφή του λόφου ο οποίος δεσπόζει στο νησί. Προκειμένου να καμφθεί η αντίστασή τους, ο Μπαλτόγλου κανονιοβόλησε τον πύργο, χωρίς όμως επιτυχία. Τελικά υποχρεώθηκε να του βάλει φωτιά εξαναγκάζοντας τους υπερασπιστές του να βγουν έξω, όπου και σκοτώθηκαν. Όπως στην περίπτωση του Κότζινου, έτσι και εδώ φαίνεται ότι τα κανόνια που χρησιμοποιήθηκαν προέρχονταν από τα τουρκικά πλοία, με αποτέλεσμα να έχουν μικρή ισχύ πυρός. Διαφορετικά είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτό πώς το τουρκικό πυροβολικό, το οποίο έδρασε με επιτυχία εναντίον του διπλού τείχους της Κωνσταντινούπολης, δεν μπόρεσε να καταστρέψει τον πύργο της Πριγκήπου.
Ο Κριτόβουλος αναφέρει ότι κατά τον σχεδιασμό της τελικής τουρκικής επίθεσης εναντίον της Κωνσταντινούπολης, μερικές εβδομάδες αργότερα, ο Μωάμεθ Β’ είχε διατάξει τον διάδοχο του Μπαλτόγλου, Χαμζά, να κανονιοβολήσει από τα πλοία του τα θαλάσσια τείχη της πόλης, εν είδει αντιπερισπασμού. Η σχετική διαταγή φαίνεται ότι εκτελέστηκε, χωρίς όμως να αναφέρονται λεπτομέρειες.
Τις περιπτώσεις του Κότζινου και της Πριγκήπου θυμίζει και η κατάληψη της Μυτιλήνης από τους Οθωμανούς, το 1462: η πόλη δέχθηκε την επίθεση του τουρκικού στόλου, κανονιοβολήθηκε επί 27 ημέρες και τελικά αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει. Η φρασεολογία όμως του Χαλκοκονδύλη οδηγεί στο συμπέρασμα ότι σ’ αυτή την περίπτωση δεν χρησιμοποιήθηκαν τα κανόνια του τουρκικού στόλου αλλά άλλα, τα οποία προφανώς είχαν μεταφερθεί στο νησί ειδικά για τους σκοπούς της πολιορκίας (16).

Β’. Κανονιοβολισμός πλοίων από παράκτια κανονιοστάσια.

Οι κανονιοβολισμοί εναντίον πλοίων από παράκτιες οχυρωμένες θέσεις κατά την ίδια περίοδο είναι περισσότεροι και συνδέονται αποκλειστικά με τα γεγονότα που οδήγησαν στην άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ως επί το πλείστον, πρόκειται για κανονιοβολισμούς ιταλικών πλοίων από τουρκικά κανονιοστάσια λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης.
Οι πρώτες σχετικές περιπτώσεις αφορούν τον κανονιοβολισμό βενετικών εμπορικών πλοίων που διέσχιζαν τα νερά του Βοσπόρου. Στο στενότερο σημείο αυτού του πορθμού, στην ευρωπαϊκή ακτή, ο Μωάμεθ Β’ είχε κατασκευάσει το καλοκαίρι του 1452 το φρούριο Ρούμελι Χισάρ το οποίο είχε εξοπλίσει με κανόνια. Με την υποστήριξη ενός άλλου, παλαιότερου φρουρίου, του Αναντολού Χισάρ στην ασιατική ακτή του Βοσπόρου, εξασφαλιζόταν απόλυτα ο έλεγχος του περάσματος από την Προποντίδα στον Εύξεινο Πόντο. Το γεγονός αυτό έγινε σαφές με τον κανονιοβολισμό και τη βύθιση ενός βενετικού πλοίου στις 26 Νοεμβρίου 1452 που περιγράφεται παραστατικά από τον Βενετό ιστοριογράφο Νικολό Μπάρμπαρο: "Αυτό το κάστρο που ανέφερα ήταν πολύ καλά οχυρωμένο από την πλευρά της θάλασσας και με κανένα τρόπο δεν κινδύνευε να κυριευτεί, γιατί διέθετε πάρα πολλές βομβάρδες [δηλ. κανόνια] στην ακτή και πάνω στα τείχη. Κι από τη στεριά όμως ήταν ισχυρό, αλλά όχι τόσο όσο από τη θάλασσα. Το πρώτο βλήμα που ξαπόστειλε η μεγάλη βομβάρδα του κάστρου βύθισε το πλοίο του Αντωνίου Ρίζου [Ρίτζο] που ερχόταν από τη Μαύρη Θάλασσα και ο καπετάνιος του δεν ήθελε να καλάρει [δηλ. να υποστείλει τα πανιά και να πληρώσει φόρο] και ήταν φορτωμένο με κριθάρι το οποίο επροορίζετο για επικουρία της Κωνσταντινούπολης. Αυτό συνέβη στις 26 Νοεμβρίου του 1452".

Καλλιτεχνική απεικόνιση κανονιοβολισμού πλοίου από οθωμανικό πυροβόλο του φρουρίου Ρούμελι Χισάρ, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Κων/πολης το 1453.
ΦΩΤΟ: ottomanmilitary.devhub.com

Ένα παρόμοιο περιστατικό είχε συμβεί κατά τον Μπάρμπαρο και στις 10 Νοεμβρίου με δύο άλλα βενετικά πλοία, τα οποία όμως κατόρθωσαν να ξεφύγουν από τα τουρκικά βλήματα.
Με την έναρξη της πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης, την άνοιξη του 1453, οι πολεμικές επιχειρήσεις μεταφέρθηκαν στον περίγυρο της πόλης. Οι πολιορκημένοι είχαν στη διάθεσή τους έναν στολίσκο 27 μεγάλων πλοίων και μερικών μικρότερων, προφυλαγμένων πίσω από μια μεγάλη αλυσίδα που έφραζε την είσοδο του Κερατίου κόλπου, στο άνοιγμα μεταξύ των τειχών της Κωνσταντινούπολης και του γειτονικού γενοβέζικου προαστίου του Πέραν. Αυτός ο στολίσκος έγινε επανειλημμένα στόχος των τουρκικών κανονιών που είχαν τοποθετηθεί γύρω από τα τείχη της βυζαντινής πρωτεύουσας. Στις 28 Απριλίου υπέστη τις πρώτες σημαντικές του απώλειες κατά τη διάρκεια μιας καταδρομικής επιχείρησης η οποία απέβλεπε στην καταστροφή της μοίρας του τουρκικού στόλου την οποία ο Μωάμεθ Β’ είχε κατορθώσει να μεταφέρει στις 22 Απριλίου δια ξηράς, με χρήση διόλκου, από την Προποντίδα στο βάθος του Κερατίου κόλπου. Η επιχείρηση είχε οργανωθεί από τον Βενετό πλοίαρχο Τζιάκομο Κόκο που τέθηκε επικεφαλής των έξι πλοίων τα οποία επρόκειτο να τη φέρουν σε πέρας με την κάλυψη του σκοταδιού της νύκτας. Το σχέδιο όμως είχε προδοθεί. Τα πλοία δέχθηκαν ισχυρό κανονιοβολισμό από τις παράκτιες τουρκικές συστοιχίες πυροβόλων και δύο από αυτά βούλιαξαν, παρά τη "θωράκισή" τους με μπάλες από μαλλί και βαμβάκι. Το ένα μάλιστα, του Κόκο, βυθίστηκε αύτανδρο. Οι συνολικές απώλειες έφθασαν τους 90 ναύτες.
Αλλά και τα υπόλοιπα πλοία των αμυνομένων υφίσταντο σοβαρές ζημιές από τις βολές τουρκικών πυροβόλων που είχαν τοποθετηθεί στους λόφους έξω από το Πέραν. Παρά τη μεγάλη απόσταση που μεσολαβούσε μεταξύ των κανονιών και του στόχου τους, τα τουρκικά βλήματα τροχιοδρομούσαν επάνω από τα κτίρια του Πέραν με αρκετή ευστοχία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Μπάρμπαρο (η αφήγηση του οποίου είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική όσον αφορά τη χρήση πυροβολικού και από τους δύο αντιπάλους κατά τη διάρκεια της πολιορκίας), "ακόμα και αγκυροβολημένα πλοία και γαλέρες κάτω από τα τείχη του Πέραν, όχι μόνο μας βομβάρδιζαν οι Τούρκοι, αλλά πάθαμε πολύ μεγάλες ζημιές και είχαμε το φόβο του θανάτου, επειδή κάθε πέτρα που εξαπέλυαν οι βομβάρδες τους αφάνιζε τους άντρες που βρίσκονταν πάνω στις γαλέρες μας. Μια σκότωνε τέσσερεις, άλλη δύο, αλλά σε γενικές γραμμές κάθε λίθος μας στερούσε κι έναν άντρα και ρήμαζε τις γαλέρες και τις ολκάδες [εμπορικά πλοία]". Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη υπήρξε η βύθιση ενός γενοβέζικου εμπορικού πλοίου στις 5 Μαΐου, αν και ενδεχομένως πραγματοποιήθηκε κατά λάθος, καθώς οι Γενοβέζοι του Πέραν τηρούσαν φαινομενικά ουδέτερη (στην πραγματικότητα διπρόσωπη) στάση κατά την πολιορκία.
Η ευθυβολία των τουρκικών κανονιών θα πρέπει να αποδοθεί σε μεγάλο βαθμό στην "τεχνική υποστήριξη" την οποία είχε ο τουρκικός στρατός από ξένους ειδικούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι για τον αρχιπυροβολητή του τουρκικού στρατού, Ουρβανό, μνημονεύεται ότι ήταν Ούγγρος ή Ρουμάνος (Σάξωνας) από την Τρανσυλβανία. Ο Δούκας εξάλλου αναφέρει ότι σε μία περίπτωση ένας απεσταλμένος του Ούγγρου βασιλέα, ο οποίος έτυχε να παρευρίσκεται στο τουρκικό στρατόπεδο, συμβούλεψε τους Τούρκους πυροβολητές με ποιό τρόπο οι βολές τους εναντίον των τειχών της Κωνσταντινούπολης θα μπορούσαν να πετύχουν καλύτερα αποτελέσματα.
Χρήση όμως πυροβόλων έγινε και από τους πολιορκημένους, οι οποίοι βομβάρδιζαν τα τουρκικά πλοία από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Δύο τέτοια περιστατικά τα οποία συνέβησαν αντίστοιχα στις 3 και στις 17 Μαΐου αναφέρονται από τον Μπάρμπαρο. Κατά το πρώτο βυθίστηκαν ορισμένα τουρκικά πλοία από αυτά τα οποία είχαν εισχωρήσει στον Κεράτιο, ενώ το συμβάν κατέληξε σε δεκαήμερη μονομαχία πυροβολικού, καθώς τα τουρκικά πλοία υποστηρίχθηκαν από τα παράκτια τουρκικά πυροβόλα. Κατά το δεύτερο περιστατικό, ο τουρκικός στόλος της Προποντίδας, ο οποίος είχε πλησιάσει στην αλυσίδα του Κερατίου, βομβαρδίστηκε από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, αλλά και από τα πλοία των αμυνομένων, χωρίς όμως να βυθιστεί κανένα πλοίο.
Η περιορισμένη ευστοχία των χερσαίων κανονιών των πολιορκημένων ήταν απότοκος των τεχνικών δυσκολιών που συνεπαγόταν η χρήση τους. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Χαλκοκονδύλης, η εκπυρσοκρότησή τους προκαλούσε κραδασμούς στα γερασμένα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Εξάλλου, το μέγεθος και ο αριθμός τους ήταν μικρότερα από των Τούρκων, ενώ ορισμένα φαίνεται ότι είχαν εξαρχής περιορισμένες δυνατότητες καθώς, ενώ προορίζονταν αρχικά για χρήση σε πλοία, είχαν μεταφερθεί εσπευσμένα στα τείχη για να ενισχύσουν την άμυνα σε επικίνδυνα σημεία.

Γ’. Ναυμαχίες με χρήση πυροβόλων.
Οι παλαιότερες αναφορές σε χρήση πυροβολικού κατά τη διάρκεια ναυμαχίας που πραγματοποιήθηκε σε ελληνική θάλασσα ανάγονται στην τελευταία πολιορκία της Κωνσταντινούπολης. Κατά τη ναυμαχία της Καλλίπολης (1416) μεταξύ του βενετικού και μοίρας του τουρκικού στόλου δε φαίνεται να έγινε χρήση πυροβόλων όπλων, παρόλο που είχαν ήδη γίνει γνωστά στα Βαλκάνια. Αντίθετα, κατά τη ναυμαχία που έγινε στα νερά του Βοσπόρου στις 20 Απριλίου 1453 φαίνεται ότι έγινε χρήση κανονιών. Συγκεκριμένα, στη ναυμαχία αυτή ο τουρκικός στόλος αποπειράθηκε να καταστρέψει τέσσερα χριστιανικά πλοία (τρία γενοβέζικα και ένα βυζαντινό με κυβερνήτη τον Φλαντανελά) τα οποία μετέφεραν εφόδια στην πολιορκημένη Κωνσταντινούπολη. Το επεισόδιο αναφέρεται σε όλες τις πηγές της Άλωσης ορισμένες από τις οποίες μνημονεύουν σαφώς τη χρήση πυροβολικού.
Συστηματικότερη χρήση πυροβολικού έγινε από τα πλοία που προστάτευαν την είσοδο του Κερατίου για την απόκρουση επιθέσεων του τουρκικού στόλου, αλλά και από τουρκικά πλοία τα οποία συμμετείχαν σε παρόμοιες απόπειρες. Οι πηγές της Άλωσης μνημονεύουν ειδικότερα τρία σχετικά περιστατικά. Κατά τον Μπάρμπαρο, τα χριστιανικά πλοία χρησιμοποίησαν με επιτυχία τα κανόνια τους εναντίον μοίρας του τουρκικού στόλου που αποπειράθηκε να προσεγγίσει την αλυσίδα του Κερατίου τις νύκτες της 16ης και της 17ης Μαΐου. Ο Κριτόβουλος εξάλλου αναφέρει προγενέστερη επίθεση του τουρκικού στόλου εναντίον του θαλασσίου αυτού φράγματος με παράλληλη χρήση κανονιών. Το περιστατικό δεν χρονολογείται με ακρίβεια, φαίνεται όμως ότι συνέβη πριν από τη ναυμαχία με τα πλοία του Φλαντανελά και πάντως δεν είχε ιδιαίτερες συνέπειες.

ottomanmilitary.devhub.com
Ενετική γαλέρα τέλη του 14ου αιώνος, η οποία φέρει πυροβόλο στην πλώρη της.
ΦΩΤΟ:

Όπως γίνεται αντιληπτό από το σύνολο των περιπτώσεων που προαναφέρθηκαν, η αποτελεσματικότητα των πυροβόλων στις ναυτικές συγκρούσεις των μέσων του 15ου αιώνα είναι αμφίβολη. Σε ορισμένες περιπτώσεις κατά τις οποίες έγινε χρήση χερσαίων πυροβόλων εναντίον θαλάσσιων στόχων τα αποτελέσματα υπήρξαν αρκετά θεαματικά, όπως π.χ. συνέβη με την καταβύθιση των πλοίων του Ρίτζο ή του Κόκο. Αντίθετα, η χρήση πυροβόλων σε πλοία εναντίον άλλων πλοίων ή χερσαίων στόχων υπήρξε αναποτελεσματική. Η εξήγηση μπορεί να αναζητηθεί στο σχόλιο του Ράνσιμαν που παρατέθηκε στην αρχή της μελέτης μας, αλλά και στον γενικότερα πειραματικό χαρακτήρα τον οποίο είχε η χρήση του πυροβολικού. Δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι ο Μωάμεθ Β’ ήταν ο πρώτος ηγεμόνας ο οποίος κατανόησε τον ουσιαστικό ρόλο τον οποίο μπορούσε να ασκήσει το νέο όπλο και ότι γι’ αυτό τον λόγο ήταν ο πρώτος ο οποίος το χρησιμοποίησε σε ευρεία έκταση. Δεδομένου όμως ότι οι επεκτατικές διαθέσεις των Οθωμανών δεν απέβλεπαν στον έλεγχο των θαλασσών αλλά χερσαίων εκτάσεων, τα πυροβόλα αξιοποιήθηκαν ως χερσαίο όπλο, ενώ η προσαρμογή τους στις ιδιαιτερότητες των θαλάσσιων συγκρούσεων καθυστέρησε. Στην καθυστέρηση αυτή θα πρέπει να συνέβαλε εξάλλου και η κατασκευή των πλοίων της εποχής που διέπλεαν τη Μεσόγειο, καθώς δεν διευκόλυνε ούτε τον εξοπλισμό τους με μεγάλο αριθμό πυροβόλων ούτε τη χρήση μεγάλων κανονιών.
 http://perialos.blogspot.com/2012/01/blog-post_28.html

ΠΗΓΕΣ:
1.                  Νικολό Μπάρμπαρο, Χρονικό της πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης (μετάφραση: Βανέσα Λάππα), στο Η πόλις εάλω, Εκδόσεις Λιβάνη, Αθήνα 1993.
2.                  Κριτόβουλος, Ιστορίαι, έκδ. D.R. Reinsch, Bερολίνο 1983.
3.                  Γεώργιος Σφραντζής, Chronicon Minus, έκδ. R. Maisano (στη σειρά Corpus Fontium Historiae Byzantinae), Ρώμη 1990.
4.                  Νικόλαος Νικολούδης, Λαόνικου Χαλκοκονδυλη, Βυζαντίου Άλωσις,  Εκδόσεις Αντώνη Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2006.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1.                  Mark Bartusis, The Late Byzantine Army, University of Pennsylvania Press, Φιλαδέλφεια 1992.
2.                  Eric McGear,  λήμμα "Firearms", Oxford Dictionary of Byzantium, τ. Β’, σελ. 786.
3.                  Charles Oman, History of the Art of War in the Middle Ages, τ. B’, Nέα Yόρκη 1969.
4.                  V.J. Parry, λήμμα "Barud", Encyclopaedia of Islam (βέκδοση), τ. Α’, σελ. 1061.
5.                  Paul Wittek, "The Earliest References to the Use of Fire by the Ottomans" (=Appendix II, στο David Ayalon, Gunpowder and Firearms in the Mamluk Kingdom, Λονδίνo 1956, σελ. 141-142).
6.                  Σπυρίδων Λάμπρος, "Τα ονόματα του πυροβόλου, του τυφεκίου και της πυρίτιδος παρά τοις Βυζαντινοίς", Νέος Ελληνομνήμων, τ. 5 (1908).
7.                  Donald M. Nicol, Ο αθάνατος αυτοκράτορας, Εκδόσεις Eurobooks, Αθήνα 2010.
8.                  Νίκος Νικολούδης, "Η εξάπλωση των πυροβόλων όπλων στα Βαλκάνια", Στρατιωτική Ιστορία, τεύχος 6 (Ιανουάριος 1997), σελ. 63-67.
9.                  Νίκος Νικολούδης, "Το βυζαντινό πυροβολικό. Μία επισκόπηση", Στρατιωτική Επιθεώρηση, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1997, σελ. 85-89.
10.              Στήβεν Ράνσιμαν, Η άλωση της Κωνσταντινούπολης, 1453, (μετάφραση-επιμέλεια: Νίκος Νικολούδης), Εκδόσεις Δ. Παπαδήμα, Αθήνα 2002.
9. Γουσταύος Σλουμπερζέ, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και η άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως υπό των Τούρκων τω 1453, Αθήνα 1914 (ανατύπωση: 1996, Εκδόσεις Δημιουργία).


Το Περί Αλός προτείνει:
Η ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΝΑΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. Πιέσατε ΕΔΩ

Μια πολύ ενδιαφέρουσα σελίδα για τα ναυτικά πυροβόλα στην Wikipedia. Πιέσατε ΕΔΩ

Τετάρτη 25 Ιανουαρίου 2012

Bristol Beaufighter

 «Ψιθυριστός Θάνατος»
στον βυθό…
Περί Αλός
Κείμενο - Φωτογραφίες: Βασίλης Μεντόγιαννης
Επαγγελματίας Δύτης (Φωτογραφία – κάμερα – Σκηνοθεσία)

Ανάρτηση στο Περί Αλός με την έγκριση του
UFR TEAM Underwater Filming & Research και
του συγγραφέως Βασίλη Μεντόγιαννη.


Οι ακροπτέρυγες του αεροπλάνου έχουν
σχεδόν διαλύσει. Πιθανόν από την μεγάλη
καταπόνηση που δεχτήκαν κατά την
προσθαλάσσωση όπως επίσης και από
δίχτυα που μπορεί να μπλέκονται εκεί.
ΦΩΤΟ: Βασίλης Μεντόγιαννης


Είκοσι Οκτωβρίου του 1943, ο πόλεμος μαίνεται. Ένα μικρό καΐκι πλησιάζει μέσα στο πυκνό σκοτάδι και αποβιβάζει επτά άνδρες στο νησί της Νάξου. Ο υπολοχαγός Aitken, είναι ο επικεφαλής μιας βρετανικής περιπόλου των Long Range Desert Group, που έχει το θράσος να κυκλοφορεί σε ένα απομονωμένο ελληνικό νησί κάτω από την μύτη της γερμανικής φρουράς που αριθμεί περίπου 650 άνδρες.
Προσεκτικά και ήσυχα βαδίζουν προς το εσωτερικό του νησιού. Βοηθούμενοι πάντα από τους ντόπιους κατοίκους κρύβονται και παρακολουθούν τις κινήσεις των Γερμανών. Λίγες μέρες αργότερα ο Aitken, παρατηρεί μια ύποπτη συγκέντρωση εχθρικών πλοίων.
Τέσσερα πλοία έχουν αγκυροβολήσει στο λιμάνι της Νάξου. Δεν είναι κάποια νηοπομπή αλλά σίγουρα θα μεταφέρουν εφόδια, σκέφτηκε και αναφέρει αμέσως στο αρχηγείο του. Τριάντα Οκτωβρίου και από το συμμαχικό αεροδρόμιο της Κύπρου τέσσερα αεροσκάφη απογειώνονται. Δυο αμερικανικά Mitchel B-25 και δυο βρετανικά Bristol Beafighter, πετάνε για το λιμάνι της Νάξου. Είναι Σάββατο απόγευμα και οι κάτοικοι της πόλης της Νάξου συνεχίζουν αμέριμνοι τις δουλειές τους. Ξαφνικά ακούγονται ισχυρές εκρήξεις. Προέρχονται από το νησί της Πάρου. Τα αεροπλάνα καθώς περνούσαν από εκεί βομβάρδισαν το αεροδρόμιο της Πάρου. Πολύ σύντομα και πετώντας χαμηλά, ακριβώς πάνω από την θάλασσα φτάνουν στο λιμάνι της Νάξου. Πετώντας σχεδόν στον ίδιο ύψος που σηκώνει ένα καράβι από την επιφάνεια της θάλασσας ξεκινάνε να πολυβολούν τα πλοία με όσα όπλα διαθέτουν.

Ολόκληρο το ναυάγιο ΦΩΤΟ: Βασίλης Μεντόγιαννης

Ακολουθούν ισχυρές εκρήξεις. Ολόκληρο το λιμάνι σείεται, πιθανόν τα πλοία να μετέφεραν και πολεμοφόδια, οι κάτοικοι τρέχουνε αλλόφρονες να καλυφθούν. Δυο από τα τέσσερα πλοία βυθίζονται.
Όμως στον ουρανό εμφανίζονται ακόμα δυο αεροπλάνα. Τα πληρώματα των πλοίων ανακουφίζονται. Δυο γερμανικά ελαφρά καταδιωκτικά τύπου Arado 196, ρίχνονται αμέσως σε μια σκληρή αερομαχία προσπαθώντας να περισώσουν όσα προλαβαίνουν από τους χτυπημένους συμπατριώτες τους.
Οι κάτοικοι παρακολουθούν αποσβολωμένοι.
Τα αεροπλάνα χωρίζονται και το καθένα αρχίζει να πυροβολεί το άλλο. Γρήγορα το ένα αμερικανικό καταρρίπτεται. Το κυνηγητό συνεχίζεται. Στο ένα Beaufighter, το πλήρωμα αγωνίζεται να ξεφύγει, ο κυβερνήτης, σμηναγός Hayter κάνει διαφόρους ελιγμούς ενώ ταυτόχρονα ο πλοηγός και πολυβολητής ανθυπασπιστής Harper, πυροβολεί ασταμάτητα. Το γερμανικό τους ακολουθεί από πίσω, είναι πιο ευέλικτο. Ξαφνικά, τραντάγματα και δυνατοί θόρυβοι κάνουν το πλήρωμα να παγώσει. Το αεροπλάνο χτυπήθηκε. Ο πιλότος δεν ελέγχει πλέον το ουραίο πηδάλιο ενώ ο πολυβολητής τον ενημερώνει πως η μια πλευρά της ατράκτου έχει τεράστιες τρύπες. Το αεροπλάνο αρχίζει να χάνει ύψος. Το γερμανικό αεροπλάνο εγκαταλείπει το πληγωμένο θύμα στην μοίρα του.
Ο Hayter φωνάζει «πέφτουμε, πέφτουμε». Ψύχραιμα χαμηλώνει τις στροφές στους κινητήρες και ετοιμάζεται για προσθαλάσσωση. Προσπαθεί να πλησιάσει όσο πιο κοντά μπορεί στην ακτή. Στην περίπτωση που επιζήσουν από την πτώση να μπορέσουν να βγουν στην ξηρά και να σωθούν. Ακολουθεί ένα τεράστιος πίδακας νερού και από μέσα του εμφανίζεται ένα αεροπλάνο. Η επιβράδυνση
τρομερή. Οι λαμαρίνες τρίζουν, στραβώνουν, νερά κατακλύζουν γρήγορα το εσωτερικό του. Ο πιλότος χτυπάει με το πρόσωπο στο πίνακα οργάνων και τραυματίζεται σοβαρά. Ο Harper τραυματίζεται επίσης. Παρά πολύ γρήγορα ο Hayter ανοίγει την καλύπτρα και πετάγεται έξω. Στη συνεχεία βγαίνει και ο Harper. Τα συγκεκριμένα αεροπλάνα βυθίζονται σε περίπου 30 δευτερόλεπτα, παρόλα αυτά ο ένας από τους δυο αρπάζει την λαστιχένια σωστική λέμβο και ένα μικρό φορειαμό. Το αεροπλάνο βυθίζεται. Το πλήρωμα ανεβαίνει γρήγορα στην βάρκα και κωπηλατούν αιμορραγώντας προς την στεριά. Γνωρίζουν πως η γερμανική φρουρά της Νάξου ήδη θα τους ψάχνει. Έχει αρχίσει να σουρουπώνει και οι τραυματισμένοι άντρες φτάνουν σε κάτι βράχια.

Ακριβώς μπροστά από το αεροπλάνο. ΦΩΤΟ: Βασίλης Μεντόγιαννης

Ο Harper που ήταν περισσότερο τραυματισμένος παραμένει εκεί, ενώ ο Hayter κάνει ένα μικρό έλεγχο στην ευρύτερη περιοχή για να βρει μια πρόχειρη κρυψώνα. Αν και βαριά πληγωμένος καταφέρνει να φτάσει στην αγροικία του Ιωάννη Κορρέ, οπού εκεί βρίσκεται και ο γιος του Βασίλης. Ο Βασίλης παίρνει αμέσως τον πληγωμένο πιλότο και τον μεταφέρει στο σπίτι του Σιδερή, το οποίο δεν ήταν και τόσο κοντά.
Ο Σιδερής, χωρίς να ειπωθεί καμία κουβέντα τον παραλαμβάνει αμέσως και αρχίζει να φροντίζει τα τραύματα του. Βάζει την κομμένη μύτη στην θέση της και απολυμαίνει με ράκη τα υπόλοιπα τραύματα. Του δίνουν στεγνά και καθαρά ρούχα να φορέσει και τον βάζουν να ξεκουραστεί. Το όνομα του νεαρού πιλότου ήταν Will Hayter και άνηκε στο 47ο σμήνος της RAF (Royal Air Force).
Ο Hayter, πεινάει πολύ, λόγω όμως του τραυματισμού του στο πρόσωπο δεν μπορεί να φάει και έτσι του δίνουνε υγρά με καλαμάκι από ένα αέλαμο (αγριόχορτο).
Μετά από κάποια ώρα που ο Hayter έχει κάπως συνέλθει και νιώθει ασφαλής, ξεκινάει με νοήματα να τους εξηγεί πως υπάρχει και δεύτερος. Αφού τους δίνει να καταλάβουν περίπου το σημείο που είχαν βγει στην στεριά, ο Σιδερής στέλνει αμέσως το Νικηφόρο Λεβογιάννη (εργάτη στα κτήματα του και αργότερα σύζυγο της ανιψιάς του), έμπιστο του πρόσωπο και μυημένο στην αντίσταση, να ψάξει και να βρει τον πλοηγό. Το σκοτάδι είναι πλέον βαθύ, ο Νικηφόρος ψάχνει με φακό.

Μέσα στο εσωτερικό του ναυαγισμένου αεροπλάνου, η άποψη πίσω από την θέση του πιλότου. ΦΩΤΟ: Βασίλης Μεντόγιαννης

Αφού έψαξε για αρκετή ώρα γύρισε πίσω άπραγος.
Ο Hayter μόλις τον είδε να επιστρέφει μόνος του άρχισε να κλαίει απαρηγόρητα. «Αν δεν βρεθεί ο σύντροφος μου», έλεγε με νοήματα «θα πεθάνω και εγώ». Ο Tom Harper ήταν μεγαλύτερος σε ηλικία από τον Hayter.
Ακολουθεί και νέα αναζήτηση με τη συμμετοχή και του Σιδερή αυτή την φορά, αλλά πάλι χωρίς αποτέλεσμα.
Ο Hayter, συνεχίζει να κλαίει. Αποφασίζετε να ξαναβγούν φωνάζοντας αυτή την φορά και το όνομα του. Αν είναι ζωντανός και έχει κάπου κρυφτεί, θα το ακούσει και θα εμφανιστεί. Έτσι και έγινε.
Ο Νικηφόρος Λεβογιάννης, έχοντας γράψει σε ένα χαρτάκι το όνομα του για να μην το ξεχάσει, βγαίνει προς αναζήτηση φωνάζοντας. «Harper, Harper…». Τίποτα όμως. Πριν ακόμα ξημερώσει επαναλήφθηκε ακόμα μια αναζήτηση.
Κάποια στιγμή, ο πιλότος ακούγοντας το όνομα του βγαίνει από ένα μικρό καλύβι κάποιων βοσκών, οπού είχε βρει καταφύγιο και παραδίδεται στο Νικηφόρο. Εκείνος με γρήγορες κινήσεις μαζεύει όλα τα πράγματα του πιλότου από το καλύβι και εξαφανίζει όλα τα ίχνη του. Γεγονός που εντυπωσιάζει τον πιλότο και του εμπνέει εμπιστοσύνη. Στη συνέχεια πήγαν στο σπίτι του Σιδερή. Η ανακούφιση και η χαρά του Hayter, μόλις είδε τον σύντροφο του απερίγραπτη. Ο Σιδερής, ενώ περιποιείται τα τραύματα και του δεύτερου πιλότου ζητάει από τον Νικηφόρο να πάει αμέσως στην Χώρα και να καλέσει τον γιατρό Μανώλη Μπαρδάνη για να τους χειρουργήσει. Ο Νικηφόρος μετά από τρίωρη πορεία με τα πόδια από τον Κάμπο στην Χώρα, βρίσκει τον γιατρό και τον ενημερώνει. Μόλις νυχτώνει ο σπουδαίος γιατρός και πατριώτης Μπαρδάνης, ξεκινάει επίσης με τα πόδια να πάει στο σπίτι του Σιδερή. Εκεί, κάτω από αντίξοες και πρωτόγονες συνθήκες ράβει την μύτη του Hayter, τα χείλη του Harper και περιποιείται με τρόπο άψογο τα υπόλοιπα τραύματα τους. Για αρκετές μέρες ο Hayter, δεν μπορούσε να φάει και έπινε μόνο δυναμωτικά υγρά. Μόλις η κατάσταση τους σταθεροποιήθηκε το άγχος των Γερμανών ξανά επανήλθε. Ανησυχούσαν μήπως τους βρουν. Εάν τους εντόπιζαν γνώριζαν καλά τι τους περίμενε. Πρώτα ανάκριση, έπειτα μετάβαση στην Αθήνα και από εκεί σε στρατόπεδο αιχμαλώτων στην Γερμανία. Θέλουν να φύγουν το συντομότερο.

Αριστερά ο Γεώργιος Σιδερής με τον νεαρό κυβερνήτη Bill Hayter.

Ο Σιδερής όπως πάντα μπροστά από τα γεγονότα είχε ξεκινήσει ήδη τις διαδικασίες για να έρθει σε επαφή με την Βρετανική περίπολο που κρυβότανε στην Νάξο. Στην τοποθεσία Μασούρη, που βρίσκεται στα βουνά πάνω από τον Κάμπο και σε κοντινή απόσταση από το σπίτι του Σιδερή, οι Βρετανοί είχαν εγκαταστήσει τις προηγούμενες μέρες έναν ασύρματο και είχαν επαφή με συνδέσμους αντιστασιακών οργανώσεων. Με πολύ μεγάλες δυσκολίες ξεκίνησε η επαφή μεταξύ των πιλότων και της περιπόλου. Συνεχώς μηνύματα πηγαίνω έρχονταν από τον ένα στον άλλο. Ταυτόχρονα οι Γερμανοί ψάχνουν, ρωτάνε, δεν θα αργήσουν να φτάσουν σε αυτούς.
Τελικά αφού οι Βρετανοί βεβαιώνονται πως δεν πρόκειται για παγίδα, ακολουθούν τον Αλιμπέρτη, στο σπίτι του Σιδερή. Είναι πάλι νύχτα, και οι Βρετανοί αργά αργά μπαίνουν στον σπίτι. Οι πιλότοι με το που τους βλέπουν πετάγονται αστραπιαία όρθιοι. Συγκινημένοι αγκαλιάζονται και φιλιούνται. Ξεκινάνε να μιλάνε γρήγορα αγγλικά. Ο υπολοχαγός Aitken, τους λέει πως πρέπει να φύγουν γρήγορα.
«Πάμε, γρήγορα, έχω κανονίσει» λέει, «ένα υποβρύχιο θα μας παραλάβει από την περιοχή Πανέρμου, Νότιο Ανατολικά της Νάξου». Οι πιλότοι, βιαστικά μαζεύουν τα λιγοστά πράγματα τους και στέκονται μπροστά από τους ανθρώπους που τους βοηθούσαν. Αφού κοιταχτήκαν για ώρα στα μάτια, τους ευχαρίστησαν θερμά, φίλησαν τα χεριά του Σιδερή και αποχώρησαν.

Το κάθισμα του πολυβολητή βρίσκεται λίγο πιο πίσω από την θέση του πιλότου. Κάλυκες βρίσκονται διάσπαρτοι παντού. ΦΩΤΟ: Βασίλης Μεντόγιαννης

Το ίδιο βράδυ όλοι η περίπολος και οι δυο πιλότοι επιβιβαστήκαν σε ένα υποβρύχιο και έφτασαν ασφαλής στο νησί της Λέρου στις 6 Νοεμβρίου του 1943, κατόπιν επιστρέψανε στην βάση τους στην Κύπρο.
Όλα έως εδώ πήγαιναν καλά, αλλά το γεγονός της πτώσης του αεροσκάφους και της διάσωσης των πιλότων είχε γίνει γνωστό στην περιοχή της Κωμιακής και του Απόλλωνα. Είχαν περάσει σχεδόν επτά μέρες από την πτώση του αεροπλάνου και με όλη αυτή την αναστάτωση, μοιραία έφτασε στα αυτιά των Γερμανών του φυλακίου στον Απόλλωνα. Η Γερμανίδα σύζυγος του Μιχάλη Μυλωνά Βάλη, που διέμενε κοντά στο φυλάκιο πληροφορήθηκε πως οι Γερμανοί ψάχνουν τον Σιδερή και μάλιστα για να τον εκτελέσουνε. Γρήγορα βρήκε τον ξάδερφο του Σιδερή, Ιωάννη Κορρέ και του είπε αμέσως να πάει να τον ειδοποιήσει για να λάβει τα μέτρα του…

Το ναυάγιο
Βρίσκομαι ήδη στα 24 μέτρα βάθος, όταν το αεροπλάνο αρχίζει έντονα να διακρίνεται. Καταλήγω ακριβώς μπροστά του αλλά λίγο ψηλότερα από αυτό και σταματάω εκεί. Απλά, μαγευτικό.
Το αεροσκάφος είναι σχεδόν ατόφιο και στέκεται εκεί λες και βρίσκεται αραγμένο σε κάποιο μυστικό αεροδρόμιο. Η φαντασία μου ξεκίνησε να γεννάει ιστορίες. Ιστορίες, με πρωταγωνιστές τους ανθρώπους και τα κατασκευάσματά τους. Ιστορίες από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένα πόλεμο που η ανθρωπότητα δεν πρόκειται ποτέ να ξεχάσει. Ιστορίες, σαν την παραπάνω που τώρα μπορεί να διαβάζεται εύκολα και ευχάριστα αλλά ας ταυτίσουμε για λίγο τους εαυτούς μας με αυτούς τους ανθρώπους, που η ζωή τους άλλαζε μοίρα κάθε δευτερόλεπτο που περνούσε. Ας φανταστούμε το πλήρωμα ενός αεροπλάνου που ενώ βομβαρδίζει, πολυβολείται, καταρρίπτεται, προσθαλασσώνεται, το πλήρωμα χτυπημένο σώζεται βγαίνει σε εχθρικό έδαφος και προσπαθεί να κρυφτεί. Ας φανταστούμε το ρίσκο που πήραν κάποιοι κάτοικοι για να φυγαδεύσουν το πλήρωμα ενώ γνώριζαν με βεβαιότητα πως οι Γερμανοί θα τους εκτελούσαν με συνοπτικές διαδικασίες ακόμα και με την υποψία πως είχαν συμμετάσχει σε τέτοιες ενέργειες. Ας φανταστούμε μια επταμελής περίπολο να περιφέρεται μονή της σε ένα άγνωστο τόπο ενώ γύρω της περιφέρονται 650 Γερμανοί στρατιώτες. Πάντα έχω την απορία από πού πηγάζει τόση δύναμη, κάποιοι υποστηρίζουν πως είναι μονόδρομος.
Αλλά ας επιστρέψουμε στο ναυάγιο. Το αεροπλάνο είναι «προσγειωμένο» στα 34 μετρά βάθος και από όσα παρόμοια ναυάγια έχουμε συναντήσει στον ελλαδικό χώρο αυτό είναι πραγματικά σε πολύ καλή κατάσταση. Το καπάκι του ραντάρ έχει αποκολληθεί καθώς και η μια έλικα του ενός εκ των δυο κινητήρων λείπει. Ζημιές που προκληθήκαν πιθανόν από την προσθαλάσσωση. Στο δεύτερο κινητήρα τα φτερά του έλικα είναι στρεβλωμένα, γεγονός που αποδεικνύει πως οι κινητήρες λειτουργούσαν την στιγμή που το αεροσκάφος βούτηξε στην θάλασσα. Ζημιές από πυρά διακρίνονται στο ουραίο στέλεχος και στην άτρακτο. Τα ακροπτέρυγα επίσης παρουσιάζουν ζημιές αλλά και αυτές πρέπει να προήλθαν από την διαδικασία της προσθαλάσσωσης ή ακόμα και από δίχτυα. Η καλύπτρα, επάνω από την θέση του πιλότου είναι ανοιχτή, ενώ ολόκληρος ο γυάλινος θολός του πολυβολητή λείπει. Το πολυβόλο του πολυβολητή - πλοηγού παραμένει στο σημείο που έπεσε, μπροστά από το κάθισμα του, σφαίρες και κάλυκες παντού. Πιθανόν το πολυβόλο το ξεμπλοκάρισε ο Harper, από τη θέση του για να μπορέσει εύκολα να διαφύγει. Η ταυτότητα του αεροπλάνου είναι Bristol Beaufighter TF – Mk x με αριθμό JM-225*, και προσθαλασσώθηκε μισό μίλι ανοιχτά από το ακρωτήριο Κούρουπας στην Δυτική ακτή της Νάξου.

Μέσα στο θάλαμο διακυβέρνησης, διακρίνεται το πηδάλιο και τα όργανα του αεροσκάφους. ΦΩΤΟ: Βασίλης Μεντόγιαννης

Η ιστορία μπορεί να διδάσκει αλλά η μικρές ανθρώπινες ιστορίες συγκινούν…. Στις 1η Μάη του 1944, ο Harper έστειλε ένα έγγραφο εκ μέρους και του Hayter στον Σιδερή:
«Τίποτα από όσα και να γράψω δεν μπορούν να εκφράσουν το μεγαλείο αλλά και την ευγνωμοσύνη που νιώθω εγώ αλλά και ο σύντροφος μου Hayter, για εσάς αλλά και όλους τους συνανθρώπους σας που βοηθήσαν στην διάσωση μας.
Καλή τύχη Κύριε Σιδερή, Κύριε Μπαρδάνη και σε όλους τους άλλους και ευχόμαστε ολόψυχα να συναντηθούμε στο μέλλον.
Harper F/O RAF
Hayter F/O »

Το ευχαριστήριο γράμμα που έστειλε ο Harper και ο Hayter στον Σιδερή, αμέσως μετά τον πόλεμο. ΦΩΤΟ: Βασίλης Μεντόγιαννης

Αεροσκάφος Bristol Beaufighter
Ψιθυριστός θάνατος...
Ένα από τα πιο επιτυχημένα αεροσκάφη των Βρετανών κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πόλεμου, το Bristol Beaufighter, που πέρασε στην ιστορία μεταξύ των Άγγλων στρατιωτών με το παρατσούκλι «Beau». «Ψιθυριστό θάνατο» αποκαλούσαν οι δυνάμεις του Άξονα και πιο συγκεκριμένα οι Γιαπωνέζοι, αυτού του τύπου τα βρετανικά αεροπλάνα...
«Πετούσαν χαμηλά και αργά. Κουβαλούσαν μόνο μια τορπίλη, και ο διακριτικός θόρυβος που έκαναν οι μηχανές τους γινόταν αντιληπτός μόνο όταν πλέον ήταν πολύ κοντά μας. Η πατέντα με τις καλυμμένες βαλβίδες εξαγωγής των κινητήρων τα έκανε σχεδόν αθόρυβα...
Στην αρχή ακούσαμε ένα απαλό σφύριγμα, θα μπορούσε να ήταν και ο αέρας από τα ξάρτια του πλοίου, μετά ένα συνεχόμενο μονότονο ψίθυρο και μετά το ακούσαμε ξεκάθαρα. Όμως η τορπίλη είχε ήδη φύγει...
Το σκάφος κλυδωνίστηκε με δύναμη και σε λιγότερο από μισή ώρα βυθίστηκε... οι περισσότεροι χάθηκαν»…
Τα Bristol Beaufighter ήταν κυρίως ελαφριά βομβαρδιστικά με δυνατότητα προσέγγισης στόχου από πολύ μικρό ύψος, αφού είχαν τη δυνατότητα να πετούν με πολύ μικρή ταχύτητα. Παράλληλα εμπλέκονταν σε αερομαχίες και αποτελούσαν αεροσκάφη προστασίας, αφού συνόδευαν νηοπομπές. Εκεί όμως που δοξάστηκαν ήταν στον αγώνα κατά των πλοίων. Τα συγκεκριμένα αεροσκάφη ήταν ίσως από τα πλέον θανατηφόρα για τα πολεμικά πλοία. Πετώντας σε πολύ μικρό ύψος ευθυγραμμίζονταν με το εχθρικό πλοίο και εξαπέλυαν τη μια και μοναδική τους τορπίλη. Η βιβλιογραφία αναφέρει πως
μόνο τα αυστραλιανά Beaufighter βύθισαν περισσότερα από 700 γιαπωνέζικα σκάφη.
Από το 1939 έως και το τέλος του πολέμου, το 1945, κατασκευάστηκαν συνολικά 5.564 τέτοια αεροσκάφη.
Στο πολεμικό θέατρο του Αιγαίου κύριος αντίπαλός τους ήταν τα γερμανικά Junkers-88, επίσης δικινητήρια αλλά με τέσσερα άτομα πλήρωμα. Αν και τα Beaufighter ήταν γρηγορότερα, με μέγιστη ταχύτητα τα 488 χιλιόμετρα
την ώρα (ενώ τα Jukners-88 τα 470 χιλιόμετρα την ώρα), ήταν πιο ευέλικτα και πιο ικανά στις αερομαχίες. Τα Beaufighter προξενούσαν όμως και μεγαλύτερη ζημιά στον αντίπαλο αφού διέθεταν υπεροπλία, ενώ λόγω του μεγάλου φορτίου που κουβαλούσαν ήταν αρκετά ανθεκτικά ακόμα και εάν είχαν χτυπηθεί. Πάρα πολλά αεροσκάφη κατάφερναν να επιστρέψουν στη βάση τους ακόμα και εάν είχαν δεχθεί ισχυρά πυρά.
Το Βρετανικό Bristol, αλλά με αμερικανικά διακριτικά που πολέμησε εναντίων των Γιαπωνέζων.

Το Βρετανικό Bristol, αλλά με αμερικανικά διακριτικά που πολέμησε εναντίων των Γιαπωνέζων.

Αεροπλάνα Bristol, κατά την διάρκεια συναρμολόγησης σε εργοστάσιο στην Αγγλία. Από το 1939 έως το τέλος του πολέμου κατασκευαστήκαν συνολικά 5.564 αεροσκάφη. Παρόλα αυτά, μόνο στο ελληνικό χώρο υπολογίζεται πως έχουν χαθεί παραπάνω από 100 αεροσκάφη Beaufighter.
Τα Bristol Beaufighter, παρόλο το μεγάλο τους βάρος, ήταν αρκετά γρήγορα και υπεροπλισμένα. Επανδρώνονταν από δύο άτομα, είχαν δύο ισχυρούς κινητήρες 1.770 ίππων, τύπου Hercules, και 2.366 χιλιόμετρα αυτονομία. Διέθεταν έξι σταθερά πολυβόλα διαμετρήματος 7,7 χιλιοστών και ένα κινητό των 7,7 χιλιοστών, το γνωστό Vickers, που το χειριζόταν ο ένας εκ των δύο του πληρώματος σε περίπτωση αερομαχίας. Τα Vickers ήταν πολυβόλα που διέθεταν πολλά πλοία για την αντιεροπορική τους κάλυψη, τα περισσότερα τμήματα πεζικού και γενικότερα τα χρησιμοποιούσαν οι βρετανικές δυνάμεις σε όλες τους τις επιχειρήσεις. Το Vickers ήταν στερεωμένο πίσω από το πιλοτήριο, μπροστά από το κάθετο σταθερό φτερό, όπου, μαζί με τη θέση του πολυβολητή, το περιέβαλλε ένας θόλος από γυαλί. Στη συνέχεια διέθετε τέσσερα πυροβόλα των 20 χιλιοστών, στο ρύγχος του αεροσκάφους ακριβώς κάτω από τη θέση των πιλότων. Τέλος, μια τορπίλη και δύο βόμβες των 113 κιλών ή οχτώ ρουκέτες των 41 κιλών αέρος-επιφανείας. Είχε άνοιγμα φτερών 17,63 μέτρα και συνολικό μήκος ατράκτου 12,70 μέτρα.
http://perialos.blogspot.com/2012/01/bristol-beaufighter.html

Ευχαριστούμε θερμά το καταδυτικό κέντρο της Νάξου, Blue Fin Divers, τον Παναγιώτη Νιφλή που μας οδήγησε στο ναυάγιο του αεροσκάφους και τον Νίκο Λεβογιάννη, για τις πληροφορίες που δανειστήκαμε από το καταπληκτικό βιβλίο του «Κωμιακή Νάξου» τόμος ΄Γ.

Το Περί Αλός προτείνει:
Διαβάστε κι άλλα από την ενότητα Ενάλια Αρχαιολογία:
MAMINA RITORNERO… ΜΑΝΟΥΛΑ ΘΑ ΕΠΙΣΤΡΕΨΩ. Μια απίστευτη ιστορία, μια απίστευτη τραγωδία. Πιέσατε ΕΔΩ
 «3.800 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ…» Πιέσατε ΕΔΩ

Επισκεφθείτε την ομάδα UFR TEAM . Πιέσατε ΕΔΩ
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...